Pomnik króla Jana III Sobieskiego w Gdańsku
 Pomnik w Gdańsku (stan obecny) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Typ pomnika | |
| Projektant | |
| Fundator | miasto Lwów |
| Całkowita wysokość | ponad 8 m |
| Data odsłonięcia | 20 listopada 1898 (we Lwowie), |
Położenie na mapie Gdańska  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
 54°21′07,6″N 18°38′54,5″E/54,352111 18,648472 | |
Pomnik króla Jana III Sobieskiego – pomnik konny w Gdańsku, jeden z najstarszych pomników miasta.
Historia
Odsłonięcie pomnika planowało się na 18 września[2]. Został ufundowany przez miasto Lwów i odsłonięty 20 listopada 1898 roku. Jest dziełem lwowskiego rzeźbiarza Tadeusza Barącza, odlanym w brązie, w wiedeńskiej firmie Artura Kruppa. Podstawę pomnika, z szarego piaskowca trembowelskiego (zaścinockiego), wykonała pracownia rzeźbiarska Juliana Markowskiego ze Lwowa. Do postaci króla pozował lwowski przedsiębiorca Marian Stipal. Pomnik stanął we Lwowie na skwerze w Wałach Hetmańskich, w najbardziej reprezentacyjnym spacerowym ciągu Lwowa. Dziś miejsce to zajmowane jest przez pomnik Tarasa Szewczenki.
Jedyny król polski, pochodzący z najbliższych okolic Lwowa (urodzony w Olesku, często przebywający w Żółkwi, posiadający kamienicę we Lwowie i często odwiedzający to miasto) przedstawiony został w narodowym stroju, w żupanie i kontuszu, na wspiętym rumaku, przeskakującym obalone działo, kosz faszynowy i strzaskaną lawetę. Postać króla była zwrócona twarzą na południowy wschód, skąd najczęściej nadchodziło niebezpieczeństwo dla Lwowa.
Praca Barącza przypomina swą stylistyką wcześniejszy pomnik Sobieskiego w warszawskich Łazienkach z 1787 roku, zwłaszcza że w obu przypadkach wątpliwość wzbudzają proporcje między sylwetką konia i jeźdźca.
Gdy w lipcu 1944 roku Lwów został ponownie zajęty przez ZSRR, powstał projekt, by Sobieskiego przerobić na Bohdana Chmielnickiego. W roku 1950 przekazano jednak pomnik władzom polskim. Przez 16 lat stał w parku w Wilanowie, po czym przewieziono go do Gdańska. Pomnik, atrakcyjny w swojej formie, starały się pozyskać Kraków i Wrocław. Ustawiono go na jednym z głównych placów Starego Miasta – Targu Drzewnym (w miejscu usuniętego monumentalnego niemieckiego pomnika) i 26 czerwca 1965 roku ponownie odsłonięto. Pomnik usytuowano tak, że król zwrócony jest w kierunku zachodnim. Oryginalna tablica z tekstem „Królowi Janowi III miasto Lwów” została ukryta i zamontowana dopiero po 1989 roku.
Oryginalnych, brązowych tablic kartusza nigdy nie zamontowano z powrotem. Najprawdopodobniej zostały zabetonowane w skrzyniach wewnątrz pomnika. Obecne tablice zostały wykonane w latach dziewięćdziesiątych z piaskowca przez rzeźbiarza Czesława Gajdę, który uprzednio w latach osiemdziesiątych dokonał rekonstrukcji innych części kartusza. W latach 1999–2000 pomnik otrzymał iluminację.
Pomnik waży ponad siedem ton i mierzy ponad osiem metrów wysokości[3].
W I połowie 2019 Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna planuje zamontowanie przy pomniku Jana III Sobieskiego fontanny składającej się z 2 płytkich dwucentymetrowych niecek z wodą o długości ponad 11 m i do 2,8 m szerokości. Zarówno nowa fontanna, jak i pomnik mają uzyskać iluminację (reflektory ledowe). Ze względu na ochronę pomnika przed działaniem wilgoci lustra wodne będą tylko delikatnie pulsować[4].
Galeria
(c) Stako, CC-BY-SA-3.0Herb króla: orzeł i Pogoń, w sercu tarczy herb Sobieskich Janina
(c) Stako, CC-BY-SA-3.0Widok w kierunku zachodnim
(c) Stako, CC-BY-SA-3.0Miejsca bitew pod dowództwem króla
(c) Stako, CC-BY-SA-3.0Oryginalna tablica z dedykacją
Przypisy
- ↑ Wydarzyło się w Gdańsku, gdansk.pl.
- ↑ Kronika. P. Prezydent miasta Lwowa. „Kurjer Lwowski”, 253 (12 września 1898), s. 3.
- ↑ Wiwat król Sobieski!. [dostęp 2015-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-26)].
- ↑ Dorota Karaś Powstanie fontanna przed pomnikiem Jana III Sobieskiego
Linki zewnętrzne
- skarby-polski.pl skarby-polski.pl
- polskaniezwykla.pl
- Historia pomnika na stronach ZDiZ w Gdańsku. zdiz.gda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
- Pomnik króla Jana III Sobieskiego na stronach Urzędu Miejskiego w Gdańsku
- Budowa pomnika króla Jana III Sobieskiego na starej fotografii
- Pomnik Jana III Sobieskiego we Lwowie
- Fotografia: montaż pomnika w Gdańsku
- Historia pomnika w Gedanopedii
- Archiwalne widoki pomnika w bibliotece Polona
| Średniowieczne | |
|---|---|
| Nowożytne | |
| Współczesne |
Media użyte na tej stronie
Autor:
Mapa gminy Gdańsk, Polska
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.92 N
- S: 53.40 N
- W: 16.65 E
- E: 19.75 E
Symbol pomnika do legendy mapy
Autor: Nemo, Licencja: CC BY-SA 3.0
John III Sobieski Monument in Gdańsk.
(c) Stako, CC-BY-SA-3.0
Pomnik Jana III Sobieskiego w Gdańsku; Miejsca bitew pod dowództwem króla
(c) Stako, CC-BY-SA-3.0
Pomnik Jana III Sobieskiego w Gdańsku; Herb króla: orzeł i Pogoń, w sercu tarczy herb Sobieskich Janina
Autor: Oruniak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stare Miasto na mapie gdańskiego Śródmieścia.
Monument to en:Jan III Sobieski in en:Lviv, photo made in the end of the XIX century.
(c) Stako, CC-BY-SA-3.0
Pomnik Jana III Sobieskiego w Gdańsku; Oryginalna tablica z dedykacją
(c) Stako, CC-BY-SA-3.0
Pomnik Jana III Sobieskiego w Gdańsku. Widok w kierunku zachodnim