Pomoc społeczna w Polsce

Pomoc społeczna w Polsce według ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej[1] – instytucja polityki społecznej mająca na celu pomoc osobom i rodzinom w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych i doprowadzenie do usamodzielnienia.

Rodzaje

W ramach systemu pomocy społecznej wyróżnia się:

  • pomoc w instytucjach opiekuńczych typu: domy pomocy społecznej, placówki opiekuńczo-wychowawcze,
  • pomoc środowiskowa, m.in. świetlice środowiskowe, ośrodki wsparcia (tj. domy dziennego pobytu, noclegownie, schroniska dla bezdomnych, środowiskowe domy samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi),
  • pomoc finansową, usługową i rzeczową świadczoną przez ośrodki pomocy społecznej (i w kilku przypadkach przez powiatowe centra pomocy rodzinie).

Struktura

Artur Kokoszkiewicz (1983–), Opieka społeczna jako zadanie państwa (Lublin 2015)

Struktura pomocy społecznej w Polsce:

  • ośrodki pomocy społecznej działające w każdej gminie, udzielające pomocy w formie pracy socjalnej, świadczeń pieniężnych, przyznając wsparcie usługowe i rzeczowe oraz kierujące do ośrodków wsparcia;
  • powiatowe centra pomocy rodzinie (w miastach na prawach powiatu – miejskie centra pomocy rodzinie); powiaty prowadzą domy pomocy społecznej, zapewniają opiekę nad dziećmi w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (tj. domach dziecka, pogotowiach opiekuńczych) i w rodzinach zastępczych;
  • regionalne ośrodki polityki społecznej (przy urzędach marszałkowskich) – zajmują się koordynacją polityki społecznej w zakresie pomocy na terenie województw samorządowych;
  • w urzędach wojewódzkich wydziały polityki społecznej – kontrola i nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym nad jakością działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (jednak tylko w zakresie zadań zleconych);
  • Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej – zajmuje się koordynacją polityki społecznej na obszarze całej Polski oraz przygotowywaniem zmian w obowiązującym prawie.

Pomoc społeczną w Polsce organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując z organizacjami pozarządowymi, kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

W zasięgu zainteresowań systemu pomocy społecznej znajdują się następujące kwestie społeczne: ubóstwo, wykluczenie społeczne (marginalizacja), bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność oraz wiele innych kształtujących trudną życiowo sytuację jednostki, w szczególności materialną.

Prawo do świadczeń

Prawo do świadczeń pieniężnych przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej. Od dnia 1 października 2015 r. dla osoby samotnie gospodarującej jest nim dochód nie przekraczający kwoty 634 zł, natomiast dla osoby w rodzinie – kwota 514 zł. Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty uprawniające do zasiłków: okresowego i celowego[2].

Ponieważ rolnicy nie są objęci podatkiem dochodowym, w przypadku korzystania z pomocy społecznej ich dochód ustalany jest arbitralnie na podstawie dochodu miesięcznego z 1 hektara przeliczeniowego określanego w obwieszczeniu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (np. do świadczeń rodzinnych)[3].

Oceny

Według GUS, niezmieniana od dawna struktura pomocy społecznej w niektórych przypadkach raczej utrwala biedę niż pomaga z niej wyjść[4].

Głównymi odbiorcami pomocy społecznej w Polsce są osoby mieszkające w małych miastach i wsiach, głównie na północy i wschodzie kraju. W obszarach tych występuje silna nadreprezentacja odbiorców pomocy społecznej (40% ludności stanowi 60% klientów pomocy społecznej). Ponad 80% pobiera zasiłki dłużej niż 10 lat. Około 20% z nich pracuje, ok. 30% jest zarejestrowana jako bezrobotna, szukaniem pracy nie jest zainteresowane 44%. Dla 75% rodzin objętych pomocą społeczną głównym źródłem dochodów są różnorakie świadczenia pomocowe oraz praca w szarej strefie[5]. Kolejnym czynnikiem zwiększającym poziom bezrobocia jest utrata świadczeń socjalnych w razie podjęcia pracy – w badaniu Diagnoza Społeczna 2007 powód ten podało 18% badanych[6].

Polski system pomocy społecznej jest oceniany jako nieefektywny, przede wszystkim ze względu na niewystarczającą liczbę oraz niskie zarobki pracowników socjalnych. W nikłym stopniu są także wykorzystywane bardziej skuteczne metody pomocy społecznej, takie jak pomoc warunkowa, aktywna i kontrakty socjalne – w 2009 roku na 3,7 mln osób objętych pomocą kontraktami objęte było zaledwie 105 tys.[5]

Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej poprzez swoją agendę – Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich we współpracy z kilkoma organizacjami pozarządowymi podjęło realizację projektu Standardy w Pomocy, mającego na celu testowanie nowych form pracy socjalnej oraz nowych modeli instytucji. CRZL zostało zlikwidowane zarządzeniem ministra z 30 grudnia 2015 r.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Dz.U. z 2021 r. poz. 2268
  2. ↑ Pomoc społeczna Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej; 2018
  3. ↑ Walczak Damian: Uwarunkowania funkcjonowania systemu zabezpieczenia społecznego rolników w Polsce. Toruń 2011, Dom Organizatora TNOiK, s. 171-172, ISBN 978-83-7285-590-9.
  4. ↑ Całe życie na zasiłku. Rzeczpospolita, 2010.
  5. ↑ a b Polski system pomocy społecznej prowadzi do uzależnienia od zasiłków. Forsal, 2010.
  6. ↑ Kto płaci za fikcyjne bezrobocie. IPO, 2007. [dostęp 2013-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-19)].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Opieka społeczna jako zadanie państwa.pdf
Autor: Artur Kokoszkiewicz (1983-), Licencja: CC BY 3.0 pl
książka udostępniona w ramach projektu Otwórz książkę (http://otworzksiazke.pl/)