Poncelet

„Poncelet”
Klasa	okręt podwodny
Typ	Redoutable
Historia
Położenie stępki	marzec 1927
Wodowanie	10 kwietnia 1929
Marine nationale
Wejście do służby	1 września 1932
Zatopiony	8 listopada 1940
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	1570 t 2084 t
Długość	92,3 m
Szerokość	8,2 m
Napęd
na powierzchni 2 silniki wysokoprężne po 3000 KM w zanurzeniu 2 silniki elektryczne po 1000 KM
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	17 w. 9 w.
Zasięg	10 000 Mm przy 10 w.
Uzbrojenie
1 działo 100 mm 2 wkm 13,2 mm plot (1 x II)
Wyrzutnie torpedowe	9 x 550 mm (11 torped) 2 x 400 mm (2 torpedy)

Poncelet – francuski okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, należący do Redoutable. Podczas wojny zdobył niemiecki statek, następnie służył we flocie francuskiej podległej rządowi w Vichy. Zatopiony podczas walk o Gabon 8 listopada 1940 roku.

Historia

„Poncelet” należał do najliczniejszego typu francuskich oceanicznych okrętów podwodnych z okresu międzywojennego Redoutable. Zamówiony został w 1925 roku, w grupie 7 okrętów drugiej serii tego typu, którym nadano nazwy pochodzące od naukowców^[1]. Otrzymał nazwę na cześć matematyka Jeana-Victora Ponceleta. Budowany był w państwowej stoczni w arsenale w Lorient, wraz z budowanym równocześnie „Henri Poincaré”^[1]. Położenie stępki miało miejsce na początku marca 1927 roku, wodowanie obu okrętów 10 kwietnia 1929 roku. Z uwagi na kryzys ekonomiczny, „Poncelet” wszedł do służby dopiero 1 września 1932 roku^[1].

Służba

Początek II wojny światowej

W chwili wybuchu II wojny światowej dowódcą okrętu był (od 14 października 1938 roku) kapitan mar. Bertrand de Saussine (właściwie Pierre Henri Bertrand de Saussine du Pont de Gault)^[2]. Okręt należał wówczas do 6. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych w Breście. Po wybuchu wojny używany był do patrolowania na Atlantyku. 20 września 1939 roku „Poncelet” wyszedł na patrol w rejonie północnych Azorów i 28 września przechwycił tam na pozycji 38°05′N 30°40′W/38,083333 -30,666667 niemiecki statek handlowy „Chemnitz” armatora NDL o pojemności 5522 BRT (płynący pod banderą neutralnej Norwegii)^[2]. „Chemnitz” płynął z Sydney przez Las Palmas do Niemiec, wioząc m.in. 2000 t ołowiu, 2500 t rudy ołowiu, 1000 t pszenicy, 850 t mąki i inny ładunek, w tym 19 skrzyń eksponatów dla muzeum paleontologicznego w Monachium^[2]. Po wynurzeniu się okrętu podwodnego, statek został opuszczony przez załogę, która nie podjęła próby jego zatopienia. Dowódca „Ponceleta” postanowił zdobyć statek i, po obsadzeniu przez załogę pryzową i dotychczasową załogę (bez dowódcy i pierwszego oficera, którzy pozostali na okręcie podwodnym), został on doprowadzony 3 października pod eskortą „Ponceleta” do Casablanki, odległej o 1100 Mm^[2]. Statek został zarekwirowany przez rząd francuski i wszedł do służby jako „Saint Bertrand” u armatora CGT^[2] (przetrwał wojnę, pływając w brytyjskiej służbie konwojowej^[3]).

Francja Vichy

Przed podpisaniem zawieszenia broni i zajęciem Brestu przez Niemców, 18 czerwca 1940 roku „Poncelet” opuścił bazę i przeszedł do kolonii francuskich - Casablanki, następnie Dakaru. Stąd, w dniach 2-10 września z kanonierką „Bougainville” eskortował do Libreville w Gabonie statek „Cap de Palmes”, wiozący żołnierzy i zaopatrzenie dla tamtejszego garnizonu, wiernego władzom w Vichy^[3]. Następnie bazował w Port-Gentil na południowy zachód od Libreville, z zadaniem ochrony Gabonu przed desantem sił Wolnej Francji^[4].

8 listopada, po rozpoczęciu inwazji sił Wolnej Francji na Gabon, „Poncelet” wypłynął w morze, z niepełną załogą (15 marynarzy pozostało do wzmocnienia obrony lądowej), z zadaniem ataku na siły desantowe w zatoce Mondah koło Libreville. Ok. 13.30 „Poncelet” natknął się pod Port-Gentil na eskortowiec (slup) HMS „Milford”, należący do sił brytyjskich osłaniających desant. Brytyjczycy mieli rozkaz nie atakować pierwsi jednostek francuskich^[4]. Dowódca „Ponceleta” zdecydował, pomimo rozkazu ataku na siły dokonujące desantu w zatoce, zanurzyć się i zaatakować okręt brytyjski. Wystrzelono torpedę, która jednak z powodu zbyt głębokiej nastawy (4 m) przeszła pod slupem^[4]. Druga torpeda, nastawiona na głębokość 2 m, nie opuściła wyrzutni z powodu zacięcia pokrywy. Jej pracujący silnik spowodował jednak przedostawanie się do przedziału torpedowego gazów spalinowych, a także rozszczelnienie pokryw i przeciek^[4]. Na brytyjskim okręcie zauważono torpedę i podjął on kontratak bombami głębinowymi, lecz bez skutku. Okręt podwodny zszedł w niekontrolowany sposób na dużą głębokość (do 115 m), borykając się z problemami wynikającymi z przecieków i błędów popełnianych przez załogę^[4]. Zdołał się awaryjnie wynurzyć, w oddaleniu od okrętu brytyjskiego, lecz po pewnym czasie został zaatakowany przez wodnosamolot Supermarine Walrus z krążownika „Devonshire”. „Poncelet” zanurzył się, lecz doznał uszkodzeń od wstrząsów pobliskich wybuchów bomb. Na skutek awarii silników elektrycznych (spowodowanej prawdopodobnie wysoką wilgotnością) i ich pożaru oraz wyczerpującego się zapasu sprężonego powietrza, okręt się wynurzył^[4]. Został wówczas uszkodzony pociskiem z działa „Milforda”, który przebił kadłub sztywny, przez co „Poncelet” stracił możliwość zanurzenia. Marynarze francuscy opuścili pokład, z wyjątkiem dowódcy de Saussine'a, który dokonał samozatopienia jednostki na pozycji 0°20′N 8°50′E/0,333333 8,833333, tonąc wraz z okrętem^[4].

Reszta załogi, uratowana przez „Milforda”, została zatrzymana na krążowniku „Delhi”, a następnie internowana w Port Hartcout w Nigerii. 18 marynarzy dołączyło do Wolnych Francuzów, oficerów później zwolniono i 5 lipca 1941 roku znaleźli się w Dakarze (pod kontrolą rządu Vichy)^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Wojciech Holicki. Poncelet - dwa epizody. „Technika Wojskowa Historia”. 6/2015, s. 86-91, listopad-grudzień 2015.