Poraż

Poraż

wieś
Panorama Poraża
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	sanocki
Gmina	Zagórz
Liczba ludności (2020)	1300[1]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-540[2]
Tablice rejestracyjne	RSA
SIMC	0362720[3]
Położenie na mapie gminy Zagórz Poraż
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Poraż
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Poraż
Położenie na mapie powiatu sanockiego Poraż
49°29′06″N 22°13′04″E/49,485000 22,217778

Zamek barona Adama Gubrynowicza, w okresie do sierpnia 1944 kwatera główna komendantury zgrupowania „Południe"Adama Winogrodzkiego.

(c) Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0

Kościół Matki Bożej Gromnicznej

Poraż – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Zagórz^[3][4].

Historia

Wieś nadana 20 lutego 1383 Józefowi Olachowi synowi Piotra, bratu jego Maciejowi i córce Mussacie przez królową Marię żonę cesarza Zygmunta Luksemburskiego. Od roku 1435 wieś była własnością Tarnawskich. W roku 1449 Jan Steczkowicz Tarnawski zapisał część ze swych dóbr w wysokości 300 grzywien swojej żonie Zofii we wsiach Czaszyn, Tarnawa, Poraż, Osława, Zagórz, Wielopole, Łukowe i Serednie (obecnie Średnie Wielkie). Z dokumentu z 1468 dowiadujemy się o przeprowadzeniu granicy między Porażem, Czaszynem i Morochowem. Następnie przez małżeństwo osadę nabyli Kmitowie z Wiśnicza, po nich Stadniccy, Łempiccy. Na początku XIX wieku dziedzicem Poraża był Ignacy Łempicki^[5]. Do około 1848 jako właściciele Poraża figurowali Franz Karny i spadkobiercy Łempickich^[6]. Od około 1848 i do lat 90. XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Porażu był Edmund Krasicki^{[7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22]}.

Zimą 1846 wieś wzięła czynny udział w rzezi galicyjskiej.

Pod koniec XIX w. wieś liczyła 649 mieszkańców oraz 99 domów, zamieszkana była w ponad 90% przez Polaków. Z dawnych zabytków zachował się ulokowany pod lasem, z dala od wsi murowany pałacyk Gubrynowiczów, w okresie okupacji siedziba kwatery AK obwodu Sanok, o kryptonimie OP-23 „KN-23” kpt. Adama Winogrodzkiego ps. „Korwin”. Od 27 września 1939 w pałacyku Gubrynowiczów przebywał również hr. August Krasicki, właściciel Leska. Obecnie pałacyk jest własnością prywatną.

13 września 1944 wieś została zajęta przez wojska radzieckie^[23].

Wieś Poraż stała się znana z dowcipów o niej^[24].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

Toponimika nazwy

Jako najwcześniejszą nazwę wsi podano Kuntzendorf^[25], lokacja na prawie niemieckim, zapisano też nazwisko pierwszego osadźcy imieniem Konrad (zob. Głuchoniemcy)^[26] Zapis z 1383 informuje o wariancie nazewniczym Poras „villam novam que vulgariter Cuntzendorph, ... in silva vulgaritur dicta Poras”^[27]. Wieś założona za czasów Kazimierza Wielkiego. Jest to nazwa ruska o metryce sprzed roku 1340, de Porasze 1423. Niemiecka nazwa pozostaje w związku z osadnictwem niemieckim w XV wieku.

W średniowieczu podobną nazwę Kunzendorf miała wieś Lipnik (obecnie dzielnica Bielska-Białej). W pracy o analizie porównawczej języka wsi okolic Krosna i Łańcuta, niemiecki historyk prof. Schwarz wyraził opinię, że podobne zjawiska z dziedziny lingwistyki występowały w niemieckich „wyspach językowych” około Gliwic, Bielska-Białej^[28], a także na pograniczu śląsko-morawskim w okolicach Osoblahy i Białej. Stwierdza tym samym, że to południowa część Górnego Śląska była strefą wyjściową dla XIV i XV-wiecznej kolonizacji w pasie podkarpackim^[29].

Religia

Parafia Matki Boskiej Gromnicznej w Porażu obejmowała w swoim historycznym zasięgiem miejscowości: Poraż, Brzozowiec, Czaszyn, Łukowe, Mokre, Olchowa, Tarnawa Dolna i Górna, Wielopole, Zawadka Morochowska, Zagórz i Morochów. Przed rokiem 1939 parafia liczyła ponad 1200 wyznawców. Po II wojnie światowej zasięg parafii zmniejszył się do wsi Morochów i Mokre.

Związani z Porażem

• Mikołaj z Tarnawy (ur. ok. 1380, zm. 1450), właściciel wsi Kunzendorf
• Baronowie Bronisław Gubrynowicz (1870-1933), Adam Gubrynowicz (1906-2000), posiadający majątek we wsi
• August Krasicki (1873–1946), przebywający w majątku Gubrynowiczów
• Adam Winogrodzki (1901-1957), przebywający w majątku Gubrynowiczów
• Władysław Skwarc (1926-1946), mieszkaniec
• Mieczysław Wiśniowski (1910-1940), urodzony w Porażu, lekarz, ofiara zbrodni katyńskiej

Sport

We wsi działa klub sportowy „Juventus” Poraż.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Poraż, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 812 .