Porażenie prądem elektrycznym

Porażenie prądem elektrycznym

Urazy spowodowane pobliskim uderzeniem pioruna. Widoczne rozgałęzione zaczerwienienia skóry (zwane figurą Lichtenberga) spowodowane są przepływem prądu elektrycznego
ICD-10	T75.4 Skutki działania prądu elektrycznego
DiseasesDB	4159

Porażenie prądem elektrycznym – reakcja fizjologiczna, zranienie lub odczucie, powstające w wyniku przepływu znacznego prądu elektrycznego przez ciało organizmów żywych – ludzi i zwierząt. Następuje w wyniku zetknięcia tkanek organizmu ze źródłem energii elektrycznej.

Funkcjonowanie każdego organizmu żywego wiąże się z przepływem przez tkanki bardzo słabych prądów elektrycznych o wartościach nieprzekraczających ułamków miliampera i z powstawaniem w organizmie minimalnych różnic napięć pomiędzy tkankami, nieprzekraczających ułamków wolta. Zetknięcie jednak tkanek – np. skóry organizmów żywych – z zewnętrznymi źródłami prądu elektrycznego może doprowadzić do efektu porażenia, które w niekorzystnej sytuacji może skończyć się poparzeniem lub nawet spaleniem części tkanek, a także skurczem mięśni, utratą przytomności, zatrzymaniem pracy serca lub nawet śmiercią.

Skutki

Negatywne skutki zetknięcia tkanek ze źródłem prądu elektrycznego wywołane są przez przepływ prądu o wartości powyżej około 1 miliampera. Prąd taki przepłynąć może przez ciało ludzkie wówczas, kiedy sucha skóra zetknie się np. z przewodem elektrycznym pod napięciem przekraczającym około 100 woltów, ale nawet nieznaczne zawilgocenie skóry spowodować może wystąpienie zauważalnych (choć na ogół niegroźnych dla życia i zdrowia) efektów porażenia już przy napięciach niższych (daje się to np. dostrzec jako „mrowienie” przy dotykaniu mokrymi palcami przewodów podłączonych do sieci telefonicznej, w której występuje napięcie tylko 48 V).

Wilgotne błony śluzowe są jeszcze bardziej podatne na przepływ prądu, dlatego dotknięcie np. językiem końcówek zwykłej „płaskiej” baterii elektrycznej o napięciu 4,5 V odczuwane jest jak „szczypanie” w język, a dotknięcie w ten sam sposób biegunów bateryjki 9-woltowej jest już związane z nieprzyjemnymi odczuciami.

Na podstawie obserwacji (dla prądów poniżej 20 mA) stwierdzono, że ludzie nie zauważają na ogół faktu przepływu przez ich ciało prądów poniżej pół miliampera; w miarę wzrostu natężenia prądu doznania są coraz bardziej nieprzyjemne i bolesne, przy czym wrażliwość ta jest mniejsza na działanie prądu stałego niż przemiennego, oraz że wrażliwość kobiet jest nieco większa, niż mężczyzn^[1].

Dla człowieka krótkotrwały kontakt skóry ze źródłem napięcia nieprzekraczającego 1 kilowolta na ogół nie grozi poważnymi konsekwencjami, o ile tylko nie dojdzie do sytuacji, kiedy mimowolny skurcz mięśni, jaki następuje zazwyczaj w takiej sytuacji nie doprowadzi do przedłużenia tego kontaktu (np. przez zaciśnięcie dłoni na znajdującym się pod napięciem przewodzie)^[1][a]. Przepływ prądu powyżej 20 mA, jeśli trwa dłużej niż kilkanaście sekund jest już niebezpieczny dla zdrowia, a powyżej ok. 70 mA – dla życia^[1]. Obecnie w Polsce nowo powstałe domowe instalacje elektryczne obowiązkowo wyposażane są w wyłączniki różnicowoprądowe typu AC, o znamionowym prądzie różnicowym 30 mA (zadziałanie od połowy, czyli 15–30 mA), służące do ochrony ludzi przed skutkami porażenia prądem elektrycznym. Oprócz tego, podczas wykonywania prac elektrycznych, zaleca się korzystanie z dodatkowych środków zapobiegających porażeniu – specjalnych rękawic ochronnych i obuwia^[2]. Istotna jest też profilaktyka – podstawową zasadą jest wykonywanie napraw przy wyłączonym obwodzie, a wszelkie bardziej skomplikowane prace zaleca się zlecić wykwalifikowanemu specjaliście.

Wykorzystanie

Porażenie prądem elektrycznym jest niekiedy wywoływane w sposób zamierzony. Wykorzystywane jest m.in. w ogrodzeniach pastwisk (elektryczny pastuch), jako jeden ze sposobów ogłuszania zwierząt przed ubojem w rzeźni, a także w medycynie (terapia elektrowstrząsowa, przezskórna stymulacja nerwów, defibrylacja, kardiowersja).

Zagrożenie śmiertelnym porażeniem prądem elektrycznym stosowane bywa także niekiedy jako element odstraszający ludzi przed zbliżaniem się i dotykaniem ogrodzeń. Ogrodzenia, w których znajdowały się druty pod wysokim napięciem budowano między innymi podczas II wojny światowej wokół obozów koncentracyjnych, ale także i później, np. jako jeden z elementów umocnień na granicy między NRD i RFN oraz w Murze Berlińskim.

Na rynku są dostępne paralizatory elektryczne służące do rażenia napastnika prądem elektrycznym. Z reguły takie porażenie nie niesie za sobą ryzyka zgonu, a ma na celu jedynie obezwładnienie.

Zamierzone porażenie prądem elektrycznym jest również jedną ze stosowanych w Stanach Zjednoczonych metod egzekucji kary śmierci na tzw. krześle elektrycznym. Rażenie prądem elektrycznym może być również wykorzystywane jako forma tortury.

• 

  Pastuch elektryczny

• 

  Współczesna aparatura do terapii elektrowstrząsowej

• 

  Defibrylator AED

• 

  Elektryczne ogrodzenie w Auschwitz

• 

  Paralizator elektryczny

• 

  Krzesło elektryczne z więzienia Sing Sing w Ossining (stan Nowy Jork), jedno z najsłynniejszych (stracono na nim największą liczbę osób)

Zobacz też

• prąd rażeniowy

Uwagi

Przypisy