Pora roku

Wiosna
Lato
Jesień
Zima
Pory roku / Słoje roczne

Pory roku – okresy roku, będące następstwem ruchu obiegowego Ziemi wokół Słońca i nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity tego ruchu. Ruch obiegowy Ziemi przy stałym nachyleniu osi obrotu sprawia, że warunki oświetlenia Ziemi zmieniają się w rytmie rocznym, co pociąga za sobą zmiany klimatyczne oraz wpływa na wegetację roślin i tryb życia zwierząt. Nauka o wpływie pór roku na świat roślin i zwierząt to fenologia.

W klimacie umiarkowanym tradycyjnie wyróżnia się cztery pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę, ale już teraz zaczęto wyróżniać przejściowe pory roku: przedwiośnie, polecie i przedzimie. W innych strefach klimatycznych może być wyróżniona inna liczba pór roku np. w strefie klimatów podzwrotnikowych: pora sucha (lato) i pora deszczowa (zima).

Astronomiczne pory roku

W ciągu całego roku szerokość geograficzna, w której Słońce góruje w zenicie, zmienia się. Podstawą wyznaczenia dat zmian astronomicznych pór roku jest górowanie Słońca w zenicie nad równikiem bądź zwrotnikami. Ich występowaniu towarzyszą zmiany długości trwania dnia i nocy.

Podział na pory roku pod względem astronomicznym odbywa się w następujący sposób (dla północnej półkuli Ziemi):

  • Wiosna (92–93 dni) zaczyna się 20 marca (rzadziej 21 marca) (równonoc wiosenna) i trwa do początku lata
  • Lato (92–93 dni) zaczyna się 21 czerwca (rzadziej 20 czerwca) (przesilenie letnie) i trwa do początku jesieni
  • Jesień (89–90 dni) zaczyna się 22 lub 23 września (równonoc jesienna) i trwa do początku zimy
  • Zima (88–89 dni) zaczyna się 21 lub 22 grudnia (przesilenie zimowe) i trwa do początku wiosny

Każdy moment zmiany pory roku wyznaczany jest za pomocą specjalnych obliczeń i obserwacji astronomicznych i w rzeczywistości co roku wypada o innej porze dnia, a nawet innego dnia. W związku z tym np. początek wiosny wypada czasami nie 20., a 21. lub 22. dnia marca. Podobnie jest z początkiem innych pór roku.

Kalendarzowe pory roku

Astronomiczne pory roku, zależne od położenia Słońca na tle gwiazdozbiorów zodiaku, występują jednocześnie na półkuli północnej i południowej. Nazwy kalendarzowych pór roku na półkuli północnej zgadzają się z nazwami pór astronomicznych, natomiast na półkuli południowej są przesunięte o pół roku[1]. W przeciwieństwie do astronomicznych pór roku, daty początku pór kalendarzowych są stałe – każdego roku wypadają tego samego dnia.

Termin kalendarzowe pory roku używany jest między innymi w nauczaniu podstaw geografii. Z wykorzystaniem horyzontarium porównuje się miejsca wschodu i zachodu Słońca na widnokręgu oraz długości dziennych łuków widomej drogi Słońca na początku każdej z kalendarzowych pór roku.

Porównanie kalendarzowych pór roku na półkuli północnej
Kalendarzowa pora roku na półkuli pn.Kalendarzowa wiosnaKalendarzowe latoKalendarzowa jesieńKalendarzowa zima
Data początku na półkuli pn.21 III22 VI23 IX22 XII
Nazwa daty początku astronomicznej pory rokurównonoc wiosennaprzesilenie letnierównonoc jesiennaprzesilenie zimowe
Miejsce wschodu Słońca na horyzonciewschód[2]wschód[3]
Miejsce zachodu Słońca na horyzonciezachód[4]zachód[5]
Kąt wysokości Słońca nad horyzontem danego dnianajwiększy w rokunajmniejszy w roku
Cień w południe danego dnianajkrótszy w rokunajdłuższy w roku
Dzień na początku pory roku jestrówny z nocąnajdłuższy w rokurówny z nocąnajkrótszy w roku
W czasie pory roku dni są[6]dłuższe od nocydłuższe od nocykrótsze od nocykrótsze od nocy
W czasie pory roku dni są[7]coraz dłuższecoraz krótszecoraz krótszecoraz dłuższe
Kalendarzowa pora roku na półkuli pd.kalendarzowa jesieńkalendarzowa zimakalendarzowa wiosnakalendarzowe lato

Meteorologiczne pory roku

Meteorologiczne pory roku zostały ustalone dla potrzeb meteorologów i klimatologów do obliczania średnich statystycznych, aby zawsze porównywać ten sam okres. Ponieważ pory astronomiczne i termiczne mają „ruchome” daty, nie nadają się do tego. W różnych krajach, regionach i instytucjach pory meteorologiczne mogą mieć ustalone różne przedziały czasowe. Najczęściej przyjmuje się:

Półkula północna:

  • Wiosna: 1 marca do 31 maja
  • Lato: 1 czerwca do 31 sierpnia
  • Jesień: 1 września do 30 listopada
  • Zima: 1 grudnia do 28 lutego

Półkula południowa:

  • Wiosna: 1 września do 30 listopada
  • Lato: 1 grudnia do 28 lutego
  • Jesień: 1 marca do 31 maja
  • Zima: 1 czerwca do 31 sierpnia[8]

Fenologiczne pory roku dla Europy Środkowej według J. Sokołowskiej (1980)

Temperatury progowe klimatogenicznych pór roku w Polsce według Romera

Źródło:[9]: Okres wegetacyjny wyszczególniono na zielono.

Pory rokuŚrednia dobowa temperatura °C
zima≤ 0 °C
przedwiośnie0 °C do 5 °C
wiosna5 °C do 15 °C
lato≥ 15 °C
jesień5 °C do 15 °C
przedzimie0 °C do 5 °C
zima≤ 0 °C

Temperatury progowe klimatogenicznych pór roku w Polsce według IMiGW

Źródło:[10]

Pory rokuŚrednia dobowa temperatura °C
zima≤ 0 °C
przedwiośnie0 °C do 5 °C
wiosna5 °C do 10 °C
przedlecie10 °C do 15 °C
lato≥ 15 °C
polecie10 °C do 15 °C
jesień5 °C do 10 °C
przedzimie0 °C do 5 °C
zima≤ 0 °C

Zobacz też

Przypisy

  1. Jan Flis: Szkolny słownik geograficzny. Wyd. 3. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1985, s. 32.
  2. 22 VI w szerokościach geograficznych Polski Słońce wschodzi na północo-wschodzie.
  3. 22 XII w szerokościach geograficznych Polski Słońce wschodzi na południo-wschodzie.
  4. 22 VI w szerokościach geograficznych Polski Słońce zachodzi na północo-zachodzie.
  5. 22 XII w szerokościach geograficznych Polski Słońce zachodzi na południo-zachodzie.
  6. Ogólne porównanie długości dni i nocy.
  7. Kierunek zmian długości dni.
  8. Pory roku Kalendarz-365.pl.
  9. Termiczne pory roku – WIEM, darmowa encyklopedia. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-23)]..
  10. Astronomiczne lato; termiczne, astronomiczne, meteorologiczne i fenologiczne pory roku, synoptyka.blog.onet.pl, 20 czerwca 2014 [zarchiwizowane z adresu 2015-04-02]..

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Jahreszeiten Jahresringe.jpg
Autor: Meinolf Wewel, Licencja: CC BY 3.0
Seasons /Annual rings
The six ecological seasons. From bottom, clockwise:
prevernal, vernal, estival, serotinal, autumnal, hibernal
Zima-winter.jpg
Autor: Ladar, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zima w klimacie umiarkowanym
Wiosna-spring.jpg
Autor: Ladar, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wiosna w Polsce.
Jesien-autumn.jpg
Autor: Ladar, Licencja: CC BY-SA 4.0
Jesień w klimacie umiarkowanym
Lato-summer.jpg
Autor: Ladar, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lato w klimacie umiarkowanym