Porcelana

Chiński wazon z porcelany, dynastia Ming, 1368-1644

Figurki z miśnieńskiej porcelany

Porcelanowy zestaw szachowy

Naczynia porcelanowe

Porcelana – rodzaj białej, przeświecającej ceramiki wysokiej jakości, wynaleziony w Chinach w VII wieku. Porcelana jest wytwarzana z mieszanki glinki kaolinowej ze skaleniem i kwarcem poprzez wypalanie uformowanych wyrobów w temperaturze od 920-980 °C (wyroby nieszkliwione, tzw. biskwit) aż do 1280-1460 °C (wyroby szkliwione). Charakteryzuje się niską nasiąkliwością, bardzo dobrymi właściwościami dielektrycznymi, dużą wytrzymałością mechaniczną, wysoką odpornością na działanie czynników chemicznych i nieprzepuszczalnością dla cieczy i gazów.

W technice używana jako materiał na nisko- i wysokonapięciowe izolatory, sprzęt laboratoryjny oraz jako wyroby gospodarstwa domowego.

Rozróżnia się ceramikę twardą (o składzie: 40-60% kaolinu, 20-30% skalenia, 20-30% kwarcu) i miękką (25-40% kaolinu, 25-40% skalenia, 30-45% kwarcu).

W Europie technologię produkcji porcelany wynalazł w pocz. XVIII w. Ehrenfried Walther von Tschirnhaus. Po jego śmierci prace kontynuował w Dreźnie i Miśni jego uczeń Johann Friedrich Böttger, alchemik elektora saskiego i króla Polski Augusta II Mocnego, kolekcjonera chińskiej porcelany. Böttger wyprodukował twardą białą porcelanę w 1709; od tego czasu datuje się produkcję porcelany europejskiej. Było to osiągnięcie bardzo ważne, także ze względu na rosnące w tamtym czasie zainteresowanie chińszczyzną. Porcelanę wyrabianą w Saksonii nazywano „białym złotem”, gdyż zastępowała złoto jako królewski podarunek, osiągając ceny porównywalne do kruszcu. Produkcja w Miśni początkowo prowadzona była na małą skalę, pojedyncze egzemplarze traktowano jak dzieła sztuki. Dopiero pod koniec lat 20. stała się bardziej dostępna, ale i tak przez dłuższy czas porcelana ta była rozdawana, a nie sprzedawana.

Drugim ośrodkiem europejskiej produkcji porcelany była Wielka Brytania, gdzie w 1745 roku opracowano recepturę tzw. porcelany kostnej^[1].

Polskie wytwórnie^[2]

Dawne

• Włocławek
• Manufaktura porcelany w Korcu
• Tomaszów Lubelski
• Baranówka
• Horodnica – później radziecka i ukraińska, istnieje
• Huta Franciszka
• Emilczyn
• Dowbysz
• Barasze
• Bielotyn
• Kamienny Bród
• Chorowice
• Gorszki
• Tokarówka
• Romanów
• Pokaniewo
• Tułowice

Aktualne

• Fabryka Porcelany AS Ćmielów (1991) w Ćmielowie; manufaktura porcelany zajmująca się ręczna produkcją kontynuująca tradycje Wytwórni Porcelany „Świt” w Ćmielowie, produkująca porcelanowe figurki ćmielowskie z lat 50. i 60. XX wieku (projekty Instytut Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie, różową porcelanę oraz szmaragdową porcelanę.
• Zakłady Porcelany Stołowej „Lubiana” (1966) w Łubianie
• Polskie Fabryki Porcelany „Ćmielów” i „Chodzież”, utworzone w 2013 w Ćmielowie w wyniku połączenia przedsiębiorstw Zakłady Porcelany „Ćmielów” (1790) i Porcelana „Chodzież” (1852); są największym producentem porcelany stołowej w Europie.
• Wałbrzych (dawniej niemiecka)
• Zakłady Porcelany Stołowej „Karolina” (1860) w Jaworzynie Śląskiej
• Boguchwała Zakłady Porcelany Elektrotechnicznej ZAPEL S.A.
• Porcelana Bogucice (1922) w Katowicach

Zobacz też

• chine de commande
• porcelana miśnieńska
• porcelit
• fajans
• majolika
• kamionka
• terakota
• porcelanki – rodzina ślimaków morskich

Przypisy