Porcelana Śląska

Porcelana Śląska SC

Zabudowania Porcelany Śląskiej
Państwo	Polska
Siedziba	Katowice
Data założenia	2012
Forma prawna	spółka cywilna
brak współrzędnych
Strona internetowa

Porcelana Giesche

Porcelana Śląska Park (wcześniejsze nazwy: „Giesche” Fabryka Porcelany SA, Zakłady Porcelany „Bogucice”) – Park Przemysłowo Technologiczny mieszczący się w dawnej Fabryce Porcelany w Katowicach, w dzielnicy Zawodzie^[a]

Historia

Porcelana okolicznościowa

Historia Porcelany Śląskiej sięga trzeciego dziesięciolecia XX wieku^[1]. W 1922 roku, w Roździeniu, obecnie część dzielnicy Katowic: Szopienice-Burowiec, powstała pierwsza na Górnym Śląsku niewielka fabryka porcelany, założona przez braci: Ryszarda i Józefa Czudayów, z których głównym inicjatorem działań w dziedzinie produkcji porcelany był Ryszard. Wytwórnia nosiła nazwę „Elektro-Porcelana-Czudaywerke”. Produkowano w niej głównie porcelanę techniczną i prawdopodobnie stołową.

Z tej firmy około roku 1923 roku powstała: „Giesche” Fabryka Porcelany SA dawniej Czuday. Dyrektorem został Ryszard Czuday, on też prowadził budowę nowej fabryki i zajął się adaptacją budynków na zakupionym terenie po byłej wytwórni pasz w Bogucicach. Udziałowcami w spółce w tym okresie byli bracia Czuday (49%) i Giesche SA (51%) w Katowicach. W 1926 roku nowym udziałowcem firmy został amerykański koncern Harrimana^[2]. Kapitał jakim zasilił spółkę został przeznaczony przede wszystkim na rozbudowę i unowocześnienie fabryki. Dokonano też wiele zmian organizacyjnych. W następstwie tych wydarzeń dyrektor Richard Czuday odszedł z firmy i założył własną wytwórnię porcelany pod nazwą „Czuday”” na terenie dawnej huty cynku w Bykowinie. Nazwa wytwórni w Bogucicach uległa zmianie, a mianowicie skrócono ją o człon „dawniej Czuday” i brzmiała: „Giesche” Fabryka Porcelany SA (Giesche Porzellanfabrik AG^[3]). W czasie II wojny światowej fabryka nie przerwała produkcji i przeszła pod zarząd niemiecki^[2]. W 1945 roku z powodu działań wojennych zakład unieruchomiono. Po wojnie wytwórnia została upaństwowiona i wznowiła produkcję. Do 1952 roku stosowano przedwojenną sygnaturę „Giesche” fabryka porcelany S.A.

Po 1952 roku fabryka nosiła nazwę Zakłady Porcelany Bogucice. W tym też czasie zniszczono około 85% infrastruktury intelektualnej fabryki (modele, fasony, rysunki techniczne i modelarskie), zastępując ją nową infrastrukturą.

W latach 1952–1993 fabryka sygnowała swoje wyroby „Porcelana Bogucice”^[2]. W 1994 roku w związku z trudnościami finansowymi fabryka została zamknięta. Wykupiona następnie przez Porcelanę Śląską Sp. z o.o., po generalnym remoncie i wymianie pieców wznowiła produkcję z początkiem 1995 roku^[4]. Do momentu ogłoszenia upadłości w roku 2009, wytwórnia produkowała pod nazwą „Porcelana Śląska”, używając także w połowie lat 90. XX wieku sygnatury „Giesche”^[2].

Zabudowania i wyposażenie

Zabudowania fabryczne

W 1923 roku na terenie byłej wytwórni pasz w Bogucicach, dyrektor Ryszard Czuday rozpoczął adaptację starych pomieszczeń i budowę nowych budynków do produkcji porcelany. Fabrykę usytuowano wzdłuż linii kolejowej. Zabudowę stanowił kompleks budynków dwu i trzykondygnacyjnych na rzucie prostokąta, pokrytych dachem dwuspadowym. Nad zabudowaniami górowały trzy kominy fabryczne i wieża. Wytwórnia posiadała sześć pieców okresowych tzw. ulowych do wypalania wyrobów porcelanowych na biskwit i piece muflowe do wypalania dekoracji. W 1929 zmechanizowana fabryka posiadała już 9 pieców i zatrudniała 650 pracowników^[5].

W latach 1998–1999 kiedy właścicielem była Porcelana Śląska, charakter produkcji z technologii ręcznej czyli tzw. mokrego formowania zmieniono na bardziej ekonomiczne prasowanie izostatyczne na zimno^[6]. Wymieniono też stare, energochłonne piece do wypalania dekoracji.

Obecnie nieużytkowane zabudowania popadają w ruinę.

Wyroby

Wyroby elektrotechniczne ze zbiorów Ireny i Romana Gatysów na wystawie w Muzeum Historii Katowic

Fabryka rozpoczęła swoją działalność od produkcji naczyń użytkowych oraz porcelany technicznej i laboratoryjnej^[3]. W początkowym okresie dział elektroporcelany (produkowano m.in.: izolatory, bezpieczniki, rolki izolacyjne, rozetki^[7]) był działem wiodącym zakładu. Na przełomie trzeciego i czwartego dziesięciolecia XX wieku nastąpiła równowaga w produkcji porcelany użytkowej i technicznej, zaś w połowie lat 40. XX wieku produkcją wiodącą zakładu była porcelana stołowa.

W fabryce produkowano serwisy obiadowe, kawowe do herbaty: sześcio-, dwunastoosobowe i dwuosobowe, również komplety składające się z wielu zestawów, komplety na produkty sypkie i przyprawy, pojedyncze naczynia np. kosze na chleb lub kruche ciasteczka, czy rzadko spotykane naczynie do podgrzewania dań. Produkowano również zestawy okolicznościowe, które w zależności od potrzeb składały się z różnej liczby naczyń.

Cechą która charakteryzowała takie zestawy była dekoracja upamiętniająca jakieś wydarzenie np. 25-lecie danego zakładu, ćwierćwiecze pracy w jakieś instytucji, czy z okazji srebrnych godów. W fabryce wyprodukowano również komplet obiadowo-kawowy dla Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte^[8]. Fragmenty tej używanej i częściowo zniszczonej porcelanowej zastawy, zostały odnalezione w 2008 roku i trafiły do Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku^[9].

Zakład prowadził również produkcję galanterii dekoracyjnej były to: figurki zwierzęce, kobiet, pojedyncze talerze, bombonierki, flakoniki i wazony.

Zastawy stołowe produkowane były w wielu wersjach np. w tonacji białej i kości słoniowej. Zestawy cechowała różnorodność. Jedne były bardzo dekoracyjne, inne o skromniejszym deseniu. Były więc droższe i tańsze zastawy. Tak więc fabryka dawała możliwość zakupu swoich wyrobów niezależnie od stopnia zamożności.

Ręcznie malowane talerze na owoce

Spółka Giesche zatrudniała wielu ludzi i porcelanę gorszej jakości sprzedawała pracownikom po bardziej przystępnych cenach^[6]. Wiele wyrobów porcelanowych, które wcześniej były traktowane jako symbol luksusu, prestiżu i pomyślności, trafiło do codziennego użytku w rodzinach robotniczych. W śląskich domach można jeszcze dziś zobaczyć egzemplarze produkowanej przed II wojną światową porcelany Gieschego^[6]. Podobnie kontynuująca tradycje górnośląskiej manufaktury „Porcelana Śląska” (w okresie od 1994 do 2009) oferowała produkty w różnych przedziałach cenowych – począwszy od wyrobów ekskluzywnych, po wyroby dostosowane cenowo dla mniej zamożnych klientów^[6].

Obecnie w sklepach można jeszcze zakupić około 20 fasonów porcelany stołowej zdobionej ponad 200 rodzajami dekoracji^[10]. W ofercie znajdują się zestawy obiadowe, garnitury do kawy i herbaty, a także zestawy mieszane, z dekoracja naszkliwną i wszkliwną (odporną na zmywanie, nadającą się do zmywarek i kuchenek mikrofalowych).

Stan dzisiejszy

Obecnie Porcelana Śląska Sp. z o.o. już nie istnieje, ponieważ z powodu trudności finansowych ogłoszono jej upadłość^[11]. Pracę w fabryce straciło około 400 osób. Jednakże w sklepach wciąż jeszcze można zakupić porcelanę sygnowaną znakiem Fabryki z tym, że obecnie produkowana jest w różnych fabrykach porcelany w Polsce i za granicą a w Bogucicach już tylko zdobiona^[11] i sprzedawana jako Porcelana Bogucice.

W 2012 roku kompleks historycznej fabryki porcelany został kupiony przez nową spółkę Porcelana Śląska. Swoje miejsce w tych murach znalazła również Fundacja Giesche, która organizuje w tym miejscu Park Przemysłowo-Technologiczny PORCELANA ŚLĄSKA PARK.

Rok 2015 to początek nowej ery, widoczny już dla każdego, ponieważ 2 budynki po generalnych przebudowach zyskały nowy blask. Stary budynek dyrekcji fabryki, przeistoczył się w prostą czarną, elegancką bryłę, a jeden z ceglanych budynków zyskał wraz z oczyszczeniem elewacji nową funkcję.

Cały teren fabryki nieustająco jest porządkowany a kolejne elementy infrastruktury remontowane. Pojawił się nowy sklep z porcelaną, sklepy z wyposażeniem wnętrz, w których można skorzystać z porad architektów. Są też Centrum Dizajnu i Galeria Giesche, w której organizowane są imprezy kulturalne.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Maria Krysiak. Porcelana na Górnym Śląsku 1922–1939 (analiza wyrobów ze zbiorów Muzeum Historii Katowic). „Kronika Katowic '84 '85”. II, s. 40-62, 1986. Katowice: Muzeum Historii Katowic. ISSN 0239-8141. 

Linki zewnętrzne

• Pokaz zdjęć – stan zabudowań fabrycznych na listopad 2012 roku