Porozumienie czterech mocarstw w sprawie Berlina

Porozumienie czterech mocarstw w sprawie Berlina (niem. Viermächteabkommen über Berlin) – porozumienie, do którego doszło 3 września 1971 roku, między rządami państw alianckich z czasów II wojny światowej, które reprezentowali ministrowie spraw zagranicznych: Wielkiej Brytanii Alec Douglas-Home, Związku Radzieckiego Andriej Gromyko, Francji Maurice Schumann i Stanów Zjednoczonych William P. Rogers. Porozumienie negocjowano od marca 1970[1].

Sytuacja polityczna

(c) Bundesarchiv, Bild 183-L0603-406 / Sturm, Horst / CC-BY-SA 3.0
Przybycie delegacji mocarstw na uroczystość podpisania porozumienia

Od momentu powstania dwóch państw niemieckich, atmosfera między nimi była napięta, a Niemiecka Republika Demokratyczna nie uznawała Berlina Zachodniego. W roku 1970, aby złagodzić napięcia, kanclerz Republiki Federalnej Niemiec Willy Brandt zgodził się negocjować z Niemiecką Republiką Demokratyczną. Doszło do pierwszego od roku 1948 spotkania wysokich przedstawicieli państw: Willy’ego Brandta z premierem NRD Willi Stophem w Erfurcie. Doszło również do rozmów Brandta z rządem radzieckim, w których zrezygnowano z użycia siły względem siebie. RFN zobowiązała się uznać granicę na Odrze i Nysie i granicę wewnątrzniemiecką. Nie zmieniła się jednak pozycja RFN pod względem możliwości negocjowania zjednoczenia Niemiec. Ustalono również z władzami w Moskwie, iż konieczne jest porozumienie regulujące status Berlina Zachodniego. Państwa alianckie zdecydowały się podjąć negocjacje mające na celu ustalenie statusu Berlina Zachodniego[2].

Proces negocjacji

Związek Radziecki zgodził się na kilka ważnych ustępstw: zrzeczenia się możliwości blokowania ruchu do i z Berlina Zachodniego oraz zaakceptowania związków Berlina Zachodniego i Republiki Federalnej Niemiec. Postawiono jednak warunek, że Berlin nie może być traktowany jako terytorium zachodnioniemieckie i być zarządzane przez RFN. Za negocjację warunków, na jakich miałby odbywać się ruch między RFN a Berlinem Zachodnim, odpowiedzialność ponosiły oba państwa[2].

Treść porozumienia

Zadaniem porozumienia, którego tekst liczył 28 stron, było zapobieżenie konfliktom między Berlinem Zachodnim a władzami Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Porozumienie ustalało następujące założenia[1]:

  • Ruch drogowy, kolejowy i wodny między Berlinem Zachodnim a Republiką Federalną Niemiec nie może być w żaden sposób blokowany.
  • Obywatele Berlina Zachodniego mają mieć swobodę wyjazdów do Niemieckiej Republiki Demokratycznej w celu odwiedzenia rodziny, innym osobistym bądź biznesowym. Założono budowę nowych przejść granicznych.
  • Republika Federalna Niemiec będzie reprezentowała interesy Berlina Zachodniego na arenie międzynarodowej, włącznie z usługami konsularnymi. Związek Radziecki otworzy konsulat w Berlinie Zachodnim i będzie mógł prowadzić tam działalność gospodarczą.
  • Opowiedziano się za podtrzymaniem więzów handlowych i kulturalnych między Berlinem Zachodnim a Republiką Federalną Niemiec, przy założeniu, że RFN nie będzie rządziła Berlinem Zachodnim i ograniczy tam działalność polityczną.
  • Wszelkie dyskusje w sprawie Berlina powinny być prowadzone spokojnie bez gróźb użycia siły. Żadne państwo-sygnatariusz nie może zmienić samodzielnie treści umowy. Wszelkie konflikty należy regulować negocjacjami.

Porozumienie zawierało trzy aneksy; jeden z nich zawierał obietnicę wymiany terytoriów między Berlinem Zachodnim i NRD, aby ułatwić berlińczykom dostęp do eksklaw zachodnioberlińskich na terenie NRD. Aneks radziecki obiecywał poprawę w łączności telefonicznej, telegraficznej i transporcie między Berlinem Zachodnim i NRD[1].

Inne okoliczności

Podpisanie porozumienia przełożono o jeden dzień z powodu dyskusji nad tłumaczeniem. Jednym z problemów było przetłumaczenie wyrażenia „ruch tranzytowy” (ang. transit traffic) – niemiecki odpowiednik różnił się w tekście przygotowanym dla NRD, tłumaczonym z rosyjskiego i RFN, tłumaczonym z angielskiego. Porozumienie podpisano w neoklasycystycznym budynku w zachodnioberlińskim Kleistpark[1].

Zobacz też

  • Ostpolitik

Przypisy

  1. ↑ a b c d David Binder: Big Four Sign Agreement On Status of West Berlin. New York Times, 1971=09-04. [dostęp 2018-08-17]. (ang.).
  2. ↑ a b Ostpolitik: The Quadripartite Agreement of September 3, 1971. [dostęp 2018-08-17]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Bundesarchiv Bild 183-L0603-406, Berlin-Kontrollratsgebäude, Viermächteabkommen.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 183-L0603-406 / Sturm, Horst / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
ADN-ZB/Sturm 3.6.72

Westberlin: Ankunft der Außenminister der vier Mächte

Blick auf das früher vom Alliierten Kontrollrat benutzte Gebäude im amerikanischen Sektor von Westberlin, wo am 3.6.1972 die Außenminister der vier Mächte das Schlußprotokoll zum vierseitigen Abkommen über Westberlin unterzeichneten.