Port Czerniakowski

Port Czerniakowski
Ilustracja
Środkowa część portu, widoczny wiadukt mostu Łazienkowskiego
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Typ portu

rzeczny

Powierzchnia portu

30 ha

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Port Czerniakowski”
Ziemia52°13′18″N 21°02′50″E/52,221667 21,047222
Północna część portu
Południowa część portu, widok z ul. Zaruskiego. Na pierwszym planie kolektory biofiltracyjne zbierające wodę z podziemnych kanałów niosących wodę z Kanału Piaseczyńskiego i Kanału Czerniakowskiego
Siedziba bosmanatu portu przy ul. Solec 8, dawna siedziba Klubu Sportowego Pracowników Miejskich „Syrena”
Pochylnia w południowej części portu
Przystań założonego w 1878 Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego

Port Czerniakowskiport rzeczny znajdujący się w Warszawie na lewym brzegu Wisły, wzdłuż ulic Solec i Czerniakowskiej.

Umiejscowiony jest na kanale znanym pod nazwą Kanał Portowy[1].

Port wraz z warsztatami dla taboru żeglugi wiślanej powstał w odnodze (starorzeczu) Wisły w latach 1850–1865[2][3]. Do 1965 w porcie działała stocznia rzeczna.

Od lat 70. jest wykorzystywany w celach sportowych i rekreacyjnych.

Lokalizacja

Wejście dla jachtów i żaglówek znajduje się na lewym brzegu, na 511 kilometrze szlaku żeglownego Wisły, pomiędzy mostem Poniatowskiego a mostem Łazienkowskim. Od wejścia do portu wiedzie w kierunku południowym kanał o długości ok. jednego kilometra położony wzdłuż ulic Solec i Czerniakowskiej oddzielając od lądu Cypel Czerniakowski.

Kanał portowy w dwóch miejscach przecinany jest przez ciągi komunikacyjne. W pobliżu znajduje się szlak rowerowy (będący częścią Nadwiślańskiego Szlaku Rowerowego). U wylotu portu znajduje się brama powodziowa a w środku most Łazienkowski. Na teren cypla można wjechać ul. Zaruskiego, a na teren dawnej stoczni aleją będącą przedłużeniem ulicy Łazienkowskiej.

W Kanale Portowym swoje ujście znajdują Kanał Czerniakowski (Kanał Główny „A”)[4] i Kanał Piaseczyński[4].

Historia portu

Powstanie

We wczesnym okresie osadnictwa na tym terenie Wisła była ok. trzy razy szersza, a jej podzielone nurty opływały liczne zadrzewione kępy niosąc wędrujące ławice piasku. Rozlewała się też kilka razy do roku. Mieszkańcy Solca od zawsze chcieli poskromić rzekę i aby nie przedzierać się przez błota budowali groble, kanały odwadniające nadrzeczne bagna i kamienne tamy osłaniające osiedle. W połowie XV w. usypali jedną z takich tam na wysokości dzisiejszej ulicy Łazienkowskiej, stanowiącej ówcześnie granice włości. Wiosenny przybór wody w 1474 r. wyciął powyżej tamy długą rynnę wzdłuż krawędzi niższego tarasu rzecznego, równoległą do drogi Czerniakowskiej tworząc jezioro Łacha.

Sytuacja ta trwała w miarę stabilnie aż do połowy XIX w., kiedy regulacja Saskiej Kępy przeprowadzona przez Piotra Steinkellera spowodowała znaczny wzrost dynamiki rzeki. Nurt rzeki skierowany został ku lewemu brzegowi i zaczął podmywać brzeg Solca. W celu umocnienia nabrzeża przeprowadzono szereg prac, m.in. budowę bulwarów i wzmocnienie tamy na Solczyku, która chroniła drogę Czerniakowską.

W latach 1850–1865 w porcie powstały warsztaty budowy i naprawy taboru wodnego oraz port zimowy założonego w 1848 przedsiębiorstwa żeglugi parowej hrabiego Andrzeja Zamoyskiego i Adama Potockiego[5]. Zbudowano w nim m.in. holownik parowy „Wisła”.

Próba uregulowania lewego brzegu Wisły spowodowała, że podczas gwałtownej letniej powodzi w 1884 brzeg rzeki przesunął się w stronę Kępy Gocławskiej o ponad pół kilometra. Powstała wtedy piaszczysta łacha, na której Lindleyowie zbudowali Stację Pomp Rzecznych. Pozostała zatoka została wykorzystana przez inż. Kwicińskiego, który zbudował basen zimowy. Prace zostały ukończone w 1904.

Utworzony w 1909 Warszawski Oddział Cesarskiego Towarzystwa Żeglugi nie zdołał rozwinąć szerszej działalności do wybuchu I wojny światowej[5].

Lata 1918–1989

Port Czerniakowski stracił swoje znaczenie po zbudowaniu w okresie międzywojennym Portu Praskiego[3]. Przekształcił się w stocznię rzeczną oraz miejsce zimowania statków i barek[6].

Przed II wojną światową wodowano tu i remontowano statki parowe i barki do 65 metrów długości.

Po wybuchu powstania warszawskiego Port Czerniakowski został zajęty i broniony przez żołnierzy ze Zgrupowania „Kryska”. 13 września 1944, pod naporem ostrzału z karabinów maszynowych prowadzonego m.in. z wysokiego budynku szkół powszechnych przy ul. Czerniakowskiej 128, powstańcy wycofali się z portu[7].

Stocznia rzeczna była jednym z pierwszych zakładów uruchomionych w Warszawie po wyzwoleniu w 1945[8]. Funkcjonowała wtedy jako warsztat mechaniczno-remontowy. Na bazie Warsztatów Stoczniowych Okręgowego Zarządu Wodnego utworzono przedsiębiorstwo Warszawska Stocznia Rzeczna. W latach 1951–1958 produkowano w niej barki. Wykonywano również remonty kapitalne taboru pływającego po Wiśle. W latach 1958–1965 zbudowano 24 pchacze barek typu „Żubr” i 30 małych śródlądowych statków pasażerskich przystosowanych do pływania po jeziorach.

Ostatnim statkiem wykonanym i zwodowanym w Warszawskiej Stoczni Rzecznej była jednostka wyprodukowana dla celów realizacji filmu „Faraon” (1965) Jerzego Kawalerowicza. Wykonano wtedy statek egipski według rysunków sprzed 4 tys. lat.

Warszawska Stocznia Rzeczna została zlikwidowana w 1965[3]. Zdemontowane urządzenia techniczne przeniesiono do Państwowej Stoczni Rzecznej w Radziwiu[5]

Plany z lat 70 stworzenia portu turystycznego zrealizowano w niewielkim stopniu. Przeprowadzono operację podniesienia poziomu Cypla Czerniakowskiego o cztery metry. W latach 1972–1974 port przecięła Trasa Łazienkowska z mostem Łazienkowskim. Zrezygnowano z realizacji projektu zasypania basenu portu gruzem, dzięki czemu zachował się czytelny zabytkowy układ portu.

Po 1989

Port jest użytkowany przez kajakarzy i wioślarzy Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego oraz został przygotowany do cumowania jachtów. Znajduje się tam przystań dla żaglówek wyposażona w punkty dostępowe.

W 2010 rozstrzygnięto konkurs na opracowanie koncepcji zagospodarowania przestrzennego obszaru Portu i Cypla Czerniakowskiego[9].

Główne prace remontowe w Porcie Czerniakowskim zakończyły się w 2014. Ostatnim niezmodernizowanym fragmentem zachodniego brzegu portu jest pochylnia dawnej stoczni[10].

Budynek bosmanatu

Na terenie portu znajduje się budynek dawnego Klubu Sportowego Pracowników Miejskich „Syrena”. Uszkodzony w 1944 budynek został całkowicie przebudowany po wojnie. Obecnie siedziba Żeglarskiego Klubu Turystycznego „Rejsy” i bosmanatu portu (ul. Solec 8). W grudniu 2021 ogłoszono konkurs architektoniczny na nowy budynek usługowy wraz z bosmanatem[11]

Przystań Warszawa

Pawilony „Przystani Warszawa”

Południowa część Portu Czerniakowskiego została przeznaczona na budowę „Przystani Warszawa” − ośmiu drewnianych pawilonów ustawionych wśród drzew[12]. Miejsce ma zostać zagospodarowane przez organizacje pozarządowe działające nad warszawską Wisłą[13]. Budowa „Przystani Warszawa” zakończyła się w kwietniu 2018 roku[14], jednak otwarcie opóźnia się z uwagi na zastrzeżenia nadzoru budowlanego i inspekcji sanitarnej[15]. W 2021 Zarząd Zieleni zapowiedział realizacją prac budowlano-wykończeniowych, dzięki którym ma być możliwe uzyskanie pozwolenia na użytkowanie obiektów[16], jednak w grudniu 2022 poinformowano, że przeprowadzona przez Urząd Miasta kontrola wykazała szereg nieprawidłowości przy realizacji inwestycji oraz potwierdzono, że nadal nie udało się uzyskać pozwolenia na użytkowanie[17].

Przypisy

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 sierpnia 2022, identyfikator PRNG: 246958
  2. Irena Pietrzak-Pawłowska (red.): Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa 2012: Książka i Wiedza, 1973, s. 122.
  3. a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 671. ISBN 83-01-08836-2.
  4. a b Łukasz Szkudlarek, Analiza powierzchniowa zlewni. Charakterystyka i ocena funkcjonowania układu hydrograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem systemów melioracyjnych na obszarze m.st. Warszawy wraz z zaleceniami do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy i planów miejscowych, 2015, s. 18–36 [dostęp 2021-05-14] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-22].
  5. a b c Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 410. ISBN 83-06-00089-7.
  6. Marian Marek Drozdowski: Warszawiacy i ich miasto w latach Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 156.
  7. Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej. Warszawa: Instytut wydawniczy PAX, 1969, s. 447.
  8. Jerzy Kasprzycki, Marian Stępień: Pożegania warszawskie. Warszawa: Arkady, 1971, s. 92.
  9. O konkursie na obszar Portu i Cypla Czerniakowskiego w Warszawie. [w:] Krajobraz Warszawski [on-line]. Urząd m.st. Warszawy. [dostęp 2013-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-23)].
  10. Tomasz Urzykowski. Co z pochylnią. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 2 września 2015. 
  11. "To będzie brama z miasta na Wisłę". Konkurs architektoniczny na nowy bosmanat w Porcie Czerniakowskim. tvn24.pl/tvnwarszawa, 2021-12-27. [dostęp 2022-09-18].
  12. Jakub Chełmiński: Nad Wisłą powstaje Przystań Warszawa. Nowe miejsce do uprawiania sportów wodnych. warszawa.wyborcza.pl, 2017-06-05. [dostęp 2018-04-15].
  13. Tomasz Demiańczuk: Przystań Warszawa dla wodniaków. um.warszawa.pl, 2017-06-05. [dostęp 2018-04-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-14)].
  14. Martyna Śmigiel: Miasteczko dla wodniaków w Porcie Czerniakowskim już gotowe. Pojawią się też pływające pawilony z knajpami. warszawa.wyborcza.pl, 2018-04-12. [dostęp 2018-04-15].
  15. Martyna Śmigiel: Od kilku lat miasto nie jest w stanie dokończyć budowy ośmiu drewniaków nad Wisłą. warszawa.wyborcza.pl, 2020-06-18. [dostęp 2020-06-18].
  16. Piotr Bakalarski: Przystań Warszawa wciąż niedostępna. Pawilony wymagają setki poprawek. tvn24.pl/tvnwarszawa, 2021-10-01. [dostęp 2021-10-01].
  17. Arkadiusz Gruszczyński: Miażdżące wyniki kontroli dużej inwestycji Zarządu Zieleni: "Realizowana w sposób nieudolny". warszawa.wyborcza.pl, 2022-12-05. [dostęp 2022-12-05].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
POL Przystań Warszawa 07.jpg
Autor: Tadeusz Rudzki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pochylnia w pobliżu "Przystani Warszawa" przy Porcie Czerniakowskim.
Port Czerniakowski w Warszawie 2019.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Port Czerniakowski w Warszawie, widok od strony ul. Zaruskiego w kierunku północnym
Bosmanat Portu Czerniakowskiego ul. Solec 8.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Siedziba bosmanatu Portu Czerniakowskiego przy ul. Solec 8 w Warszawie, dawna siedziba Klubu Sportowego Pracowników Miejskich „Syrena”.
Port Czerniakowski w Warszawie 2021a.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Port Czerniakowski w Warszawie
Przystań Warszawa Port Czerniakowski 2022.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Przystań Warszawa w Porcie Czerniakowskim w Warszawie
Warszawskie Towarzystwo Wioślarskie ul. Zaruskiego 12.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Siedziba Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego przy ul. Zaruskiego 12 w Warszawie
Legenda port.svg
Symbol portu do legendy mapy
Port Czerniakowski w Warszawie 2019a.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Port Czerniakowski w Warszawie