Porto

Porto
miasto, gmina
ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Dewiza: Antiga, mui nobre, sempre leal e invicta cidade do Porto
Państwo

 Portugalia

Dystrykt

Porto

Region (NUTS 2)

Norte

Zarządzający

Rui Moreira

Powierzchnia

41,66 km²

Populacja (2011)
• liczba ludności


237 584[1]
(aglomeracja:
1 572 176)

• gęstość

5703 os./km²

Szczegółowy podział administracyjny
Liczba freguesias[2]

19

Położenie na mapie Portugalii
Położenie na mapie
41°09′N 8°38′W/41,150000 -8,633333
Strona internetowa
Kamienice w nadrzecznej dzielnicy Ribeira

Porto (wym. [ˈpoɾtu]) – miasto położone w północnej części Portugalii, nad Oceanem Atlantyckim, u ujścia rzeki Duero[3] (port. Douro). Druga co do wielkości metropolia w państwie, po Lizbonie. W gminie (município) Porto mieszkało (2011 r.) 237 584 mieszkańców[1], zespół miejski (cidade) zamieszkiwało w 2014 roku 1 496 000 mieszkańców[4], natomiast w całej metropolii (Área Metropolitana do Porto) mieszka 1 762 524 mieszkańców.

Historia

Najstarsze informacje o mieście pochodzą z V wieku. Od ówczesnej nazwy miasta wywodzi się nazwa całego kraju: po łacinie Portus Cale (czyli „Port Cale”) wkrótce przeniosło się na całe wówczas hrabstwo, zaś miasto straciło drugi człon i od tej pory jest to Porto.

Pierwotna osada założona przez Celtów lub Rzymian. W czasach rzymskich ważny port. W 409 zajęte przez Swebów, w 585 podbite przez Wizygotów. W 711 zdobyte przez Maurów. W 868 zdobyte przez pierwszego hrabiego Portugalii Vimara Peres, wasala króla Asturii, Leonu i Kastylii Alfonsa III. W 1387 Jan I, król Portugalii poślubił tutaj Filipę Lancaster i tym samym zawarł sojusz portugalsko-angielski. Dobre stosunki między tymi krajami trwały długie lata: w XVII wieku angielscy kupcy odkryli produkowane w regionie wino. Przypadło im do gustu tak bardzo, że podpisano porozumienie handlowe między oboma państwami (traktat Methuena, 1703 r.), a portugalskie wino trafiło na angielski rynek. Dzięki angielskim kupcom region Porto zaczął szybko się rozwijać, a wkrótce wino stało się sławne na cały świat, nosząc nazwę jego stolicy. Wino z Porto jest symbolem czasów wiktoriańskich w Wielkiej Brytanii, a w Portugalii metaforą brytyjskiej obecności w tym mieście, która jest ciągle widoczna.

Porto znane jest ze swych bohaterskich rewolt republikańskich, które były skierowane przeciw mieszkającemu w Lizbonie królowi, Carlosowi I. Szczególnie jest znana ta z 31 stycznia 1891, która została brutalnie stłumiona.

W XIX wieku do miasta trafiła epoka przemysłowa. Wizerunkiem tego okresu jest interesujący, dwupoziomowy most Don Luis I nad Duero, zaprojektowany przez belgijskiego inżyniera Théophile’a Seyriga, ucznia Gustave’a Eiffla. Zaprojektowany został na cześć Ludwika I. Sam Gustave Eiffel zaprojektował pobliski jednopoziomowy most kolejowy Maria Pia (dziś nieczynny), który służył Seyrigowi jako przykład.

Turystyka

Transport

Via de Cintura Interna A20
Lotnisko Francisco Sá Carneiro
Dworzec São Bento
Zabytkowy tramwaj

Drogi i mosty

Główną drogą zapewniającą dojazd do różnych części miasta jest obwodowa droga A20, Via de Cintura Interna, która ma połączenia z licznymi drogami krajowymi. Jej rola jest uzupełniona przez czteropasmową Circunvalação, położoną na północy miasta i łączącą wschodnią stronę miasta z wybrzeżem Atlantyku. Miasto jest połączone z Viana do Castelo drogą A28, z Aveiro drogą A29, z Lizboną drogą A1, z Bragança drogą A4 i z Braga drogą A3. Istnieje także obwodnica zewnętrzna Porto (A41), łącząca wszystkie główne miasta w pobliżu i stanowiąca połączenie z kolejnymi głównymi drogami takimi jak A7, A11, A42, A43 i A44. Od 2011 nowa droga A32 łączy obszar metropolitalny z São João da Madeira i Oliveira de Azeméis.

W XX w. zbudowano mosty: Ponte da Arrábida, który w chwili oddania do użytku miał w swej żelbetowej konstrukcji łuk o największej rozpiętości na świecie (most położony w zachodniej części miasta łączy północny i południowy brzeg Duero), S. João i drogowy Freixo na wschodzie miasta. Najnowszy most Ponte do Infante ukończono w 2003.

Porto jest określane jako Miasto Mostów (Cidade das Pontes), tradycyjnie nazywano je także Miastem Niezwyciężonym („Cidade Invicta”) albo Stolicą Północy („Capital do Norte”).

Promy

W lipcu 2015 otwarto nowy terminal promowy w porcie Leixões, położonym na północ od miasta w Matosinhos.

Lotniska

W mieście znajduje się port lotniczy Aeroporto Francisco Sá Carneiro, ok. 11 km na północny zachód od centrum, poddany renowacji i ozdobiony przez artystów przy okazji mistrzostw piłkarskich Euro 2004, którego miasto było współgospodarzem.

Linie kolejowe

Główne stacje kolejowe to Estação Ferroviária de Porto-São Bento, Estação de Campanhã, Minho i Norte. Miasto posiada metro o łącznej długości 68 km z 5 liniami (A – niebieska, B – czerwona, C – zielona, D – żółta i E – purpurowa) i 68 stacjami. Jest to największe metro w kraju. Funkcjonuje też kolejka podmiejska.

Tramwaje

W Porto powstała pierwsza linia tramwajowa na Półwyspie Iberyjskim, otwarta 12 września 1895. Obecnie funkcjonują zaledwie 3 linie tramwajowe, w tym historycznie pierwsza, służąc głównie turystom. Na wszystkich liniach kursują zabytkowe tramwaje. Obecnie większe znaczenie mają autobusy oraz metro[5].

Autobusy

Miasto ma rozbudowaną sieć połączeń autobusowych, obsługuje je przedsiębiorstwo transportu publicznego STCP, które działa też w pobliskich miastach: Gaia, Maia, Matosinhos i Gondomar. Mniejsze przedsiębiorstwa komunikacyjne obsługują linie z miejscowości Paços de Ferreira i Santo Tirso do centrum Porto.

Klimat

Porto znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego[6][7] typu śródziemnomorskiego[8], z łagodnymi zimami i umiarkowanie ciepłymi latami. Średnia roczna temperatura wynosi prawie 20 °C w dzień i 11 °C w nocy.

Średnia temperatura najchłodniejszych miesięcy – grudnia, stycznia i lutego wynosi około 14 °C w dzień i 6 °C w nocy[9]. Sezon letni trwa od czerwca do września, jednakże także w maju i październiku temperatury w dzień najczęściej przekraczają 20 °C[9]. Latem w Porto występują łagodne temperatury nieco zbliżone do klimatu umiarkowanego. Dwa miesiące – kwiecień i listopad mają charakter przejściowy, ze średnią temperaturą około 17–18 °C w ciągu dnia i 9 °C podczas nocy[9].

Porto ma 147 dni deszczowych rocznie (≥0,1mm, licząc również mżawkę), od 5 dni deszczowych w sierpniu do 17 dni deszczowych w styczniu. Miasto ma około 2500 godzin czystej słonecznej pogody rocznie, od 124 h (średnio 4 godziny dziennie, około 4 razy więcej niż w Polsce) w grudniu do 307 h (średnio 10 godzin czystego słońca na dobę) w lipcu[10]. Temperatura morza waha się od 14 °C w styczniu do 18 °C we wrześniu[11].

Średnia temperatura i opady dla Porto
MiesiącStyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRoczna
Średnie temperatury w dzień [°C]13.815.017.418.120.123.525.325.724.120.717.114.419,6
Średnie dobowe temperatury [°C]9.510.412.613.715.919.020.620.819.516.413.010.715,1
Średnie temperatury w nocy [°C]5.25.97.89.111.614.515.915.914.712.28.96.910,7
Opady [mm] 14711095.611889.639.920.432.971.91581721811237
Średnia liczba dni z opadami17161514139658141515147
Średnie usłonecznienie (w godzinach)1241301922162572733072952251831381242464
Źródło: Instituto Português do Mar e da Atmosfera[9], Hong Kong Observatory[10] (liczba dni z opadami i nasłonecznienie)
Średnia dobowa temperatura morza (°C)[11]
StyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGruRok
14,313,813,815,216,517,317,217,618,117,717,015,516,2

Sport

Najbardziej znanymi klubami z miasta są FC Porto oraz Boavista FC. Na Estádio do Dragão rozgrywany był m.in. mecz otwarcia ME w 2004 roku, swoje mecze rozgrywa tu także FC Porto, podczas gdy stadionem Boavisty jest Estádio do Bessa.

Dzielnice miasta Porto

Charakterystyczna wieża kościoła Clérigos.

Ludność (wg stanu w 2011 r.[1])

  • Aldoar – 12 843 osoby
  • Bonfim – 24 265 osób
  • Campanhã – 32 652 osoby
  • Cedofeita – 22 077 osób
  • Foz do Douro – 10 997 osób
  • Lordelo do Ouro – 22 270 osób
  • Massarelos – 6789 osób
  • Miragaia – 2067 osób
  • Nevogilde – 5018 osób
  • Paranhos – 44 298 osób
  • Ramalde – 38 012 osób
  • Santo Ildefonso – 9029 osób
  • São Nicolau – 1906 osób
  • Sé – 3460 osób
  • Vitória – 1901 osób

Miasta partnerskie

Przypisy

  1. a b c Statistics Portugal, www.ine.pt [dostęp 2018-02-11] (ang.).
  2. port. freguesia dosł. parafia. Główny Urząd Geodezji i Kartografii nie podaje polskiej nazwy tej jednostki podziału administracyjnego gminy w Portugalii, wymienia jedynie jej oryginalną nazwę: Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 12. Europa, Część II, s. 175, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa, 2010. [dostęp 2016-12-05].
  3. Główny Urząd Geodezji i Kartografii zaleca stosowanie pseudoegzonimu Duero: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata, s. 215; Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju, Warszawa, 2013. [dostęp 2016-12-03].
  4. Demographia: World Urban Areas – Demographia, Maj 2014.
  5. Porto Light Rail Project, Portugal. Railway Technology. [dostęp 2016-02-03].
  6. Climatic map by Istituto Geografico De Agostini.
  7. Die Klimatypen der Erde – Pädagogische Hochschule in Heidelberg.
  8. World Map of Köppen–Geiger Climate Classification.
  9. a b c d Instituto Português do Mar e da Atmosfera: Monthly Averages for Porto, Portugal (1981-2010).
  10. a b „Climatological Information for Porto, Portugal” (1961-1990). weather.gov.hk. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-26)]. – Hong Kong Observatory.
  11. a b Porto average sea temperature – seatemperature.org.

Linki zewnętrzne

Panorama miasta od strony Vila Nova de Gaia, miasta po przeciwnej stronie rzeki Duero. Na pierwszym planie barki, którymi spławiano tradycyjnie wino z plantacji. Po prawej charakterystyczny most Ponte Dom Luís I z 1886 roku, projektu ucznia Gustawa Eiffla. Na wprost historyczna dzielnica Ribeira.
Panorama miasta od strony Vila Nova de Gaia, miasta po przeciwnej stronie rzeki Duero. Na pierwszym planie barki, którymi spławiano tradycyjnie wino z plantacji. Po prawej charakterystyczny most Ponte Dom Luís I z 1886 roku, projektu ucznia Gustawa Eiffla. Na wprost historyczna dzielnica Ribeira.

Media użyte na tej stronie

Flag of Portugal.svg
Flag of Portugal, created by Columbano Bordalo Pinheiro (1857-1929), officially adopted by Portuguese government in June 30th 1911 (in use since about November 1910). Color shades matching the RGB values officially reccomended here. (PMS values should be used for direct ink or textile; CMYK for 4-color offset printing on paper; this is an image for screen display, RGB should be used.)
Flag of Finland.svg
Flaga Finlandii
Flag of Croatia.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
Ribeira Porto Portugal.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to NielsB (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 3.0
Pt-prt1.png
Autor: Brian Boru, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Flag of Porto municipality - Portugal.
PRT.png
Autor: Brian Boru, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Crest of Porto municipality - Portugal.
O Porto (visto da Ponte Dom Luis I).jpg
Autor: Rititaneves, Licencja: CC BY-SA 3.0
This file was uploaded for Wiki Loves Monuments in Portugal with the unique identifier 11871408.
English | español | português | português do Brasil | +/−
Porto3flat-cc-contr-oliv1002 edit2.jpg
Autor: Taken by User:Olegivvit. Edited by Diliff. Brightened shadows with Shadow/Highlights tool in PS CS2, Licencja: CC BY 2.5
Stare Miasto w Porto.
Porto - Estação de São Bento.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Barao78 (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY 2.5
Porto São Bento train station, Porto, Portugal
VCI.svg
Autor: Mortadelo2005, Licencja: CC BY-SA 2.5
"Via de Cintura Interna", ring road in Porto-Vila Nova de Gaia, Portugal.
LocalPorto.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Clerigos.jpg
Autor: pt:Usuário:JoaoMiranda, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Torre dos Clérigos, Porto, Portugal.
Flag of São Tomé and Príncipe.svg
Flag of São Tomé and Príncipe