Portulaka pospolita

Portulaka pospolita
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządgoździkopodobne
Rządgoździkowce
Rodzinaportulakowate
Rodzajportulaka
Gatunekportulaka pospolita
Nazwa systematyczna
Portulaca oleracea L.
Sp. pl. 1:445. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Portulaca sativa 01.jpg
Portulaca oleracea

Portulaka pospolita, portulaka warzywna (Portulaca oleracea L.) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny portulakowatych. Obecnie jest to rozprzestrzeniony na całej kuli ziemskiej chwast[4]. Gatunek kosmopolityczny, z wyjątkiem Antarktydy występuje na wszystkich kontynentach i na bardzo wielu wyspach[5]. W Polsce gatunek ma liczne stanowiska w zachodniej części kraju i w rejonie Warszawy, poza tym rośnie w rozproszeniu[6] jako archeofit, miejscami jako roślina uprawna i efemerofit[7].

Morfologia

Łodyga
Naga, płożąca lub wzniesiona, często podbarwiona czerwonawo, soczysta. Obficie rozgałęzia się.
Liście
Jajowate lub klinowatołopatkowate, mięsiste, przeważnie naprzeciwległe.
Kwiaty
Żółte, niepozorne. Kielich składający się z 2 działek, 5 płatków korony, liczne pręciki (8-15), na wpół dolny słupek. Kwitnie od lipca do września, jest samopylna.
Owoce
Torebka otwierająca się wieczkiem z czarnymi nasionami.

Biologia i ekologia

Występuje na polach uprawnych, przydrożach. Roślina miejsc suchych, często rośnie na piaskach. Do skiełkowania wymaga 8-10ºC[8]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku Eragrostion[9]. Liczba chromosomów 2n = 54[7].

Zmienność

Podgatunki portulaki warzywnej[7]:

  • Portulaca oleracea L. subsp. oleracea – niska roślina o wąskolistnych liściach i pokładających się pędach. Działki kwiatów tępogrzbieciste. Występuje na polach uprawnych, przydrożach.
  • Portulaca oleracea L. subsp. sativa (Hav.) Čelak, syn. P. sativa Hav. – roślina o wysokości do 60 cm, szerokich liściach i wzniesionych pędach. Działki kwiatów posiadają na grzbiecie skrzydełko. Roślina uprawiana.

Zastosowanie

  • Podgatunek Portulaca oleracea L. subsp. sativa uprawiany czasami jako warzywo. Liście i pędy portulaki zawierają duże ilości orzeźwiającego soku o lekkich właściwościach oczyszczających. Jest to warzywo wspomagające trawienie. Liście przyrządza się jak szpinak, a mięsiste łodygi jak szparagi. Jest też oryginalnym składnikiem sałatek, nadając im lekko kwaskowy smak. Roślina ta jest bogatym źródłem antyoksydantów, omega 3 (0,2 do 0,38 g na 100 g), witamin A i C oraz wapnia, żelaza, sodu, potasu i magnezu. Należy do podstawowych warzyw w kuchni greckiej na Krecie.
  • Sposób uprawy: najlepsze do uprawy są gleby żyzne i słoneczne miejsca. Nasiona wysiewa się od maja do końca lipca w rzędy odległe o 25-30 cm. Zbiera się łodygi wraz z liśćmi w miesiącach czerwiec – wrzesień.

Udział w kulturze

F. N. Hepper, jeden ze znawców roślin biblijnych uważa, że w wersecie Księgi Hioba (6,6) pod nazwą ślaz kryje się portulaka pospolita. Jest to jednak zdanie odosobnione, inni znawcy roślin biblijnych uważają, ze chodzi tutaj jednak o któryś z gatunków malwy lub ślazu[10].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. ↑ Portulaca oleracea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  4. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-03].
  5. ↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
  6. ↑ Adam Zając, Maria Zając (red.), Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce: dodatek, Kraków: Uniwersytet Jagielloński. Instytut Botaniki, 2019, s. 423, ISBN 978-83-956282-0-7, OCLC 1143739807.
  7. ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  8. ↑ Portulaka pospolita - zwalczanie, szkodliwość, charakterystyka., ZwalczamyChwasty.pl, 27 października 2016 [dostęp 2019-03-20] (pol.).
  9. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  10. ↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

Media użyte na tej stronie