Postępowanie cywilne w II Rzeczypospolitej

Postępowanie cywilne w II RP – ogólna nazwa na określenie postępowania w sprawach cywilnych obejmującego w tym czasie postępowanie sporne (procesowe), postępowanie egzekucyjne, postępowanie niesporne oraz postępowaniu upadłościowe. Zwane było również procesem cywilnym w znaczeniu szerokim[1].

Początkowo było regulowane przez ustawy zaborcze: niemiecką z 1877 roku, austriacką z 1898 roku i rosyjską z 1864 roku[1] z uwzględnieniem zmian wprowadzonych wydanymi przez Tymczasową Radę Stanu Królestwa Polskiego przepisami tymczasowymi do ustawy postępowania cywilnego[2].

Od 1 stycznia 1933 postępowanie sporne oraz egzekucyjne regulowane było przez rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. - Kodeks postępowania cywilnego[3]. Początkowo kodeks nie obejmował regulacji z zakresu postępowania egzekucyjnego, które poprzez scalenie kodeksu z rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. - Prawo o sądowem postępowaniu egzekucyjnem[4] włączone zostały do niego dopiero w dniu 1 grudnia 1932 r., a więc jeszcze przed datą wejścia w życie całości kodeksu[5]. W odróżnieniu od obecnego Kodeksu postępowania cywilnego, kodeks z 1930 r. nie zawierał jednak przepisów dotyczących postępowań nieprocesowych (zwanych w tamtym czasie postępowaniami w sprawach niespornych), w zakresie których pozostawiono w mocy ustawy obowiązujące w dniu wejścia w życie kodeksu[6].

Od 1 stycznia 1935 r. postępowanie upadłościowe regulowane było przez rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe[7]. Był to najdłużej obowiązujący z podstawowych aktów regulujących postępowanie w szeroko pojętych sprawa cywilnych wydanych w II Rzeczypospolitej oraz jedyny, który obowiązywał jeszcze w XXI wieku[8] i został uchylony dopiero z dniem 1 października 2003 r.[9] W dniu 1 stycznia 1935 r. weszło w życie również rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo o postępowaniu układowem[10], które również zostało uchylone dopiero z dniem 1 października 2003 r.[9]

Postępowanie sporne

Postępowanie sporne uregulowane było w części pierwszej o takim samym tytule zawartej w kodeksie postępowania cywilnego z 1930 r. Oznaczenie części zostało dodane dopiero po włączeniu przepisów o postępowaniu egzekucyjnym, gdyż wcześniej kodeks regulował wyłącznie postępowanie sporne[5].

Naczelne zasady postępowania spornego

  • Dyspozycyjność - polegała na wyposażeniu stron w prawo swobodnego rozporządzania swymi roszczeniami, dochodzonymi w procesie cywilnym;
  • Równouprawnienie stron
  • Formalizm procesowy
  • Kierownictwo sędziowskie
  • Kontradyktoryjność
  • Bezpośredniość
  • Koncentracja materiału procesowego
  • Publiczność
  • Zasada dwóch instancji
  • Szybkość
  • Taniość[11]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Eugeniusz Waśkowski, Podręcznik procesu cywilnego: ustrój sądów cywilnych, postępowanie sporne, 1932 [dostęp 2021-12-30] (pol.).
  2. ↑ Dziennik Urzędowy Departamentu Sprawiedliwości 1917 nr 1 z obwieszczeniami, 1917 [dostęp 2021-12-30] (pol.).
  3. ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 83, poz. 651 (tekst autentyczny).
  4. ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 93, poz. 803 ze zm.
  5. ↑ a b Obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 grudnia 1932 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 1932 r. nr 112, poz. 934).
  6. ↑ Art. III rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 listopada 1930 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks Postępowania Cywilnego (Dz.U. z 1930 r. nr 83, poz. 652 ze zm.).
  7. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 93, poz. 834 (tekst autentyczny)
  8. ↑ Pozostałe postępowania składające się postępowanie cywilne tj. postępowanie sporne, egzekucyjne oraz niesporne zostały ujęte w Kodeksie postępowania cywilnego z 1964 r.
  9. ↑ a b Art. 545 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2020 r. poz. 1228 ze zm.).
  10. ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 93, poz. 836 (tekst autentyczny).
  11. ↑ Eugeniusz Waśkowski, System procesu cywilnego. Wstęp teoretyczny: zasady racjonalnego ustroju sądów i procesu cywilnego, 1932 [dostęp 2021-12-30] (pol.).

Media użyte na tej stronie

Add more text icon.svg
Icon of articles which need more text