Postępowanie upominawcze

Postępowanie upominawcze – postępowanie odrębne uregulowanym w Kodeksie postępowania cywilnego, zmierzające do szybkiego uzyskania tytułu egzekucyjnego przez wierzyciela wysuwającego roszczenie pieniężne, którego dłużnik nie kwestionuje.

Przebieg postępowania

Właściwość sądu w postępowaniu upominawczym ustalana jest na zasadach ogólnych, za wyjątkiem elektronicznego postępowania upominawczego opisanego poniżej. Czynności w postępowaniu upominawczym mogą wykonywać także referendarze sądowi[1].

Sprawy rozpoznaje się na posiedzeniu niejawnym, na podstawie samej tylko treści pozwu wraz z zalącznikami bez doręczenia jego odpisu lub wysłuchania strony pozwanej. Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym sąd co do zasady wydaje, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych[2], a według treści pozwu roszczenie nie jest oczywiście bezzasadne, twierdzenia co do faktów nie budzą wątpliwości i zaspokojenie roszczenia nie zależy od świadczenia wzajemnego[3].

W nakazie zapłaty sąd nakazuje pozwanemu, by w terminie oznaczonym w nakazie zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo wniósł w tym terminie sprzeciw. Termin na zaspokojenie roszczenia lub wniesienie sprzeciwu zależy jest od miejsca, w którym ma nastąpić doręczenie nakazu pozwanemu oraz wynosi:

  • dwa tygodnie od dnia doręczenia nakazu w przypadku, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce w kraju;
  • miesiąc od dnia doręczenia nakazu w przypadku, gdy doręczenie nakazu pozwanemu ma mieć miejsce poza granicami kraju na terytorium Unii Europejskiej;
  • trzy miesiące od dnia doręczenia nakazu, w przypadku gdy doręczenie nakazu ma mieć miejsce poza terytorium Unii Europejskiej[4].

Sprzeciw i jego konsekwencje

Sprzeciw wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty. W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości czy w części oraz przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Sprzeciw niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, których nie usunięto pomimo wezwania sąd odrzuca[5].

W przypadku prawidłowego wniesienia sprzeciwu, nakaz zapłaty traci moc, ale tylko w części, która jest sprzeciwem zaskarżona. Sprzeciw jednego tylko ze współpozwanych o to samo roszczenie oraz co do jednego lub niektórych uwzględnionych roszczeń powoduje utratę mocy nakazu jedynie co do nich. Na wniosek strony sąd wydaje postanowienie stwierdzające utratę mocy nakazu zapłaty w całości lub części[6]. Z uwagi na fakt, że skuteczne wniesienie sprzeciwu wywołuje nieodwracalny skutek w postaci utraty mocy przez nakaz zapłaty, cofnięcie sprzeciwu nie jest dopuszczalne[7].

Nakaz zapłaty, przeciwko któremu nie wniesiono – w całości lub choćby w części – sprzeciwu, ma skutki prawomocnego wyroku[8].

Elektroniczne postępowanie upominawcze

W dniu 1 stycznia 2010 roku weszły w życie przepisy[9], wprowadzające do polskiego systemu prawnego nowe cywilne postępowanie – elektroniczne postępowanie upominawcze. Postępowanie to zostało unormowane w rozdziale zatytułowanym "Elektroniczne postępowanie upominawcze"[10]. Jest to postępowanie o charakterze fakultatywnym, gdyż sprawa toczy się w tym postępowaniu tylko, jeśli powód zdecyduje się złożyć pozew drogą elektroniczną[7].

Nowelizacja miała na celu odciążenie sądów w sprawach drobnych roszczeń pieniężnych wnoszonych masowo przeciwko różnym osobom ale w identycznych stanach faktycznych. W Sądzie Rejonowym w Lublinie został utworzony XVI Wydział Cywilny, który rozpatrywał pozwy wnoszone elektronicznie bez względu na wartość przedmiotu sporu (ograniczona jest jedynie z powodów technicznych do stu milionów złotych w jednym pozwie), a swoją właściwością obejmował całą Polskę. Akta sprawy prowadzi się w formie elektronicznej i w takiej też postaci podlegają udostępnianiu stronom. Do pozwu nie dołącza się dowodów[7]. Pozew wnoszony jest przy użyciu elektronicznego formularza lub w fomie paczki pozwów w formacie xml (opcja dostępna wyłącznie dla powodów masowych), a opłatę sądową od pozwu uiszcza się wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym ma postać elektroniczną i jest dostępny na stronie www.e-sad.gov.pl po podaniu unikalnego kodu nakazu (20-znakowego) umieszczonego w lewym górnym rogu wydruku weryfikacyjnego.

Czynności w elektronicznym postępowaniu upominawczym może wykonywać referendarz sądowy[7]. Czynności sądu, referendarza i przewodniczącego utrwalane są wyłącznie w systemie teleinformatycznym, a wytworzone w ich wyniku dane w postaci elektronicznej opatrywane kwalifikowanym podpisem elektronicznym[7]. Warunkiem skutecznego wniesienia pisma procesowego przez powoda jest wniesienie go drogą elektroniczną[11]. Datą wniesienia pisma procesowego jest data wprowadzenia go do systemu teleinformatycznego. Doręczeń powodowi dokonuje się za pośrednictwem tegoż systemu (tzw. doręczenie elektroniczne), a pozwanemu – gdy wniesie pismo drogą elektroniczną. W przypadku takiego doręczenia doręczenie następuje z datą wskazaną w elektronicznym potwierdzeniu odbioru korespondencji. W przypadku braku takiego potwierdzenia doręczenie uznaje się za skuteczne z upływem 14 dni od daty umieszczenia pisma w systemie teleinformatycznym.

W elektronicznym postępowaniu upominawczym czynności może wykonywać referendarz sądowy[7]. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie wydane w elektronicznym postępowaniu upominawczym, jak również na postanowienie wydane w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi wykonawczemu wydanemu w tym postępowaniu następuje w składzie jednego sędziego. W przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty sąd umarza postępowanie. Przed 7 lutego 2020 r[12] sąd przekazywał sprawę do sądu według właściwości ogólnej, chyba że powód wraz z pozwem złożył wniosek o umorzenie postępowania. W takim przypadku sąd umarzał postępowania i zwracał całość opłaty sądowej. Postanowienie o przekazaniu sprawy lub umorzeniu w wyniku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty doręczano tylko powodowi[7]. W przypadku wniesienia sprzeciwu sąd umarza postępowanie w zakresie, w którym nakaz zapłaty utracił moc. Przed 7 lutego 2020 r[12]. nakaz zapłaty zawsze tracił moc w całości, a sprawa podlegała przekazaniu do sądu właściwości ogólnej, który był związany postanowieniem o przekazaniu sprawy.

Klauzula wykonalności jest nadawana nakazowi zapłaty z urzędu i ma postać elektroniczną[13]. Za pośrednictwem systemu teleinformatycznego można złożyć do komornika elektroniczny wniosek o wszczęcie egzekucji[14]. Dalsze postępowanie egzekucyjne toczy się już w formie tradycyjnej.

Od 1 stycznia 2011 w związku ze zniesieniem Sądu Rejonowego w Lublinie, Elektroniczne Postępowanie Upominawcze toczy się przed VI Wydziałem Cywilnym Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie[15].

Statystyki elektronicznego postępowania upominawczego

Wpływ i załatwienie spraw w elektronicznym postępowaniu upominawczym
RokRodzaj sprawPozostało z
poprzedniego
roku		WpłynęłoZałatwionoPozostało na
rok następny
Ogółemw tym
Uwzględniono[16]ZwróconoOdrzuconoUmorzonoPrzekazano do
innego sądu[17]		Inne
2018[18]cywilne26687022062762308537125770537671474722608307048572164609
gospodarcze4211617941420780612268041133569903868406-13724
pracy146595985634838805621729916274-3306
ogółem30913224452932572786141919042405517702698777895372181639
2019[19]cywilne16787822643802238964133329450371424972063926064091193294
gospodarcze13724286505251746149455537049162948262523-48483
pracy3728427496115171-47
ogółem18163925511692490984148284555742474142358796691031241824
2020[20]cywilne19329417712081805031132950137579323832867731187896159471
gospodarcze48483227109256990186716438851074222618552118602
pracy4716520060414293-12
ogółem24182419984822062221151627741971374913290411374547178085

Postępowanie upominawcze a postępowanie nakazowe

Postępowanie upominawcze i postępowanie nakazowe są do siebie bardzo podobne i oba prowadzą do wydania przez sąd nakazu zapłaty na posiedzeniu niejawnym, bez odbycia rozprawy. Są jednak istotne różnice między tymi postępowaniami:

  • w postępowaniu upominawczym należy uiścić wyższą opłatę od pozwu - 5% wartości przedmiotu sporu, w postępowaniu nakazowym wynosi ona 1,25% wartości przedmiotu sporu,
  • w postępowaniu upominawczym sąd z urzędu wydaje nakaz zapłaty, jeżeli roszczenie nie jest bezzasadne, zaś twierdzenia co do faktów nie budzą wątpliosci, natomiast w postępowaniu nakazowym powód musi przedstawić jeden z dokumentów wymienionych w art. 485 kodeksu postępowania cywilnego i złożyć razem z pozwem wniosek o rozpoznanie sprawy w tym postępowaniu,
  • nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym stanowi tytuł zabezpieczenia wykonalny bez nadawania klauzuli wykonalności - natomiast w odniesieniu do nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym nie ma takowych przepisów,
  • nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym traci moc w chwili skutecznego wniesienia sprzeciwu, a nakaz w postępowaniu nakazowym wymaga uchylenia po przeprowadzeniu rozprawy.

Zobacz też

  • postępowanie uproszczone cywilne
  • postępowanie nakazowe

Przypisy

  1. ↑ Art. 4804 § 2 kpc.
  2. ↑ Art. 4801 kpc.
  3. ↑ Art. 499 kpc.
  4. ↑ Art. 4802 oraz art. 505 § 1 kpc.
  5. ↑ Art. 4803 oraz art. 505 § 1 kpc.
  6. ↑ Art. 505 kpc.
  7. ↑ a b c d e f g Wiśniewski i inni, Kodeks postępowania cywilnego : komentarz., Wolters Kluwer, 2021, s. 1032, ISBN 978-83-8187-982-8, OCLC 1256174412 [dostęp 2021-12-24].
  8. ↑ Art. 4802 § 2 kpc.
  9. ↑ Ustawa z dnia 9 stycznia 2009 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2009 r. nr 26 poz. 156)
  10. ↑ Art. 50528 i następne kpc
  11. ↑ Art 50531 oraz art. 125 § 21 kpc.
  12. ↑ a b Ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469).
  13. ↑ Zob. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 października 2016 r. w sprawie czynności sądu związanych z nadawaniem klauzuli wykonalności elektronicznym tytułom egzekucyjnym oraz sposobu przechowywania i posługiwania się elektronicznymi tytułami wykonawczymi (Dz.U. z 2016 r. poz. 1739).
  14. ↑ Zob. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 września 2016 r. w sprawie czynności Krajowej Rady Komorniczej umożliwiających komornikom prowadzenie egzekucji na podstawie elektronicznego tytułu wykonawczego oraz czynności komornika dokonywanych za pośrednictwem systemu teleinformatycznego w postępowaniu egzekucyjnym (Dz.U. z 2016 r. poz. 1417).
  15. ↑ Zob. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie zniesienia Sądu Rejonowego w Lublinie i Zamiejscowego Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w Trzciance z siedzibą w Czarnkowie, utworzenia Sądu Rejonowego Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku i Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie oraz zmiany rozporządzenia w sprawie sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości (Dz.U. z 2010 r. nr 245, poz. 1640).
  16. ↑ W całości lub w części - wydano nakaz zapłaty.
  17. ↑ W wyniku stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty na podstawie art. 50533 kpc.
  18. ↑ Sprawozdania za rok 2018 - Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie, www.lublin-zachod.sr.gov.pl [dostęp 2021-12-24].
  19. ↑ Sprawozdania za rok 2019 - Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie, www.lublin-zachod.sr.gov.pl [dostęp 2021-12-24].
  20. ↑ Sprawozdania za rok 2020 - Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie, www.lublin-zachod.sr.gov.pl [dostęp 2021-12-24].

Linki zewnętrzne