Posydonia

Posydonia

Posidonia oceanica
Systematyka[1]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Klad	jednoliścienne
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	posydoniowate
Rodzaj	posydonia
Nazwa systematyczna
Posidonia K. D. Koenig Ann. Bot. (König & Sims) 2: 95. 1 Jun 1805
Synonimy
Aegle Dulac Alga Boehm. Caulinia DC. Kernera Willd. Posidonion St.-Lag. Taenidium Targ.Tozz.[2]
Zasięg

Posidonia oceanica

(c) Ezu, CC BY-SA 2.0

Kule z włókien posydonii znajdowane na plażach

Posydonia^[3] (Posidonia K.D. Koenig) – jedyny rodzaj roślin w obrębie monotypowej rodziny posydoniowatych (Posidoniaceae) z rzędu żabieńcowców (Alismatales). Do rodzaju należy 9 gatunków^[2][4]. Jeden z nich – P. oceanica występuje w Morzu Śródziemnym, a pozostałe na wybrzeżu Hongkongu oraz wzdłuż południowych i zachodnich wybrzeży Australii^[4][5]. Rośliny te zaliczane są do tzw. traw morskich^[6]. Poszczególne osobniki rozrastając się klonalnie osiągają wielkie rozmiary (do tego rodzaju należy największa roślina na Ziemi z gatunku P. australis, rozciągająca się na długości 180 km^[7]).

Liście posydonii stosowano do krycia dachów i produkcji opakowań, a kłęby włókien wyrzucane na plaże w lecznictwie^[6].

Naukowa nazwa rodzaju nadana została w nawiązaniu do greckiego boga mórz – Posejdona (gr. Ποσειδῶν Poseidōn)^[8].

Morfologia i biologia

Pokrój

Rośliny wieloletnie, zanurzone^[9], z płożącym w dnie morskim, grubym^[3], walcowatym lub spłaszczonym^[10][11] kłączem oraz z krótkimi, wzniesionymi pędami^[9]. Wzniesione pędy otulone są u nasady tuniką z trwałych włókien pozostałych po rozpadzie starych liści^[6]. Z każdego węzła kłącza wyrasta jeden lub dwa długie, rozgałęziające się korzenie, zwykle bez włośników^[10].

Liście

Tylko odziomkowe, naprzemianległe. Pochwy liściowe zwinięte, uszkowate u nasady, języczkowate wierzchołkowo^[9]. Blaszka równowąska^[6], taśmowata^[3] z mocnymi włóknami łyka^[6], płaska lub zawijająca się na brzegach^[10].

Kwiaty

Drobne, obupłciowe^[6][3][10] zebrane w kłosopodobne grona^[10] wyrastające pojedynczo^[9] lub po kilka w wachlarzykowatym wówczas kwiatostanie złożonym^[6] na wydłużonym, spłaszczonym pędzie kwiatostanowym^[11]. Kwiatostany wsparte są przez 2–4, łuskowate podsadki^[9][11]. Okwiat nieobecny lub zredukowany do trzech krótkotrwałych, łuseczkowatych listków^[3][9]. Pręciki trzy o siedzących główkach, ze spłaszczonym łącznikiem między pylnikami, pękającymi podłużną szczeliną^[11]. Słupek pojedynczy, jednozalążkowy^[9], z siedzącym, nieregularnym znamieniem^[11].

Owoce

Mięsiste mieszki^[1] (ale też uznawane są za pestkowce, jagody lub niełupki)^[10], z gąbczastą owocnią^[11] z jednym nasionem pozbawionym bielma. Zarodek prosty^[9].

Biologia i ekologia

Byliny^[9] bardzo długowieczne – poszczególne osobniki (genety) porastają dno morskie na długości zwykle do 15 km^[1] (największy płat zajmowany przez jedną roślinę P. australis rozciąga się na długości 180 km^[7]), a ich wiek szacowany jest na kilkadziesiąt do 200 tys. lat^[1]. Pyłek tych roślin jest nitkowaty i umożliwia zapylenie pod powierzchnią wody^[6]. Owoce za sprawą gąbczastej owocni unoszą się na powierzchni wody^[11][1].

Rośliny te rosną na dnie mórz i oceanów oraz w estuariach^[11]. Ponieważ nie znoszą wynurzania – zasiedlają sublitoral^[12] poniżej zasięgu odpływu^[9], sięgając do głębokości 40 m^[10]. Tworzą jednogatunkowe agregacje mające postać mniejszych lub większych płatów, często bardzo rozległych, przy czym w morzach wokół Australii bywają one tworzone przez kilka gatunków posydonii, czasem też z udziałem Amphibolis^[10]. Rośliny te kształtują siedliska odgrywające ogromną rolę dla wielu organizmów morskich^[5], przy czym istotne są nie tylko podmorskie łąki, ale nawet ryzosfera wyróżnia się dużym zróżnicowaniem bakterii i grzybów^[10]. Roślinami tymi żywi się wiele organizmów (w tym ryby i szkarłupnie), przy czym szczególnie istotna jest w ich wypadku produkcja ogromnej ilości materii organicznej stanowiącej pożywienie dla drobnych organizmów filtrujących wodę morską. Łąki stanowią też schronienie dla wielu gatunków zwierząt^[10].

Łąki posydonii w Morzu Śródziemnym zajmują ok. 2% powierzchni dna wzdłuż wybrzeży, a na wybrzeżach Australii mają dwukrotnie większy udział^[13]. Siedliska te są silnie zagrożone przez globalne ocieplenie – wzrost temperatur zwiększa śmiertelność roślin i skutkuje zanikaniem podmorskich łąk^[14].

Systematyka

Rodzaj i rodzina siostrzana względem grupy obejmującej rupiowate Ruppiaceae i bałwanicowate Cymodoceaceae, przy czym cała ta grupa miała ostatniego wspólnego przodka ok. 27 milionów lat temu^[1]. W niektórych ujęciach postulowane jest włączenie tego rodzaju wraz z innymi blisko spokrewnionymi w szeroko ujmowaną rodzinę rdestnicowatych Potamogetonaceae^[11].

Pozycja rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)^[1]

Wykaz gatunków^[4][2]

• Posidonia angustifolia Cambridge & J.Kuo
• Posidonia australis Hook.f.
• Posidonia coriacea Cambridge & J.Kuo
• Posidonia denhartogii J.Kuo & Cambridge
• Posidonia kirkmanii J.Kuo & Cambridge
• Posidonia oceanica (L.) Delile
• Posidonia ostenfeldii Hartog
• Posidonia robertsoniae J.Kuo & Cambridge
• Posidonia sinuosa Cambridge & J.Kuo

Zastosowanie

W basenie Morza Śródziemnego wykorzystywano liście Posidonia oceanica jako surowiec pakunkowy i tapicerski^[3], a wzdłuż wybrzeży afrykańskich także do krycia dachów^[6]. Włókna z tunik okrywających nasady pędów i kłączy, zbijane w kłęby wielkości owoców grejpfruta przez ruch wody morskiej i wyrzucane przez fale na brzeg^[1], zbierane były i wykorzystywane w lecznictwie^[6].

Największe znaczenie gospodarcze posydonii ma charakter pośredni – rośliny te tworzą siedliska ogromnie istotne dla utrzymania w morzach zasobów poławianych ryb i krewetek. Stabilizują osady na morskim dnie i ograniczają erozję morską tłumiąc energię fal^[10].

W przeszłości badano potencjał użytkowy także ogromnych ilości włókien wytwarzanych przez te rośliny pod kątem wykorzystania ich do produkcji tkanin i papieru^[10].

Przypisy