Potaczkowa

Potaczkowa
Ilustracja
Potaczkowa, miejscowość Niedźwiedź, dolina Porębianki i Gorce. Widok ze Spyrkowej
Państwo

 Polska

Położenie

województwo małopolskie

Pasmo

Gorce

Wysokość

746 m n.p.m.

Położenie na mapie Gorców
Mapa konturowa Gorców, u góry nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Potaczkowa”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, blisko górnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Potaczkowa”
Ziemia49°37′35,1″N 20°03′38,6″E/49,626417 20,060722
Krzyż na szczycie Potaczkowej
Widok z Jaworzyny Porębskiej

Potaczkowa (746 m) – wzniesienie w Gorcach w grzbiecie oddzielającym dolinę Porębianki od doliny Raby i jej dopływu – potoku Olszówka[1].

Nazewnictwo

Nazwę Potaczkowa podaje Józef Nyka[2], przewodnik Gorce[3] i mapa Compassu[1]. Nazwa ta wywodzi się od znanego rodu Potaczków z Podobina, właścicieli znacznych połaci lasów i terenów wypasowych w Gorcach w połowie XVIII wieku[4]. W wydanym w latach 1880–1902 Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego wzniesienie ma nazwę Potoczkowa[5]. Józef Nyka podaje, że współcześni mu górale używali nazwy Kotelnica[2], taką też nazwę podaje mapa lotnicza Geoportalu[6]. Ta nazwa pochodzi od gwarowego słowa kotelnica, które oznacza kotlinę lub inną depresję w terenie, albo miejsce kocenia się (i zimowania) owiec[7]. Pochodzące od tego słowa geograficzne nazwy spotyka się w wielu miejscach w Karpatach[6]. Na topograficznej mapie Geoportalu wzniesienie ma nazwę Potaczkowa i jako alternatywną nazwę Kotelnica[8].

Topografia

W mającym południkowy przebieg grzbiecie Potaczkowej kolejno od północy na południe wyróżnia się wzniesienia: Jadamczyków Groń (611 m), Groniki (715 m), Kotelnica (Potaczkowa) (746 m) i Chabówka (705 m). Potaczkowa jest więc najwyższym z nich. Jej szczyt znajduje się we wsi Podobin, ale stoki znajdują się także w granicach wsi Olszówka, Poręba Wielka i Niedźwiedź. Zabudowania Podobina (osiedle Potoczki) dość wysoko podchodzą na północno-wschodnie stoki Potaczkowej i prowadzi do nich asfaltowa droga. W zachodnim kierunku pod szczytem Potaczkowej, na wysokości około 715 m znajdują się źródła potoku Głęboki, który spływa w północno-zachodnim kierunku i uchodzi do potoku Pasternik (dopływ Raby)[6].

Opis wzniesienia

Lasy pierwotnie porastające całe Karpaty zostały na Potaczkowej niemal całkowicie wycięte dla potrzeb rolnictwa. W okresie przeludnienia Podhala (od połowy XIX w. do końca II wojny światowej) pod uprawę lub pasterstwo wykorzystywano każdy skrawek ziemi. Jednak w latach 1980. pasterstwo w całych Beskidach stało się nieopłacalne, od lat 1990. również uprawa ziemi na wyżej położonych obszarach, z kiepską droga dojazdową, tak samo stała się nieopłacalna. Obecnie na Potaczkowej znaczna część dawnych pól uprawnych i łąk to nieużytki, na których nawet nie kosi się trawy. Wskutek tego obserwujemy na nich kolejne etapy naturalnej wtórnej sukcesji ekologicznej. O dawnych poletkach uprawnych świadczą już tylko równoległe rzędy miedz i zagony. Jeśli nie zostaną podjęte przeciwdziałania – Potaczkowa zarośnie lasem, który jest ostatecznym etapem tej sukcesji (stało się tak już z wieloma dawnymi polanami i polami uprawnymi). Od 2001 roku nad Potaczkową regularnie obserwowano orła przedniego[3].

W listopadzie 2000 roku na szczycie Potaczkowej zamontowano pamiątkowy krzyż milenijny, wzorowany na tym z Giewontu[9].

Turystyka i rekreacja

Dawniej Potaczkowa była turystom praktycznie nieznana. Tymczasem usytuowanie Potaczkowej, a przede wszystkim jej rozległy i odkryty płaskowyż zapewniają rozległe widoki. Z samego szczytu widoki częściowo przesłania kępa drzew, ale ze szlaku i grzbietu Potaczkowej widoki obejmują cały horyzont[2]. Dopiero w 2011 wyznakowano nowy szlak turystyczny im. Elfrydy Trybowskiej i Juliana Tolińskiego z Rabki-Zdroju do Mszany Dolnej. Oficjalne otwarcie odbyło się 11 września 2011 w ramach akcji „Odkryj Beskid Wyspowy” (przy krzyżu na Potaczkowej)[10]. Szlak jest stosunkowo łatwy, ma 16 km. Ze szlaku widoki na Beskid Wyspowy, Żywiecki, Tatry i Gorce. Jest on przeznaczony tylko dla pieszych turystów, ale w przyszłości jest planowany również dla rowerzystów i narciarzy biegowych. Na trasie planuje się także umieścić stylowe tabliczki i ławo-stoły[9].

Na walorach Potaczkowej wcześniej rozpoznali się paralotniarze i jej strome północno-wschodnie stoki wykorzystywane są przez nich do startu.

Szlak turystyczny

szlak turystyczny czarny Rabka-ZdrójGrzebieńOlszówka – Potaczkowa – Mszana Dolna. Długość ok. 16 km[11].

Przypisy

  1. a b Gorce. Mapa turystyczna 1: 50 000, Kraków: Compass, 2007, ISBN 83-89472-59-7.
  2. a b c Józef Nyka, Gorce. Przewodnik, Sport i Turystyka, 1965.
  3. a b M. Cieszkowski, P. Lubieński, Gorce – przewodnik dla prawdziwego turysty, P. Lubieński (red.), Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2004, ISBN 83-89188-19-8.
  4. Władysław Maciejczak: Mszana Dolna i okolice: Regionalny przewodnik monograficzny. Mszana Dolna, s. 198 [dostęp 2012-07-10] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-18].
  5. Potoczkowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2022-01-19].
  6. a b c Geoportal. Mapa lotnicza [dostęp 2022-01-06].
  7. Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
  8. Geoportal. Mapa topograficzna 1:10 000 [dostęp 2021-12-17].
  9. a b Nowy szlak z Rabki Zdrój – z Parku Zdrojowego przez góry: Grzebień, Potaczkową, Adamczykową do Mszany Dolnej, UM Mszana Dolna, 2011 [zarchiwizowane].
  10. Nowy szlak Rabka-Zdrój – Mszana Dolna [dostęp 2011-07-20].
  11. Odkryj Beskid Wyspowy [dostęp 2012-08-01] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
Panorama z Potaczkowej
Panorama z Potaczkowej

Media użyte na tej stronie

Carpathians relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Carpathians.
  • Projection: Equirectangular projection, strechted by 148.0%.
  • Geographic limits of the map:
  • N: 50.0° N
  • S: 44.25° N
  • W: 16.0° E
  • E: 27.5° E
  • GMT projection: -JX19.473333333333333cd/14.410266666666665cd
  • GMT region: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
  • GMT region for grdcut: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
  • Relief: SRTM30plus.
  • Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
U+25B2.svg
Black up-pointing triangle , U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Potaczkowa G26.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Potaczkowa nad Podobinem. Widok ze Spyrkowej
POL Szlak czarny.svg
Czarny szlak turystyczny.
Jaworzyna Porębska G27.1.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok z polany Jaworzyna Porębska
Mapa Gorców.png
Mapa lokalizacyjna (topograficzna) Gorców.
Potaczkowa krzyż milenijny 2.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Potaczkowa i krzyż milenijny. W głębi Luboń Wielki
Potaczkowa panorama G27.JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Panorama spod szczytu Potaczkowej