Potaczkowa

Potaczkowa

Potaczkowa, miejscowość Niedźwiedź, dolina Porębianki i Gorce. Widok ze Spyrkowej
Państwo	Polska
Położenie	województwo małopolskie
Pasmo	Gorce
Wysokość	746 m n.p.m.
Położenie na mapie Gorców Potaczkowa
Położenie na mapie Karpat Potaczkowa
49°37′35,1″N 20°03′38,6″E/49,626417 20,060722

Krzyż na szczycie Potaczkowej

Widok z Jaworzyny Porębskiej

Potaczkowa (746 m) – wzniesienie w Gorcach w grzbiecie oddzielającym dolinę Porębianki od doliny Raby i jej dopływu – potoku Olszówka^[1].

Nazewnictwo

Nazwę Potaczkowa podaje Józef Nyka^[2], przewodnik Gorce^[3] i mapa Compassu^[1]. Nazwa ta wywodzi się od znanego rodu Potaczków z Podobina, właścicieli znacznych połaci lasów i terenów wypasowych w Gorcach w połowie XVIII wieku^[4]. W wydanym w latach 1880–1902 Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego wzniesienie ma nazwę Potoczkowa^[5]. Józef Nyka podaje, że współcześni mu górale używali nazwy Kotelnica^[2], taką też nazwę podaje mapa lotnicza Geoportalu^[6]. Ta nazwa pochodzi od gwarowego słowa kotelnica, które oznacza kotlinę lub inną depresję w terenie, albo miejsce kocenia się (i zimowania) owiec^[7]. Pochodzące od tego słowa geograficzne nazwy spotyka się w wielu miejscach w Karpatach^[6]. Na topograficznej mapie Geoportalu wzniesienie ma nazwę Potaczkowa i jako alternatywną nazwę Kotelnica^[8].

Topografia

W mającym południkowy przebieg grzbiecie Potaczkowej kolejno od północy na południe wyróżnia się wzniesienia: Jadamczyków Groń (611 m), Groniki (715 m), Kotelnica (Potaczkowa) (746 m) i Chabówka (705 m). Potaczkowa jest więc najwyższym z nich. Jej szczyt znajduje się we wsi Podobin, ale stoki znajdują się także w granicach wsi Olszówka, Poręba Wielka i Niedźwiedź. Zabudowania Podobina (osiedle Potoczki) dość wysoko podchodzą na północno-wschodnie stoki Potaczkowej i prowadzi do nich asfaltowa droga. W zachodnim kierunku pod szczytem Potaczkowej, na wysokości około 715 m znajdują się źródła potoku Głęboki, który spływa w północno-zachodnim kierunku i uchodzi do potoku Pasternik (dopływ Raby)^[6].

Opis wzniesienia

Lasy pierwotnie porastające całe Karpaty zostały na Potaczkowej niemal całkowicie wycięte dla potrzeb rolnictwa. W okresie przeludnienia Podhala (od połowy XIX w. do końca II wojny światowej) pod uprawę lub pasterstwo wykorzystywano każdy skrawek ziemi. Jednak w latach 1980. pasterstwo w całych Beskidach stało się nieopłacalne, od lat 1990. również uprawa ziemi na wyżej położonych obszarach, z kiepską droga dojazdową, tak samo stała się nieopłacalna. Obecnie na Potaczkowej znaczna część dawnych pól uprawnych i łąk to nieużytki, na których nawet nie kosi się trawy. Wskutek tego obserwujemy na nich kolejne etapy naturalnej wtórnej sukcesji ekologicznej. O dawnych poletkach uprawnych świadczą już tylko równoległe rzędy miedz i zagony. Jeśli nie zostaną podjęte przeciwdziałania – Potaczkowa zarośnie lasem, który jest ostatecznym etapem tej sukcesji (stało się tak już z wieloma dawnymi polanami i polami uprawnymi). Od 2001 roku nad Potaczkową regularnie obserwowano orła przedniego^[3].

W listopadzie 2000 roku na szczycie Potaczkowej zamontowano pamiątkowy krzyż milenijny, wzorowany na tym z Giewontu^[9].

Turystyka i rekreacja

Dawniej Potaczkowa była turystom praktycznie nieznana. Tymczasem usytuowanie Potaczkowej, a przede wszystkim jej rozległy i odkryty płaskowyż zapewniają rozległe widoki. Z samego szczytu widoki częściowo przesłania kępa drzew, ale ze szlaku i grzbietu Potaczkowej widoki obejmują cały horyzont^[2]. Dopiero w 2011 wyznakowano nowy szlak turystyczny im. Elfrydy Trybowskiej i Juliana Tolińskiego z Rabki-Zdroju do Mszany Dolnej. Oficjalne otwarcie odbyło się 11 września 2011 w ramach akcji „Odkryj Beskid Wyspowy” (przy krzyżu na Potaczkowej)^[10]. Szlak jest stosunkowo łatwy, ma 16 km. Ze szlaku widoki na Beskid Wyspowy, Żywiecki, Tatry i Gorce. Jest on przeznaczony tylko dla pieszych turystów, ale w przyszłości jest planowany również dla rowerzystów i narciarzy biegowych. Na trasie planuje się także umieścić stylowe tabliczki i ławo-stoły^[9].

Na walorach Potaczkowej wcześniej rozpoznali się paralotniarze i jej strome północno-wschodnie stoki wykorzystywane są przez nich do startu.

Szlak turystyczny

Rabka-Zdrój – Grzebień – Olszówka – Potaczkowa – Mszana Dolna. Długość ok. 16 km^[11].

Przypisy

Panorama z Potaczkowej