Potas

Potas
← potas → wapń
Wygląd
srebrzystobiały
Potas
Widmo emisyjne potasu
Widmo emisyjne potasu
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.

potas, K, 19
(łac. kalium)

Grupa, okres, blok

1, 4, s

Stopień utlenienia

I

Właściwości metaliczne

metal alkaliczny

Właściwości tlenków

silnie zasadowe

Masa atomowa

39,098 ± 0,001[4][a]

Stan skupienia

stały

Gęstość

856 kg/m³

Temperatura topnienia

63,5 °C[1]

Temperatura wrzenia

759 °C[1]

Numer CAS

7440-09-7

PubChem

5462222

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Potas (K, łac. kalium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali alkalicznych o liczbie atomowej 19.

Odkrycie

Potas odkrył i wyodrębnił w 1807 roku Humphry Davy poprzez elektrolizę wodorotlenku potasu[6]. Polską nazwę zaproponował Filip Walter.

Występowanie, izotopy

Głównymi minerałamisylwin, sylwinit, karnalit, kainit, langbeinit i różne glinokrzemiany.

Trwałe są izotopy 39
K
oraz 41
K
. Ważnym nietrwałym izotopem jest słabo promieniotwórczy 40
K
, z którego, zależnie od sposobu przemiany, powstaje 40
Ar
lub 40
Ca
. Przemiana w argon jest wykorzystywana w datowaniu skał i minerałów metodą potasowo-argonową.

Charakterystyka

Reakcja potasu z wodą przebiega gwałtownie

Potas jest bardzo miękkim metalem. Można go kroić nożem, niczym ser. Jest bardzo aktywnym pierwiastkiem, potencjał standardowy układu K+
/K wynosi −2,93 V. W kontakcie z wodą i kwasami zapala się, często wybuchowo. Reaguje z alkoholami, wypierając z nich wodór i tworząc alkoholany. O ile jego powierzchnia nie jest spasywowana (na powietrzu pokrywa się warstwą nadtlenku K
2
O
2
), w kontakcie z powietrzem może się zapalić. Przechowuje się go w nafcie lub oleju parafinowym (najlepiej pod warstwą argonu).

Ważnymi związkami potasu są tlenek K
2
O
, nadtlenek K
2
O
2
i wodorotlenek KOH, będący bardzo silną zasadą, oraz wiele soli. Prawie wszystkie sole potasu są dobrze rozpuszczalne w wodzie. Do trudno rozpuszczalnych soli potasu należą: nadchloran KClO
4
, heksachloroplatynian(IV) K
2
[PtCl
6
]
oraz wodorowinian KHC
4
H
4
O
6
. Potas tworzy także wodorek. Spalany w nadmiarze tlenu tworzy żółty ponadtlenek KO
2
, a w ozonie pomarańczowy ozonek KO
3
. Ważnym odczynnikiem chemicznym jest nadmanganian potasu KMnO
4
.

Potas, podobnie jak sód, wykazuje chemiluminescencję – podczas powolnego utleniania tlenem atmosferycznym występuje delikatne świecenie[7].

Kationy K+
należą do V grupy i barwią płomień na kolor różowo-fioletowy.

Znaczenie biologiczne

  • bierze udział w przewodzeniu impulsów przez neuron
  • podwyższa stopień uwodnienia koloidów komórkowych
  • stanowi aktywator wielu enzymów

Niedobór u człowieka powoduje:

Niedobór u roślin powoduje:

Kationy potasu są głównymi jonami wewnątrzkomórkowymi, koniecznymi do utrzymania potencjału czynnościowego błon komórkowych (patrz: znaczenie biologiczne pierwiastków).

Uwagi

  1. Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 39,0983 ± 0,0001.

Przypisy

  1. a b David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-27, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
  2. potassium (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2015-04-10].
  3. Potassium (nr 244856) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-09-30]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  4. Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
  5. Potas (nr 244856) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2011-09-30]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
  6. Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 132. OCLC 839118859.
  7. Marek Ples: Chemiluminescencja metalicznego sodu (pol.). Weird science. [dostęp 2014-10-20].

Bibliografia

  • Jerzy Minczewski, Zygmunt Marczenko, Chemia analityczna – 1 podstawy teoretyczne i analiza jakościowa, Warszawa: PWN, 2001, ISBN 83-01-13498-4, ISBN 83-01-13499-2, OCLC 749313943.

Media użyte na tej stronie

GHS-pictogram-acid.svg
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for corrosive substances
NFPA 704.svg
The "fire diamond" as defined by NFPA 704. It is a blank template, so as to facilitate populating it using CSS.
Potassium Spectrum.jpg
Spectrum of K, 600lpmm
Potassium metal in water.webm
Autor: Maxim Bilovitskiy, Licencja: CC BY-SA 4.0
I put about 0,1 gram of 98% potassium metal in water. Potassium reacts with water very vigorously, producing hydrogen gas and potassium hydroxide.
Cubic-body-centered.svg
Autor:
Vector:
, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Body-centered cubic crystal structure
Potassium.JPG
Autor: Dnn87, Licencja: CC BY 3.0
Cut Potassium pieces from Dennis s.k collection.
GHS-pictogram-flamme.svg
Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS) pictogram for flammable substances