Potok (województwo podkarpackie)

Artykuł

49°43′24″N 21°41′12″E

- błąd

39 m

WD

49°43'14"N, 21°40'46"E, 49°45'N, 21°41'E

- błąd

39 m

Odległość

638 m

Potok
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

krośnieński

Gmina

Jedlicze

Liczba ludności (2019)

1749[1]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-400[2]

Tablice rejestracyjne

RKR

SIMC

0353780

Położenie na mapie gminy Jedlicze
Mapa konturowa gminy Jedlicze, po prawej znajduje się punkt z opisem „Potok”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Potok”
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego
Mapa konturowa powiatu krośnieńskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Potok”
Ziemia49°43′24″N 21°41′12″E/49,723333 21,686667

Potokwieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Jedlicze[3][4].

Jest to duża podmiejska miejscowość, leżąca przy drodze KrosnoJasło, od wschodu granicząca z dzielnicą Krosna Turaszówką. Miejscowość o obszarze 750 ha liczy ponad 460 numerów i zamieszkana jest przez ok. 1800 osób. W miejscowości znajduje się Dom Ludowy, Kopalnia Ropy Naftowej „Potok”, Oddział Geriatryczno-Rehabilitacyjny Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Krośnie, Zakłady Remontowe Służby Zdrowia i Zespół Szkół. Na gruntach Potoka znajdują się też znane od dawna wody mineralne, solanki jodowo-bromowe i wody siarczkowe. Teren dzisiejszego Potoka zamieszkany był już w czasach starożytnych. Świadczą o tym trzy odkrycia archeologiczne. Odkryte tu znaleziska pochodzą z okresu epoki brązu i wczesnego średniowiecza. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim. Na wschód i północ od miejscowości znajdują się nieduże kompleksy leśne. Wśród występujących tu pagórków liczne szyby wydobywcze ropy naftowej. Świadczą one o ponad wiekowej już historii przemysłu naftowego na tym terenie. Liczne maszty, trójnogi, kiwony, sterczące wśród pól i lasów, stanowią charakterystyczny rys w miejscowym krajobrazie.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Potok[3][4]
SIMCNazwaRodzaj
0353796Dółczęść wsi
0353804Góryczęść wsi
0353810W Zaworachczęść wsi
0353827Za Lasemczęść wsi
0353833Zapłocieczęść wsi
0353840Za Toremczęść wsi

Historia Potoka

W roku 1390, król Władysław II Jagiełło, pismem datowanym w Skokach, w święto Franciszka (5 X), podjął decyzję o przeniesieniu Czadorowi z Potoka wsi Prochnya, Wuzne, Babice, Slunki, Minussiznow, Lustscha, Domaradz in Sandomiriensi, Sadowe, Potok et Blynow, z prawa polskiego na magdeburskie. Decyzja tegoż króla została zatwierdzona w Krakowie w wigilię Tomasza apostoła (20 X) na prośbę Stanisława Procheńskiego z rodu Gryfitów. Żył tu też Gryfita Czador z Potoka, który pismem datowanym na < ... quarta feria post festum Pasche sub anno Domini millesimo ccc nonagesimo secundo > (w środę po święcie Paschy – 17 kwietnia 1392) powierzył swemu zaufanemu Mikołajowi Besseger ulepszenie dziedzictwa (stanu posiadania) we wsi Lutcza nad rzeką Stobnycza.

Historyczny Potok swoimi początkami w dokumentach sięga 1415 roku, chociaż wcześniej, w XIV w. istniał tu na pagórku zamek obronny wraz z osadą. W początkach XV stulecia prawdopodobnie była tu druga faza osadnictwa na prawie magdeburskim. W tym czasie miejscowość stanowiła własność Mikołaja syna Zawiszy z Łęk. Końcem XV i początkiem XVI stulecia (ok. 1581 roku),miejscowość stanowiła dziedzictwo Jana Giebultowskiego z Koziegłów herbu Lis (z zamku Mirów dziedzic zamku i miasta Koziegłowy), a w drugiej połowie XVI wieku rodziny Lubomirskich. Jan Jędrzejowski (którego nagrobek jest w świątyni franciszkańskiej w Krośnie), w roku 1590, figuruje w aktach, jako dziedzic wsi Potok. Ten właściciel zmarł bezpotomnie, a spadkobiercami wsi, zostali bracia jego stryjeczni, Wojciech, Bartłomiej i Maciej Jędrzejowscy. W 1602 roku skarżyli oni Jadwigę ze Stadnickich Tarłową, chorążynę sandomierska, o zwrot wsi Potoka, którą ona gwałtem zajęła. Tarłowa utrzymała się jednak w posiadaniu Potoka i przekazała go w spadku swej córce Jadwidze, żonie Jerzego Mniszcha – ojcu carowej Maryny.

Orszak weselny Maryny Mniszech (po zawartym z przebywającym wtedy w Moskwie carem Dymitrem Samozwańcem, ślubie per procura – w Krakowie 22 września 1605 roku), zatrzymał się w Potoku, a potem udał się przez Krosno do Sambora.

W tych czasach miejscowość była dobrze zagospodarowana. Miała dwór Mniszchów, folwark, karczmę, stawy, las i obszerne łąki. Były też dwa warsztaty rzemieślnicze. Gospodarowało tu 36 kmieci, nie licząc zagrodników i komorników.

Kaplica Oświęcimów w Krośnie

W XVII wieku Jerzy Mniszech w testamencie zapisał Potok Florianowi Oświęcimowi z Kunowy na Siedliskach Oświęcimowi. W 1613 roku, czyli po śmierci Jerzego Mniszcha, dziedzicami wsi byli Oświęcimowie z Kunowej. Między innymi dziedzicem był Florian Oświęcim, który osiadł w Potoku, ojciec Stanisława Oświęcima – dworzanina i posła króla Władysława IV oraz brata Anny. Po 1614 roku, rodzice – Florian i Regina, przenieśli się do majątku Potok. Miejscowość tą Stanisław później otrzymał w spadku wraz z Turaszówką i powrócił do Potoka, u schyłku życia, jako do ulubionego miejsca swojego pobytu. Miał on przyrodnią siostrę Annę, która tu mieszkała. Z tym przyrodnim rodzeństwem, pochowanym w krośnieńskim kościele Franciszkanów, tzw. kaplicy Oświęcimów, związanych jest wiele legend. Według legendy w 1656 roku przybywał w Potoku, zaprzyjaźniony na dworze królewskim ze Stanisławem Oświęcimem, św. Andrzej Bobola (którego w XX w. wybrano patronem parafii).

Miejscowość była wielokrotnie niszczona przez obce wojska w XVII i XIII stuleciu. Najbardziej dotknął ją najazd Rakoczego, 16 marca 1657 roku. Nie zdołał Potoku odbudować Stanisław Oświęcim, ponieważ zmarł we wrześniu 1657 roku.

W XVIII i XIX wieku wieś należała do rodziny Stojowskich. Już wówczas znane były występujące na jej terenie naturalne wypływy ropy naftowej i gazu ziemnego. W 1786 roku Ewaryst Andrzej, hr. Kuropatnicki w swym „Opisaniu królestw Galicyi i Lodomerii” podawał: Potok. Wieś Jordanów Stojowskich; sławna źródłem mineralnej wody, które się od zapalonej świecy zapala i dopóty gore, dopóki piany staje, zawsze wre[5].

W latach poprzedzających Wiosnę Ludów Adam Stojowski, dziedzic Potoka, Jedlicza i Chlebnej, wspierał działalność emisariuszy Edwarda Dembowskiego w 1848 roku, wchodząc w skład Rady Narodowej Obwodu Krośnieńskiego. Był też jednym z organizatorów Gwardii Narodowej, do której tłumnie garnęła młodzież szlachecka i mieszczańska.

W drugiej połowie XIX wieku, na skutek rozwoju przemysłu naftowego w okolicy, nastąpiło ożywienie gospodarcze w Potoku. Powstały tu w 1891 roku kopalnie ropy naftowej. Wydobywano tu 100 ton ropy na dobę. W sąsiedniej Jaszczwi Jordan Stojowski (s. Adama) również dokonywał odwiertów w celu w poszukiwaniu ropy naftowej. Wtedy to rozpoczął się dynamiczny rozwój miejscowości, związany z pracami poszukiwawczymi za ropą naftową. Okres rozwoju przypadł na ostatnie dziesięciolecia ubiegłego wieku. W Potoku wierciły wówczas za ropą następujące firmy: Hannowersko – Galicyjskie Gwarectwo Naftowe, Bergheim et. Mac Garvey, Perkins, Klobassa-Zrencki, firma Sroczyński i Mikulski, Franciszek Perzyński i Józef Wiktor. Okres największego wydobycia przypadła na lata dziewięćdziesiąte XIX w.

Cmentarz wojenny

W czasie I wojny światowej 6–8 maja 1915 austriacka 12 dywizja piechoty atakowała tu linię JaszczewPotok, odnosząc zwycięstwo nad wojskami rosyjskimi i otwierając drogę do Krosna. W lesie na Wapiance znajduje się cmentarz ofiar tamtej bitwy.

Na przełomie ubiegłego i obecnego stulecia Potok liczył 670 mieszkańców, a po włączeniu do gminy Jedlicze w 1934 roku 1330.

Po II wojnie znacznie zmieniło się oblicze miejscowości. Pobudowano tu liczne nowe domy i osiedla.

Związani z Potokiem

  • Jan Giebułtowski z Koziegłów, herbu Lis – najstarszy syn rycerza – właściciela z zamku w Mirów Jan I, odziedziczył zamek i miasto Koziegłowy w 1470 roku, oraz Potok.
  • Jan Jędrzejowski (1550–1597) – herbu Jastrzębiec, dow. oddziału rycerskiego.
  • Jerzy Mniszech – ojciec carowej Maryny Mniszchówny, bohater wyprawy na Moskwę.
  • Lubomirscy
  • Stanisław Oświęcim – dworzanin królewski, o którym powstały legendy.
  • Jan Hempel – generał, zginął śmiercią samobójczą w czasie polowania w Potoku 22 września 1932 roku. Podejrzewano też wypadek albo zabójstwo.
  • Maria Łozińska-Hempel – ur. w Potoku, przyjaźniła się z W. Kossakiem, Witkacym, K. Szymanowskim, autorka Z łańcucha wspomnień i okolicznościowych wierszy, m.in. poświęconych Łukasiewiczowi i Julii Krzyżanowskiej, śpiewaczce, żonie pisarza Jerzego Kossowskiego.
  • Florentyna Madejewska – ps. „Antonina”, „Łukaszowa”, łączniczka AK, z d. Buszyńska. Ur. w 1897 roku w Potoku w rodzinie nafciarzy, przybyłych z Kanady. Zamordowana przez Niemców w Warzycach w 1944 roku za pomoc jasielskim więźniom. Honorowa Obywatelka Jasła.
  • Stanisław Magura – żołnierz AK „Drzazga” „Paw”, ur. w 1922 roku w Potoku, syn Jana Bronisława i Stanisławy z domu Blachaczek. Dzieciństwie spędził w Potoku do 1929.
  • Jan Magura – „Koliber”, „Pirat” (brat bliźniaczy Stanisława) – harcerz i żołnierz AK,
  • Piotr Stańczak – polski geolog, zamordowany przez talibów w Pakistanie. Urodzony w Potoku.
  • Jan Szczepanik – nauczyciel w Potoku, zwany polski Edisonem, wynalazca

Przypisy

  1. Raport o stanie gminy. stan ludności w dn 31.12.2019 s. 15. [dostęp 2022-01-07].
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 957 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. 
  4. a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  5. Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: „Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi”, Przemyśl 1786.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
REF new (questionmark).svg
Autor: Sławobóg, Licencja: LGPL
Icon for missing references
POL województwo podkarpackie flag.svg
Flaga województwa podkarpackiego
Potok, kościół św. Andrzeja Boboli (HB2).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Potok, kościół św. Andrzeja Boboli
Potok, cmentarz z I wojny światowej (HB1).jpg
Autor: Henryk Bielamowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wieś Potok (województwo podkarpackie)
Krosno, kaplica Oświęcimów.jpg
Autor:


Jeśli chcesz wykorzystać to zdjęcie, proszę o jego podpisanie w następujący sposób:
autor: Adam Kliczek, http://memoriesstay.com (CC-BY-SA-3.0)
W przypadku zamieszczenia zdjęcia na stronie internetowej, poproszę o przesłanie informacji mailowej z adresem tej strony.
Kontakt ze mną: adam.kliczek@gmail.com

More information about pictures pl en +/−

Translations of this template pl en +/−

, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kaplica nagrobna Oświęcimów przy kościele oo. Franciszkanów w Krośnie
POL Jedlicze COA.svg
Herb gminy Jedlicze