Potrzeszcz

Potrzeszcz
	Emberiza calandra
	Linnaeus, 1758
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	trznadle
Rodzaj	Emberiza
Gatunek	potrzeszcz
Synonimy
	Miliaria calandra (Linnaeus, 1758);
	Miliaria calandra (Linnaeus, 1758);
Podgatunki
	E. c. calandra Linnaeus, 1758; E. c. buturlini H. E. Johansen, 1907;
	E. c. calandra Linnaeus, 1758; E. c. buturlini H. E. Johansen, 1907;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; lęgowiska występuje przez cały rok zimowiska

Potrzeszcz^[3] (Emberiza calandra) – gatunek małego ptaka z rodziny trznadli (Emberizidae).

Zasięg występowania

Zamieszkuje zachodnią, południową i środkową Europę, Afrykę Północną oraz Azję aż po północno-zachodnie Chiny. W zasadzie osiadły, ale część ptaków z północy migruje zimą bardziej na południe.

W Polsce liczny ptak lęgowy, najliczniej występuje w krajobrazie rolniczym zachodniej części kraju, zwłaszcza w Wielkopolsce^[4]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 krajowa populacja potrzeszcza liczyła 1 745 000 – 2 116 000 par lęgowych^[5]. W latach 2000–2016 populacja tego ptaka wzrosła o ponad 60%, najwięcej procentowo w Polsce północno-wschodniej, gdzie kiedyś ptak ten był skrajnie nieliczny^[4].

Systematyka

Takson ten często umieszczany jest w monotypowym rodzaju Miliaria z powodu braku dymorfizmu płciowego, innego okresu pierzenia oraz różnic w budowie struktury dzioba oraz skrzydeł. Najnowsze badania molekularne sugerują jednak, że różnice genetyczne są tak małe, że umieszczenie tego taksonu w monotypowym rodzaju jest nieuzasadnione^[6]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia dwa podgatunki E. calandra^[7]^[8]:

E. calandra calandra – północno-zachodnia Afryka, Wyspy Kanaryjskie, Europa do Turcji i Kaukazu, północny Iran.
E. calandra buturlini – od Bliskiego Wschodu przez Azję Środkową do skrajnie północno-zachodnich Chin.

Proponowane podgatunki clanceyi, thanneri, kleinschmidti, algeriensis, graeca, volhynica, sarmatia i ignobilis nie są obecnie uznawane, wszystkie zostały zsynonimizowane z podgatunkiem nominatywnym^[8].

Charakterystyka

Cechy gatunku^[9]: Większy od wróbla. Obie płci ubarwione jednakowo. Upierzenie brązowoszare z kreskowaniem, bez wyraźnych cech charakterystycznych, spód ciała jaśniejszy. Dziób masywny, z różowawą żuchwą. Brak bieli na sterówkach.; Śpiew – krótki, często powtarzany motyw o szeleszczącym i trzeszczącym brzmieniu (stąd polska nazwa ptaka). Śpiewa, siedząc na płocie lub innym dobrze widocznym miejscu.

Śpiew samca nagrany w Anglii

Wymiary średnie: długość ciała 17–19 cm^[10]
rozpiętość skrzydeł ok. 26–32 cm
masa ciała 32–67 g^[10]

Ekologia

Jaja z kolekcji muzealnej

Biotop: Otwarte tereny: pola uprawne, łąki i pastwiska, bez drzew lub z małą ich liczbą. Unika lasów i terenów silnie zadrzewionych.
Gniazdo: Zawsze na ziemi – w kępie traw, w łanie koniczyny, w zachwaszczonym kartoflisku.
Jaja: Lęgi w maju i bardzo licznie powtarzane, po utracie pierwszego, w czerwcu. W zniesieniu 4–6^[10] jaj o średnich wymiarach 24×17 mm, o tle biało- lub jasnobrązowym z dość dużymi plamkami w kolorze ciemnobrązowym.
Wysiadywanie, pisklęta: Od zniesienia ostatniego jaja wysiadywanie trwa 12–14 dni, a zajmuje się nim wyłącznie samica. Pisklęta opuszczają gniazdo po ok. 9–13 dniach, ale nie potrafią jeszcze wtedy latać i kryją się w gęstej trawie w pobliżu gniazda^[10].
Pożywienie: Nasiona zbóż i chwastów, ale również drobne owady.

Status i ochrona

IUCN uznaje potrzeszcza za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, w oparciu o szacunki BirdLife International dla Europy z 2015 roku, wstępnie ocenia się na 180–320 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[2].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[11]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[12].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Emberiza calandra, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b BirdLife International, Emberiza calandra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2020-3 [dostęp 2021-02-13] (ang.).
↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Emberizidae Vigors, 1825 - trznadle - Old word buntings (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-21].
↑ ^a ^b PrzemysławP. Chylarecki PrzemysławP. i inni, Trendy liczebności ptaków w Polsce, Warszawa: GIOŚ, 2018, ISBN 978-83-950881-0-0 .
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
↑ James Rising, Alvaro Jaramillo, José Luis Copete, Steve Madge, Peter Ryan: Family Emberizidae (Buntings and New World Sparrows). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David A. Christie: Handbook of the Birds of the World. Cz. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 509. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Buntings. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
↑ ^a ^b Corn Bunting (Emberiza calandra). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-05)]. (ang.).
↑ LarsL. Svensson LarsL., KillianK. Mullarney KillianK., DanD. Zetterstrom DanD., Collins Bird Guide, 2009, ISBN 978-0-00-726814-6 .
↑ ^a ^b ^c ^d N. Bouglouan: Corn Bunting. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-06-25]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Odgłosy potrzeszcza. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Emberiza calandra, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[iucn-2] BirdLife International, Emberiza calandra, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2020-3 [dostęp 2021-02-13] (ang.).

[mk-3] P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Emberizidae Vigors, 1825 - trznadle - Old word buntings (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-21].

[trendy2018-4] PrzemysławP. Chylarecki PrzemysławP. i inni, Trendy liczebności ptaków w Polsce, Warszawa: GIOŚ, 2018, ISBN 978-83-950881-0-0 .

[biuletyn2019-5] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[hbw15-6] James Rising, Alvaro Jaramillo, José Luis Copete, Steve Madge, Peter Ryan: Family Emberizidae (Buntings and New World Sparrows). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David A. Christie: Handbook of the Birds of the World. Cz. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 509. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Buntings. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-21]. (ang.).

[ibc-8] Corn Bunting (Emberiza calandra). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-05)]. (ang.).

[:0-9] LarsL. Svensson LarsL., KillianK. Mullarney KillianK., DanD. Zetterstrom DanD., Collins Bird Guide, 2009, ISBN 978-0-00-726814-6 .

[oiseaux-10] N. Bouglouan: Corn Bunting. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-06-25]. (ang.).

[rozp2016-11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[clpp-12] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne