Powódź w Gdańsku (2001)

Powódź w Gdańsku

10 lipca 2001, zalana ulica Dworcowa i linia kolejowa Warszawa-Gdańsk na Oruni
Państwo	Polska
Miejsce	Gdańsk
Rodzaj zdarzenia	powódź
Data	9 lipca 2001
Ofiary śmiertelne	4[1][2]
brak współrzędnych

Powódź w Gdańsku 2001 roku (również: powódź stulecia^[1]) – powódź z czterema ofiarami śmiertelnymi w Gdańsku, która miała miejsce 9 lipca 2001 roku, epizod lipcowych powodzi w Polsce tego roku.

Geneza

W lipcu 2001 r. w Dorzeczu Wisły miała miejsce seria powodzi, spowodowanych anomaliami pogodowymi w postaci deszczy nawalnych. Dzienna suma opadów niejednokrotnie przewyższała miesięczną sumę opadów lipca. Powodowało to poważne uszkodzenia urządzeń hydrotechnicznych (tzw. powódź błyskawiczna)^[3].

Gdańsk leży na styku kilku mezoregionów geograficznych. Zachodnia część miasta (tzw. Górny Taras) położona jest na wyżynnym Pojezierzu Kaszubskim, a pozostała część miasta (tzw. Dolny Taras) na nizinach – nadmorskim Pobrzeżu Kaszubskim oraz na Żuławach Wiślanych, gdzie występuje depresja. Najwyższy punkt Gdańska położony jest 180 m n.p.m., a najniższy 1,6 m pod poziomem morza, przy czym istotna część miasta leżąca na Żuławach znajduje się na wysokości w okolicach 0 m n.p.m.^[4]

9 lipca 2001 r. w poniedziałek, około godziny 15:00 rozpoczęły się w Gdańsku opady deszczu nawalnego. W ciągu dwóch godzin spadło 90 mm deszczu na metr kwadratowy (9 litrów), podczas gdy średnia miesięczna suma opadów lipca w Gdańsku wynosiła 75 mm/m². Łącznie tego dnia spadło 128 litrów deszczu na metr kwadratowy^[2][5]. Opady doprowadziły do wylania strugi Strzyża z koryta oraz Kanału Raduni na skutek awarii urządzeń hydrotechnicznych – przerwania wału w kilku miejscach^[1]. Zniszczenia dopełniła woda spływająca ulicami z części miasta położonej na wzgórzach^[6].

Jako jedną z pośrednich przyczyn powodzi podawany bywa intensywny rozwój budownictwa na Górnym Tarasie miasta, postępujący od lat 80. XX wieku, a w związku z tym zmniejszenie lokalnej retencji wód opadowych^[7][8]. Władze miasta nie zgadzają się z tym twierdzeniem, wskazując przede wszystkim na ekstremalny charakter zaistniałych zjawisk pogodowych^[9].

Przebieg powodzi

Orunia-Św. Wojciech-Lipce

Przez położoną na południu miasta dzielnicę Orunia-Św. Wojciech-Lipce przebiega południkowo Kanał Raduni – zabytek hydrotechniczny z XIV wieku, pod postacią sztucznego przekopu rzeki Raduni, prowadzący z Pruszcza Gdańskiego do Motławy na Starym Mieście^[10]. Kanał biegnie na granicy mezoregionów Pojezierza Kaszubskiego i Żuław Wiślanych. Zbiera wody pochodzące z zachodnich, wyżej położonych części miasta (np. Potok Oruński). Od wschodniej, nizinnej strony, Kanał otoczony jest szerokim wałem przeciwpowodziowym^[11].

Maksymalna przepustowość Kanału Raduni była wówczas oceniana na 25 m³/sek. Na skutek wystąpienia deszczu nawalnego, a co za tym idzie ponadnormatywnego zasilenia Kanału wodami spływającymi z górnej części miasta, przepływ wody w Kanale Raduni był pięć razy większy niż przepustowość Kanału i wyniósł 125m³/sek. Poskutkowało to przerwaniem wału przeciwpowodziowego w pięciu miejscach^[12]:

• rejon ul. Małomiejskiej i ul. Serbskiej
• rejon ul. Gościnnej
• rejon ul. Niegowskiej
• Trakt św. Wojciecha 417
• Trakt Św. Wojciecha 450

Ponadto wylał położony powyżej Kanału Raduni górny staw w Parku Oruńskim, przerywając zaporę^[13]. Na południe od Świętego Wojciecha, przy granicy z Pruszczem Gdańskim, celowo przerwano wał Kanału, dla zrzutu wody do płynącej w tym miejscu równolegle rzeki Raduni^[14]. Pod wodą znalazła się większość dzielnicy po wschodniej stronie Kanału Raduni^[15] (dla porównania, dzielnica w 2010 r. liczyła 16 tys. mieszkańców)^[16]. Miejscami woda sięgała nawet do pierwszego piętra^[2]. Zalaniu uległa także rolnicza część dzielnicy – Niegowo^[17].

• 

  Zalana ul. Gościnna, gimnazjum nr 10

• 

  Woda na przystanku osobowym Gdańsk Orunia

• 

  Przerwany wał Kanału Raduni w okolicach ul. Serbskiej

• 

  Widok z przerwanego wału na Trakt św. Wojciecha

• 

  Trakt św. Wojciecha

Śródmieście

Woda spływająca m.in. ul. Kartuską i Nowe Ogrody zalała dworzec Gdańsk Główny, urząd miejski oraz urząd wojewódzki^[18][17].

Znak wysokiej wody przy al. Grunwaldzkiej we Wrzeszczu

Wrzeszcz

Przez Wrzeszcz przepływa struga Strzyża, mająca swoje źródła na wzgórzach ponad Trójmiejskim Parkiem Krajobrazowym. Uchodzi do Martwej Wisły^[19]. Strzyża na skutek opadów wystąpiła z brzegów^[1]. Ponadto nastąpiło przerwanie wału zbiornika retencyjnego Srebrzysko. Pod wodą znalazła się część dzielnicy wzdłuż ul. Słowackiego, na odcinku od ul. Potokowej do al. Grunwaldzkiej^[12].

Skutki

Zrewitalizowany Kanał Raduni w Świętym Wojciechu

W wyniku powodzi zmarły 4 osoby^[1][2]. Na miejscu pojawił się premier Jerzy Buzek^[20]. Biegnąca wzdłuż Kanału Raduni ulica Trakt św. Wojciecha, będąca wówczas fragmentem drogi krajowej nr 1 pozostawała nieprzejezdna przez 18 dni^[14]. Podmyta została linia kolejowa Warszawa-Gdańsk^[5], co poskutkowało wstrzymaniem ruchu pociągów na kilka dni^[1]. Straty materialne (bez majątku prywatnego) zostały oszacowane na 200 milionów złotych. Ewakuowano 2000 osób, 1200 lokali mieszkalnych wymagało remontu, a 600 odbudowy. Wiele historycznych budynków zostało rozebranych^[21]. Z powodu zniszczeń rozebrano 134 budynki. Na usuwanie skutków powodzi w sferze mieszkalnictwa wydano 41 milionów zł w latach 2001-2005^[22].

Wydarzenia zapoczątkowały szereg inwestycji w infrastrukturę przeciwpowodziową na terenie Gdańska. Zbudowano kilkadziesiąt zbiorników retencyjnych na ciekach wodnych płynących z Górnego Tarasu miasta oraz kilkanaście przepompowni kanalizacji deszczowej^[22]. Zacieranie śladów powodzi w Parku Oruńskim trwało do 2009 roku^[13]. W ciągu dekady od powodzi, miasto Gdańsk wydało na zabezpieczenia przeciwpowodziowe 150 mln zł^[23]. W latach 2011-2014, kosztem 133 mln zł zrewitalizowano Kanał Raduni. W ramach tej inwestycji m.in. umieszczono ściankę Larsena wewnątrz wału przeciwpowodziowego^[24].

Zobacz też

• Powódź w Gdańsku (1829)

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Samp: Orunia, Stare Szkoty i Lipce. Gdańsk: Wydawnictwo Oskar, 2005. ISBN 83-89923-04-1. (pol.).