Powój polny

Powój polny

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	psiankowce
Rodzina	powojowate
Rodzaj	powój
Gatunek	powój polny
Nazwa systematyczna
Convolvulus arvensis L. 1753 Sp.Pl.2, 1753[3]

Powój polny (Convolvulus arvensis L.) – gatunek byliny należący do rodziny powojowatych.

Zasięg występowania

Występuje na półkuli północnej, głównie w strefie klimatu umiarkowanego, ale czasami także ciepłego. Jest pospolity w prawie całej Europie, występuje w Afryce Północnej, na obszarach Azji o klimacie umiarkowanym, a częściowo również ciepłym (Nepal, Pakistan). Rozprzestrzenia się gdzieniegdzie także poza tymi obszarami występowania^[4]. W Polsce jest pospolity na niżu i pogórzu^[5]. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy^[6].

Morfologia

Pokrój

Wytwarza długie, cienkie i elastyczne pędy. Jest rośliną płożącą się po ziemi, jeśli jednak napotka na jakieś podpory zaczyna się po nich wspinać. Naziemna część owija się wokół innych roślin czy przedmiotów zawsze w lewo^[7].

Korzenie

Tworzy silnie rozwinięty system korzeniowy. Korzenie główne wrastają w głąb ziemi na 2-4 m. Odrastające od nich poziomo, na dużej głębokości korzenie boczne w odległości 1-2 m od korzenia głównego ponownie pionowo wrastają w ziemię. Na korzeniach bocznych jesienią wyrastają pączki przybyszowe, a z nich roślina tworzy nowe odrosty^[8].

Łodyga

Pełzająca lub wijąca się, długości 20-100 (wyjątkowo 200) cm^[5]. Pod ziemią roślina posiada nitkowate i rozgałęzione kłącze o długości do 2 m^[8].

Liście

Pojedyncze, na długich ogonkach, jajowate o strzałkowatej lub oszczepowatej nasadzie. Ulistnienie skrętoległe^[8].

Kwiaty

Wyrastają na długich szypułkach z kątów liści. Mają lejkowatą koronę, w białoróżowe smugi, albo są całkiem białe lub całkiem różowe. Kielich o suchobłoniastym, brunatnym brzegu. W pewnej odległości od kwiatu występują dwa małe podkwiatki^[8][9].

Owoc

Jajowata, zaostrzona dwukomorowa torebka zawierająca maksymalnie do 4 ciemnobrunatnych, kropkowanych nasion^[8].

Gatunki podobne

Kielisznik zaroślowy (Calystegia sepium)

Biologia i ekologia

Rozwój

Hemikryptofit, czasami geofit. Kwitnie od maja do września^[5]. Kwiaty otwierają się tylko przy słońcu i przekwitają po jednym dniu. Podczas kwitnienia wydzielają zapach migdałów. Zapylane są przez motyle, słupek i pręciki dojrzewają równocześnie. Roślina miododajna. Rozmnaża się przez nasiona oraz przez kłącze^[9]. Jedna roślina wytwarza około 500 nasion^[10]. Nasiona dojrzewają w glebie, kiełkują jednak dość słabo. Bez szkody znoszą przebywanie w układzie pokarmowym ptaków, które mogą je w ten sposób przenosić na duże odległości. Zachowują zdolność kiełkowania nawet przez 20 lat. Jednak w uprawach rolnych roślina rozmnaża się głównie wegetatywnie^[7].

Siedlisko

Rośnie na polach, przydrożach, terenach ruderalnych, nasypach. Występuje zarówno na glebach gliniastych, jak i na piaskach^[8]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy Agropyretea, Ass. Convolvulo-Agropyretum^[11].

Roślina trująca

Ziele i korzeń zawierają flawonoidy, kwas kawowy, żywice, garbniki i związki kumarynowe. Najsilniej trujące są nasiona^[12].

Korelacje międzygatunkowe

Pasożytują na nim niektóre gatunki grzybów: Erysiphe convolvuli wywołujący mączniaka prawdziwego, Thecaphora seminis-convolvuli, Septoria convolvuli, Stagonospora calystegiae, Ramularia convolvuli, Fusicladium convolvularum, Thecaphora seminis-convolvuli. Żerują na nim wciornastki i niektóre gatunki chrząszczy^[13].

Pęd

Kwiaty i liście

Owoce i nasiona

Pąk i kwiat

Kwiaty

Znaczenie

W uprawach rolnych jest uporczywym chwastem. Dla uprawianych roślin stanowi duże zagrożenie. Może całkowicie zagłuszyć rośliny, a obciążając łodygi zbóż powoduje ich wyleganie^[7][9]. Nie zuboża natomiast gleby w składniki pokarmowe, gdyż pozyskuje je z głębszych warstw gleby^[8]. Występuje głównie w uprawach kukurydzy, zbóż, a sporadycznie także buraków^[10].

Jest trudny do wytępienia. Nawet z bardzo małego fragmentu kłącza może wyrosnąć nowa roślina^[9]. W uprawach rozmnaża się głównie przez kawałki kłącza, które są rozprzestrzeniane podczas mechanicznej uprawy gleby. Orka i inne zabiegi uprawowe tylko pobudzają go do tworzenia nowych rozłogów i wzrostu, nie niszczą go, gdyż rozłogi korzeniowe znajdują się głęboko, poza zasięgiem pługa. Mimo regularnego niszczenia odrostów roślina utrzymuje się przy życiu przez dwa lata, nim wyczerpie zgromadzone w korzeniach substancje zapasowe. W tym czasie może wytworzyć dziesiątki nowych odrostów. Jest trudny również do zwalczenia chemicznego, jest bowiem dość odporny na zawarte w herbicydach środki chemiczne. Najskuteczniejsze do chemicznego zwalczania są środki zawierające dikamb, fluroksypyr, florasulam lub tritosulfuron^[7].

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 5 września 1967 r. znaczek pocztowy przedstawiający powój polny o nominale 60 gr, w serii Kwiaty polne. Autorem projektu znaczka był Tadeusz Michaluk. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r. Powój polny pojawił się też na pierwszym znaczku tej serii o nominale 20 gr, w bukiecie kwiatów polnych^[14].

Przypisy