Powój polny

Powój polny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

psiankowce

Rodzina

powojowate

Rodzaj

powój

Gatunek

powój polny

Nazwa systematyczna
Convolvulus arvensis L. 1753
Sp.Pl.2, 1753[3]

Powój polny (Convolvulus arvensis L.) – gatunek byliny należący do rodziny powojowatych.

Zasięg występowania

Występuje na półkuli północnej, głównie w strefie klimatu umiarkowanego, ale czasami także ciepłego. Jest pospolity w prawie całej Europie, występuje w Afryce Północnej, na obszarach Azji o klimacie umiarkowanym, a częściowo również ciepłym (Nepal, Pakistan). Rozprzestrzenia się gdzieniegdzie także poza tymi obszarami występowania[4]. W Polsce jest pospolity na niżu i pogórzu[5]. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy[6].

Morfologia

Pokrój
Wytwarza długie, cienkie i elastyczne pędy. Jest rośliną płożącą się po ziemi, jeśli jednak napotka na jakieś podpory zaczyna się po nich wspinać. Naziemna część owija się wokół innych roślin czy przedmiotów zawsze w lewo[7].
Korzenie
Tworzy silnie rozwinięty system korzeniowy. Korzenie główne wrastają w głąb ziemi na 2-4 m. Odrastające od nich poziomo, na dużej głębokości korzenie boczne w odległości 1-2 m od korzenia głównego ponownie pionowo wrastają w ziemię. Na korzeniach bocznych jesienią wyrastają pączki przybyszowe, a z nich roślina tworzy nowe odrosty[8].
Łodyga
Pełzająca lub wijąca się, długości 20-100 (wyjątkowo 200) cm[5]. Pod ziemią roślina posiada nitkowate i rozgałęzione kłącze o długości do 2 m[8].
Liście
Pojedyncze, na długich ogonkach, jajowate o strzałkowatej lub oszczepowatej nasadzie. Ulistnienie skrętoległe[8].
Kwiaty
Wyrastają na długich szypułkach z kątów liści. Mają lejkowatą koronę, w białoróżowe smugi, albo są całkiem białe lub całkiem różowe. Kielich o suchobłoniastym, brunatnym brzegu. W pewnej odległości od kwiatu występują dwa małe podkwiatki[8][9].
Owoc
Jajowata, zaostrzona dwukomorowa torebka zawierająca maksymalnie do 4 ciemnobrunatnych, kropkowanych nasion[8].
Gatunki podobne

Kielisznik zaroślowy (Calystegia sepium)

Biologia i ekologia

Rozwój
Hemikryptofit, czasami geofit. Kwitnie od maja do września[5]. Kwiaty otwierają się tylko przy słońcu i przekwitają po jednym dniu. Podczas kwitnienia wydzielają zapach migdałów. Zapylane są przez motyle, słupek i pręciki dojrzewają równocześnie. Roślina miododajna. Rozmnaża się przez nasiona oraz przez kłącze[9]. Jedna roślina wytwarza około 500 nasion[10]. Nasiona dojrzewają w glebie, kiełkują jednak dość słabo. Bez szkody znoszą przebywanie w układzie pokarmowym ptaków, które mogą je w ten sposób przenosić na duże odległości. Zachowują zdolność kiełkowania nawet przez 20 lat. Jednak w uprawach rolnych roślina rozmnaża się głównie wegetatywnie[7].
Siedlisko
Rośnie na polach, przydrożach, terenach ruderalnych, nasypach. Występuje zarówno na glebach gliniastych, jak i na piaskach[8]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy Agropyretea, Ass. Convolvulo-Agropyretum[11].
Roślina trująca
Ziele i korzeń zawierają flawonoidy, kwas kawowy, żywice, garbniki i związki kumarynowe. Najsilniej trujące są nasiona[12].
Korelacje międzygatunkowe
Pasożytują na nim niektóre gatunki grzybów: Erysiphe convolvuli wywołujący mączniaka prawdziwego, Thecaphora seminis-convolvuli, Septoria convolvuli, Stagonospora calystegiae, Ramularia convolvuli, Fusicladium convolvularum, Thecaphora seminis-convolvuli. Żerują na nim wciornastki i niektóre gatunki chrząszczy[13].
Pęd
Kwiaty i liście
Owoce i nasiona
Pąk i kwiat
Kwiaty

Znaczenie

W uprawach rolnych jest uporczywym chwastem. Dla uprawianych roślin stanowi duże zagrożenie. Może całkowicie zagłuszyć rośliny, a obciążając łodygi zbóż powoduje ich wyleganie[7][9]. Nie zuboża natomiast gleby w składniki pokarmowe, gdyż pozyskuje je z głębszych warstw gleby[8]. Występuje głównie w uprawach kukurydzy, zbóż, a sporadycznie także buraków[10].

Jest trudny do wytępienia. Nawet z bardzo małego fragmentu kłącza może wyrosnąć nowa roślina[9]. W uprawach rozmnaża się głównie przez kawałki kłącza, które są rozprzestrzeniane podczas mechanicznej uprawy gleby. Orka i inne zabiegi uprawowe tylko pobudzają go do tworzenia nowych rozłogów i wzrostu, nie niszczą go, gdyż rozłogi korzeniowe znajdują się głęboko, poza zasięgiem pługa. Mimo regularnego niszczenia odrostów roślina utrzymuje się przy życiu przez dwa lata, nim wyczerpie zgromadzone w korzeniach substancje zapasowe. W tym czasie może wytworzyć dziesiątki nowych odrostów. Jest trudny również do zwalczenia chemicznego, jest bowiem dość odporny na zawarte w herbicydach środki chemiczne. Najskuteczniejsze do chemicznego zwalczania są środki zawierające dikamb, fluroksypyr, florasulam lub tritosulfuron[7].

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 5 września 1967 r. znaczek pocztowy przedstawiający powój polny o nominale 60 gr, w serii Kwiaty polne. Autorem projektu znaczka był Tadeusz Michaluk. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r. Powój polny pojawił się też na pierwszym znaczku tej serii o nominale 20 gr, w bukiecie kwiatów polnych[14].

Przypisy

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-09-22] (ang.).
  3. The Plant List. [dostęp 2015-08-23].
  4. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-08-23].
  5. a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski Niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 373. ISBN 83-01-12218-8.
  6. Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
  7. a b c d Powój polny – opis, szkodliwość i skuteczne zwalczanie. [dostęp 2015-08-13].
  8. a b c d e f g František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. ISBN 83-09-01473-2.
  9. a b c d Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  10. a b Horst Klaaßen, Joachim Freitag: Profesjonalny atlas chwastów. Limbergerhof, 2004.
  11. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  12. Jakub Mowszowicz: Przewodnik do oznaczania roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: PWRiL, 1982. ISBN 83-200-2415-3.
  13. Malcolm Storey: Convolvulus arvensis L. (Field Bindweed). W: BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-28].
  14. Marek Jedziniak: Kwiaty polne (pol.). www.kzp.pl. [dostęp 2018-05-31].

Media użyte na tej stronie

Convolvulus arvensis sl6.jpg
Autor: Stefan.lefnaer, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stem with leaves and flowers

Taxonym: Convolvulus arvensis ss Fischer et al. EfÖLS 2008 ISBN 978-3-85474-187-9
Location: Floridsdorf rail station, Vienna-Floridsdorf - ca. 160 m a.s.l.

Habitat: ruderal area
104 Convolvulus arvensis.jpg
Original Description
Åkervinda, Convolvulus arvensis L.
Convolvulus arvensis a2.JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Convolvulus arvensis (location: Poland, Pogórze Rożnowskie, Zakliczyn)