Powiat bielski (województwo śląskie)

Powiat bielski
powiat
Ilustracja
Budynek starostwa przy ul. Piastowskiej
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

TERC

2402

Siedziba

Bielsko-Biała

Starosta

Andrzej Płonka

Powierzchnia

458,64 km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności


165 960[1]

• gęstość

361,9 os./km²

Urbanizacja

27,8%

Tablice rejestracyjne

SBI

Adres urzędu:
ul. Piastowska 40
43-300 Bielsko-Biała
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu bielskiego (województwo śląskie)
Liczba gmin miejskich

1

Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

7

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa
Portal Polska

Powiat bielski – powiat w Polsce (województwo śląskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Bielsko-Biała.

Położony jest w południowo-wschodniej części województwa śląskiego. Powierzchnia powiatu wynosi 458,64 km², zamieszkuje go 159 241 mieszkańców. Gęstość zaludnienia wynosi 347 mieszkańców na 1 km² (2012).

W skład powiatu wchodzą:

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwało 165 960 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 166 215 osób[3].

Demografia

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2012):

 OgółemKobietyMężczyźni
 osób%osób%osób%
Ogółem159 24110081 64851,2777 59348,73
Miasto44 31427,8323 00514,4521 30913,38
Wieś114 92772,1758 64336,8356 28435,35
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu bielskiego w 2014 roku[4].
    Piramida wieku powiat bielski slaskie.png

Ludność w latach

  • 1999 – 144 922
  • 2000 – 145 772
  • 2001 – 146 603
  • 2002 – 147 453
  • 2003 – 148 249
  • 2004 – 149 361
  • 2005 – 150 281
  • 2006 – 151 505
  • 2007 – 152 695
  • 2008 – 153 987
  • 2009 – 155 571
  • 2010 – 157 119
  • 2011 – 158 209
  • 2012 – 159 241

Gminy według liczby ludności

GminaLiczba ludności
Czechowice-Dziedzice44554
Jasienica22602
Wilamowice16474
Porąbka15359
Wilkowice13092
Kozy12429
Bestwina11067
Buczkowice11021
Jaworze6883
Szczyrk5760

Rada Powiatu

Komitet wyborczy2002–2006[5]2006–2010[6]2010–2014[7]2014–2018[8]2018–2023[9]
Sojusz Lewicy Demokratycznej7 (SLD-UP)-2--
Wspólnota1----
Rodzina-Prawo-Wspólnota1310109-
Obywatelskie Forum6----
Prawo i Sprawiedliwość-8569
Przyjazny Samorząd-2---
Obywatelskie Forum Samorządowe-7---
Polskie Stronnictwo Ludowe--464
Platforma Obywatelska--64-
Nowa Inicjatywa---25
Bezpartyjni – Rodzina Prawo Wspólnota----11

Historia powiatu bielskiego

Powiat bielski w dzisiejszej formie powstał w 1951 roku z dwóch połączonych powiatów – bielskiego i bialskiego.

Powiat bielski do roku 1951

Powiat bielski powstał w roku 1850 jako jedna z siedmiu podstawowych jednostek administracyjnych Śląska Austriackiego. Składał się z trzech powiatów (obwodów) sądowych – bielskiego, którego podstawą było zniesione właśnie księstwo bielskie[10] (17 gmin), skoczowskiego[11] (35 gmin) i strumieńskiego[12] (15 gmin), które w latach 1855–1868 stanowiły samodzielne powiaty polityczne. W 1870 roku wyłączono z terenu powiatu jego siedzibę – Bielsko, które stało się miastem wydzielonym.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i podziale Śląska Cieszyńskiego (rok 1920) powiat bielski znalazł się w granicach Rzeczypospolitej (województwo śląskie). W 1921 roku wyłączono z powiatu obwód sądowy skoczowski (z wyjątkiem gmin: Bielowicko, Grodziec, Łazy, Roztropice, Świętoszówka, Wieszczęta) i przyłączono do powiatu cieszyńskiego, podobnie jak trzy lata później gminy Ochaby i Pruchna. W 1938 roku do powiatu miejskiego Bielsko włączono gminę Aleksandrowice.

W czasie aneksji Górnego Śląska przez III Rzeszę we wrześniu 1939 roku obszar powiatu (Landkreis Bielitz) włączono w skład III Rzeszy (prowincja górnośląska), powiększając go jednocześnie o część powiatu bialskiego, leżącą na lewym brzegu Soły, a po utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa (październik 1939) o część prawobrzeżną i około połowę wadowickiego, na zachód od Skawy.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej na teren powiatu bielskiego w zimie 1945 roku i ustanowieniu tymczasowej administracji, powrócił on do przedwojennych granic i wszedł w skład województwa katowickiego. 1 stycznia 1946 roku wszedł w życie nowy podział powiatu na gminy[13] Bystra (Śląska), Chybie, Czechowice, Dziedzice, Grodziec, Jaworze, Międzyrzecze Górne, Mikuszowice (Śląskie), Rudzica, Strumień, Stare Bielsko, Zabrzeg) i miasto Strumień. Taki stan podziału powiatu bielskiego utrzymał się do 1951 roku.

Powiat bialski

Powiat bialski z siedzibą w Białej (po I wojnie światowej Biała Krakowska) istniał w latach 1855–1950. Od chwili powstania aż do 1918 roku leżał w austriackiej Galicji, będąc jedną z części obwodu wadowickiego. W latach 1867–1910 w skład powiatu wchodziły obwody sądowe: bialski, kęcki i oświęcimski (ten ostatni jest zasadniczą częścią powiatu oświęcimskiego, istniejącego w latach 1910–1931, 1951–1975 i od 1999 roku).

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w wyniku rozpadu Austro-Węgier cała Galicja, a z nią powiat bialski wszedł w skład województwa krakowskiego (utworzonego 3 grudnia 1920 roku).

W czasie II wojny światowej teren podległy starostwu w Białej wszedł w skład powiatu bielskiego (Landkreis Bielitz).

W 1945 podzielono przywrócony powiat bialski na 8 gmin zbiorowych: Bestwina, Biała, Brzeszcze, Bystra-Wilkowice, Kęty, Osiek, Oświęcim i Porąbka oraz 4 miasta: Biała Krakowska, Kęty, Oświęcim i Wilamowice. 1 kwietnia 1946 utworzono gminę Szczyrk[14]. 1 lipca 1948 Biała zostaje powiatem miejskim[15].

Historia powiatu bialskiego kończy się 1 stycznia 1951, kiedy Bielsko i Białą połączono w jeden organizm miejski – Bielsko-Białą, która wraz z gminami Biała, Bestwina, Bystra-Wilkowice i Szczyrk znalazła się w powiecie bielskim w woj. katowickim (a więc tam gdzie wcześniej znajdowało się Bielsko), natomiast pozostałe jednostki zniesionego powiatu bialskiego pozostały w woj. krakowskim: gminę Porąbka włączono do powiatu żywieckiego, a miasto i gminę Oświęcim, miasto i gminę Kęty, miasto Wilamowice oraz gminy Brzeszcze i Osiek weszły w skład reaktywowanego powiatu oświęcimskiego (tego samego dnia utworzono tam też również gminę Wilamowice z części obszaru gmin Bestwina i Kęty)[16][17].

Powiat bielski w latach 1951–1975

W dniu zjednoczenia obu powiatów prawa miejskie uzyskała gmina Czechowice, do której włączono gminę Dziedzice (obecna nazwa Czechowice-Dziedzice obowiązuje od 1958 roku). Z powiatu bielskiego wyłączono także obszar dawnego powiatu sądowego strumieńskiego (miasto Strumień oraz gminy Strumień i Chybie), włączając je do powiatu cieszyńskiego. Od powiatu bielskiego do powiatu pszczyńskiego odpadła także północna część gminy Zabrzeg pod budowę Zbiornika Goczałkowickiego.

Podział administracyjny powiatu bielskiego w latach 1959–1968

W 1954 roku weszła w życie reforma administracyjna znosząca gminy i dzieląca powiaty na gromady i osiedla. W powiecie bielskim utworzono 27 gromad: Bestwina, Buczkowice, Bystra, Godziszka, Grodziec, Hałcnów, Iłownica, Janowice (zlikwidowana w 1959 roku), Jasienica, Jaworze, Kamienica, Kaniów, Komorowice, Kozy, Ligota, Mazańcowice, Międzyrzecze, Mikuszowice Krakowskie, Mikuszowice Śląskie, Rudzica, Rybarzowice, Stare Bielsko, Straconka, Szczyrk, Wapienica, Wilkowice i Zabrzeg. Później status osiedla uzyskały: Szczyrk (1956) i Mikuszowice Śląskie (1958). Powiększano także obszar miasta Bielska-Białej – w 1969 roku przyłączono do niego części obszaru zniesionych gromad Kamienica i Mikuszowice Krakowskie oraz zniesione osiedle Mikuszowice Śląskie.

1 stycznia 1973 roku weszła w życie ustawa znosząca gromady. Powiat bielski ponownie podzielono na gminy: Bestwina, Buczkowice, Jasienica, Kozy, Komorowice, Ligota, Stare Bielsko, Wapienica i Wilkowice, a większą część zlikwidowanej gromady Straconka włączono do Bielska-Białej. Tego samego dnia prawa miejskie uzyskał Szczyrk.

Po reformie administracyjnej z dnia 1 czerwca 1975 roku (patrz Podział administracyjny Polski (1975–1998)) większość terenów powiatu włączono do nowego województwa bielskiego (poza miastem Czechowice-Dziedzice oraz gminami Ligota i Bestwina, pozostającymi w zmniejszonym województwie katowickim, a później włączonymi 1 lutego 1977 roku do gminy Czechowice-Dziedzice).

Powiat bielski od 1999 roku

Reaktywowany 1 stycznia 1999 roku powiat bielski obejmuje niemal cały obszar sprzed 1975 roku. Do ważniejszych zmian terytorialnych między „starym” i „nowym” powiatem należą:

Sąsiednie powiaty

Zobacz też

Przypisy

  1. Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  3. GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
  4. Powiat bielski w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  5. Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe, wybory2002.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  6. Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza, wybory2006.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  7. Dituel Sp., Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo śląskie – Powiat bielski, wybory2010.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  8. PKW | Samorząd 2014, samorzad2014.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-12].
  9. Wybory samorządowe 2018, wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-26].
  10. Powiat sądowy bielski obejmował obszar dzisiejszych gmin: Czechowice-Dziedzice, Jaworze, większą część gminy Jasienica oraz lewobrzeżną część Bielska-Białej i Bystrej (Bystra Śląska)
  11. Powiat sądowy skoczowski obejmował obszar dzisiejszych gmin: Brenna, Skoczów, Ustroń, Wisła oraz części gmin: Dębowiec, Goleszów i Jasienica
  12. Powiat sądowy strumieński obejmował obszar dzisiejszych gmin Chybie i Strumień oraz część gminy Jasienica
  13. Podział administracyjny województwa śląsko-dąbrowskiego wraz ze skorowidzem gmin i gromad, Wydawnictwa Instytutu Śląskiego, 1947 (stan z 1 stycznia 1946).
  14. Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 10 października 1946 r. o utworzeniu gminy wiejskiej Szczyrk w powiecie bialskim, województwie krakowskim (Dz.U. z 1946 r. nr 53, poz. 302).
  15. Obwieszczenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 5 maja 1948 r. o uzyskaniu przez miasto Biała w województwie krakowskim charakteru samodzielnego powiatu miejskiego (M.P. z 1948 r. nr 56, poz. 336).
  16. Ustawa z dnia 30 grudnia 1950 r. o zmianie granic województw krakowskiego i katowickiego (Dz.U. z 1950 r. nr 58, poz. 526).
  17. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1950 r. w sprawie utworzenia powiatu miejskiego Bielsko-Biała, zmiany granic powiatów: cieszyńskiego, wadowickiego i żywieckiego, zniesienia powiatu bialskiego i utworzenia powiatu oświęcimskiego (Dz.U. z 1950 r. nr 58, poz. 531).
  18. Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 9 grudnia 1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, częstochowskim, kaliskim, przemyskim, skierniewickim i szczecińskim (Dz.U. z 1976 r. nr 41, poz. 245).
  19. Uchwała nr XIV/98/90 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bielsku-Białej z dnia 27 kwietnia 1990 r. w sprawie zmiany granic miasta Bielsko-Biała, gminy Wilamowice, Jasienica i Wilkowice (M.P. z 1990 r. nr 25, poz. 197)
  20. Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).

Media użyte na tej stronie

POL województwo śląskie II RP COA.svg
Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak
Śląskie bielski.png
Autor: Aotearoa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Powiat bielski w województwie śląskim
Bielsko County administrative map-PL.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa powiatu bielskiego (województwo śląskie)
Piramida wieku powiat bielski slaskie.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców powiatu bielskiego, 2014
Powiat bielski 1968.png
Autor: Lukasb1992, Licencja: CC BY-SA 3.0
Podział administracyjny powiatu bielskiego – 31 grudnia 1968 roku.
Bielsko-Biała, urząd wojewódzki.JPG
Budynek urzędu wojewódzkiego i starostwa powiatowego w Bielsku-Białej.