Powiat dzierżoniowski

Powiat dzierżoniowski
powiat
ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

TERC

0202

Siedziba

Dzierżoniów

Starosta

Grzegorz Kosowski

Powierzchnia

478,34 km²

Populacja (31.12.2021)
• liczba ludności


98 816[1]

• gęstość

206,6 os./km²

Urbanizacja

81,39%

Tablice rejestracyjne

DDZ

Adres urzędu:
Rynek 27
58-200 Dzierżoniów
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich

3

Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

2

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa
Portal Polska

Powiat dzierżoniowski – powiat w Polsce (województwo dolnośląskie), utworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Dzierżoniów.

W skład powiatu wchodzą:

Graniczy z powiatami: wrocławskim, świdnickim, wałbrzyskim, ząbkowickim, strzelińskim oraz kłodzkim.

Przed 1 stycznia 1999 r. wszystkie gminy powiatu należały do województwa wałbrzyskiego, z wyjątkiem gminy Łagiewniki, która należała do województwa wrocławskiego.

Podział administracyjny

GminaTypPowierzchnia
(km²)		Ludność
(2012)		Siedziba
Dzierżoniówmiejska20.134 704 
Bielawamiejska36.231 499 
Pieszycemiejsko-wiejska63.69 683Pieszyce
Gmina Dzierżoniówwiejska142.19 420Dzierżoniów *
Gmina Łagiewnikiwiejska124.47 590Łagiewniki
Piława Górnamiejska20.96 764 
Gmina Niemczamiejsko-wiejska72.15 860Niemcza
* siedziba poza gminą

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2012):

 OgółemKobietyMężczyźni
 osób%osób%osób%
Ogółem105 52010055 41752,5250 10347,48
Miasto85 78281,2945 41643,0440 36638,25
Wieś19 73818,7110 0019,4897379,23
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu dzierżoniowskiego w 2014 roku.


Piramida wieku powiat dzierzoniowski.png

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwało 100 813 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 100 519 osób[3].

Historia

Powiat dzierżoniowski istniał już w poprzednim podziale administracyjnym Polski w latach 1956-1975, a utworzono go po II wojnie światowej (początkowo pod nazwą powiat rychonecki). Po 1975 r. wchodził w skład dwóch województw: wałbrzyskiego i wrocławskiego.

Historycznie obszar ten był pod wpływem Piastów Śląskich, Czech, Austrii, Prus i Niemiec. Pierwsze pisemne wzmianki pochodzą z XII w. i odnoszą się do Dzierżoniowa i Niemczy. Od XVI w. obszar powiatu jest terenem rozwoju ośrodków tkactwa. Przez ten teren przetaczało się wiele wojen – wojny husyckie z XV w. i wojna trzydziestoletnia 1618-1648. Z ważnych wydarzeń należy jeszcze odnotować bunt tkaczy z 1844 r. opisany przez Gerharta Hauptmanna w dramacie Tkacze.

Geografia

Powiat dzierżoniowski leży na Przedgórzu Sudeckim. W związku z tym rzeźba terenu jest zróżnicowana – od równinnej do górskiej. Na jego terenie znajdują się część nizinna (Kotlina Dzierżoniowska), wyżynna (Wzgórza Bielawskie, Krzyżowe, Gilowskie i Łagiewnickie) oraz górska (Góry Sowie i masyw Ślęży). Najwyższym szczytem górskim jest Wielka Sowa – 1015 m n.p.m. Najważniejszą rzeką regionu jest Piława.

Gospodarka

W końcu listopada 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie dzierżoniowskim obejmowała ok. 1,4 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 4,9% do aktywnych zawodowo[4].

Władza powiatu dzierżoniowskiego

Władzę w powiecie dzierżoniowskim sprawuje Rada Powiatu Dzierżoniowskiego (organ uchwałodawczy) i Zarząd Powiatu ze Starostą na czele (organ wykonawczy).

Starostowie Powiatu

  • Piotr Wiśniowski – 1998–2002
  • Zbigniew Rak - 2002–2003
  • Zbigniew Skowroński – 2003–2006
  • Janusz Guzdek – od 2006

Rada Powiatu Dzierżoniowskiego

Rada Powiatu Dzierżoniowskiego - organ stanowiący i kontrolny samorządu powiatu z siedzibą w Dzierżoniowie. Istnieje od 1998 r.; w jego skład wchodzą radni wybierani w powiecie dzierżoniowskim, w wyborach bezpośrednich na kadencje trwające 4 lata. IV Kadencja rady trwała od 2010 do 2014 roku. Przewodniczącym Rady Powiatu Dzierżoniowskiego jest Jacek Grzebieluch. Starostą powiatu dzierżoniowskiego jest Grzegorz Kosowski[5].

Wybory do rady

Radni do Rady Powiatu Dzierżoniowskiego są wybierani w wyborach co 4 lata w czterech okręgach wyborczych, które nie mają swoich oficjalnych nazw. Zasady i tryb przeprowadzenia wyborów określa odrębna ustawa. Skrócenie kadencji rady może nastąpić w drodze referendum powiatowego.

OkręgGminyLiczba
radnych		Liczba
wyborców w 2006[6]
1.Bielawa726 848
2.Dzierżoniów829 738
3.Pieszyce, gmina Dzierżoniów415 451
4.Piława Górna, gmina Łagiewniki, gmina Niemcza416 353
Razem2388 390

Organizacja Rady Powiatu

Radę Powiatu Dzierżoniowskiego tworzy 21 radnych, wybierających spośród siebie przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących[7]. Radni pracują w tematycznych komisjach stałych i doraźnych. Komisje Stałe[8]:

Komisja Rewizyjna
Komisja Edukacji
Komisja Rozwoju Gospodarczego
Komisja Planowania, Budżetu i Finansów
Komisja Ochrony Zdrowia i Spraw Społecznych
Komisja Kultury, Sportu i Turystyki

Historia Rady Powiatu

I kadencja (1998-2002)

Prezydium[9]

  • Przewodnicząca: Zofia Mirek
  • Wiceprzewodnicząca: Zofia Cupak
  • Wiceprzewodniczący: Wiesław Matczak (do 2001), Stanisław Modrzejewski

Kluby radnych[10]:

Zmiany w radzie powiatu[9]

  • 2000 - Wiesław Matczak występuje z klubu SLD, zostając radnym niezrzeszonym.
  • 2001 - nastąpiło scalenie Klubu Nasz Powiat z Klubem AWS.
  • 2002 - w marcu radni: Danuta Powierza i Zbigniew Jednoróg przechodzą do klubu SLD z PS; z kolei w kwietniu powstaje Klub Zgoda Samorządowa (ZS), liczący 6 radnych.

II kadencja (2002-2006)

Prezydium[9]

  • Przewodnicząca: Zofia Mirek
  • Wiceprzewodniczący: Krzysztof Zawadzki
  • Wiceprzewodniczący: Wiesław Kaptur (do 2003), Zbigniew Kwaśnik

Kluby radnych:[9]

Zmiany w radzie powiatu:[9]

  • październik 2003 - powstaje klub radnych Forum z podziału klubu OBS, liczący 4 radnych.
  • listopad 2003 - Ferdynand Ardelli zostaje radnym niezrzeszonym.

III kadencja (2006-2010)

Prezydium[11]

  • Przewodniczący: Mateusz Cegiełka
  • Wiceprzewodniczący: Roman Gabrowski
  • Wiceprzewodniczący: Krzysztof Zawadzki

Kluby radnych[12]

IV kadencja (2010-2014)

Prezydium

  • Przewodniczący: Jacek Grzebieluch
  • Wiceprzewodniczący: Albert Blacharz
  • Wiceprzewodniczący: Jarosław Tyniec

Kluby radnych

Zabytki i atrakcje turystyczne

  • Dzierżoniów
    • Ratusz – wybudowany w XIII w. jako dom handlowy i centrum kupieckie. Od 1337 siedziba władz miejskich. W latach 1972-1975 gruntownie przebudowany.
    • Wieża ratuszowa – pozostałość po starym średniowiecznym ratuszu. Pełniła wtedy rolę strażnicy i punktu obronnego. Dziś jest punktem widokowym, skąd można podziwiać panoramę miasta i okolic.
    • Kościół św. Jerzego – wybudowany początkowo jako drewniany, prawdopodobnie za czasów księcia Bolesława Kędzierzawego w 1159. W 1338 przekazany przez księcia Bolka II zakonowi rycerskiemu joannitów. Przebudowany na przełomie XV/XVI w.
    • Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP – wybudowany w 1340 przez zakon joannitów.
    • Kościół Maryi Matki Kościoła – klasycystyczny kościół wybudowany w latach 1795-1798 według projektu architekta K. G. Lomghansa
    • Kościół Świętej Trójcy – wybudowany w XIII w. jako kaplica cmentarna.
    • Kaplica grobowa rodu Sadebecków – wzniesiona w 1805 przez patrycjuszowski ród Sadebecków, mająca postać rotundy.
    • Mury obronne – wzniesione pod koniec XIII w. na polecenie księcia świdnickiego Bolka I. Wzmocnione basztami i półbasztami łupinowymi. Po wojnie husyckiej dobudowano mury wewnętrzne tworząc w ten sposób pas zieleni (międzymurze). W XVIII w. częściowo zlikwidowane.
    • Synagoga w Dzierżoniowie – synagoga wybudowana w 1870 r.

Wydarzenia kulturalne i sportowe

  • Jarmark św. Jerzego - Dzierżoniów - kwiecień
  • Majówka – impreza folklorystyczna w Bielawie – maj
  • Dni Dzierżoniowa - maj
  • Dni Niemczy - maj
  • VAG Meeting Bielawa - impreza samochodowa - maj
  • StreetFighter Festival (SFF) – impreza motocyklowa w Bielawie – maj/czerwiec
  • Dni Bielawy – czerwiec
  • Dni Piławy Górnej – czerwiec
  • Dni Pieszyc – czerwiec
  • Poezja na murach – koncert poezji śpiewanej w Dzierżoniowie – czerwiec
  • Sudeckie Lato – festyn sportowo-rekreacyjny w Bielawie – lipiec
  • Tolk-Folk – festiwal Tolkiena w Bielawie – lipiec
  • Miodobranie - Jarmark Pszczelarski w Dzierżoniowie - sierpień
  • Regałowisko – Międzynarodowy festiwal muzyki reggae w Bielawie – sierpień
  • Prezentacje Dzierżoniowskie – wrzesień
  • Sowiogórski Festiwal Techniki - Dzierżoniów - wrzesień
  • Darcie gumy Kormoran Grand Prix – zawody dla siłaczy w Bielawie – listopad
  • Poetycka Stajnia - Ogólnopolski Konkurs Poezji Śpiewanej w Dzierżoniowie - listopad

Szkoły ponadgimnazjalne powiatu dzierżoniowskiego

  • Zespół Szkół Ogólnokształcących w Dzierżoniowie z I Liceum Ogólnokształcącym im. J. Śniadeckiego
  • II Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II w Dzierżoniowie
  • Zespół Szkół Nr 1 im. prof. Wilhelma Rotkiewicza w Dzierżoniowie
  • Zespół Szkół Nr 2 im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego w Dzierżoniowie
  • Zespół Szkół Nr 3 im. Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej w Dzierżoniowie
  • Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące w Dzierżoniowie
  • Zespół Szkół Ogólnokształcących w Bielawie z Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Chrobrego
  • Zespół Szkół w Bielawie
  • Zespół Szkół im. ks. Jana Dzierżonia w Pieszycach

Transport

Transport kolejowy

Przez obszar powiatu przebiegają dwie czynne linie kolejowe - linia kolejowa nr 137 (tzw. magistrala podsudecka, która została zakwalifikowana przez Biuro Eksploatacji spółki PKP Polskie Linie Kolejowe jako „linia o priorytecie towarowym”)[13] oraz linia kolejowa nr 341. Ruch pasażerski na liniach prowadzi samorządowa spółka Koleje Dolnośląskie w ramach następujących linii komunikacyjnych:

  • D5 Legnica - Dzierżoniów/Bielawa - Kłodzko - Kudowa-Zdrój,
  • D16 Wrocław Główny - Świdnica - Dzierżoniów - Bielawa[14].

Transport autobusowy

Gminy powiatu dzierżoniowskiego oraz gmina Stoszowice zawarły porozumienie administracyjne w sprawie wspólnej organizacji publicznych linii autobusowych o charakterze komunikacji miejskiej[15]. Obowiązki organizatora komunikacji powierzono Zarządowi Komunikacji Miejskiej (ZKM) w Bielawie[15].

Linie organizowane przez ZKM Bielawa w latach 2017-2027 obsługuje wybrane w przetargu konsorcjum firm: PPUH „Kłosok” i „A21” (operator)[15]. Do obsługi linii operator przeznaczył 30 fabrycznie nowych autobusów SOR NB 12, analogiczne pojazdy używane, dwa pojazdy SOR BN 12 oraz pojazdy rezerwowe[16]. Flota autobusów operatora jest niskopodłogowa (typu BN 12 – niskowejściowe), pojazdy są wyposażone w automaty do sprzedaży biletów, ładowarki USB oraz dźwiękowy i wizualny system informacji pasażerskiej[17].

Wykaz linii komunikacyjnych wg stanu na rok 2013 (wyszczególnienie obsługiwanych miejscowości)[18]:

Mapa konturowa powiatu dzierżoniowskiego
Geographylogo.svg
Miejscowości powiatu dzierżoniowskiego objęte liniami komunikacyjnymi Zarządu Komunikacji Miejskiej w Bielawie

Miejscowości powiatu dzierżoniowskiego

Mapa powiatu z zaznaczonymi wszystkimi miejscowościami

Poniższy wykaz przedstawia wszystkie miasta, wsie oraz dzielnice miast i przysiółki wsi w powiecie[19]:

W granicach powiatu znajdują się także dwie miejscowości (Albinów i Borowica), które do 1 stycznia 2007 były przysiółkami wsi Uciechów, ale zostały ostatecznie do niej przyłączone[20].

Najwyższe szczyty

Wielka Sowa (Góry Sowie) – 1015 m n.p.m.
Kalenica (Góry Sowie) – 964 m n.p.m.
Wilczyna (Góry Sowie) – 665 m n.p.m.
Kuczaba (Góry Sowie) – 654 m n.p.m.
Radunia (Masyw Ślęży) – 578 m n.p.m.
Cisówka (Góry Sowie) – 490 m n.p.m.
Szczytna (Masyw Ślęży) – 480 m n.p.m.
Góra Parkowa (Wzgórza Bielawskie) – 455 m n.p.m.
Krowiak (Wzgórza Gilowskie) - 397 m n.p.m.
Kłobucznik (Wzgórza Bielawskie) - 365 m n.p.m.
Lipowa Góra (Wzgórza Krzyżowe) - 357,2 m n.p.m.

Przypisy

  1. ↑ Stan, ruch naturalny i wędrówkowy ludności w roku według podziału administracyjnego, stan w dniu 31.12.2021, Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-09-03] (pol.).
  2. ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  3. ↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
  4. ↑ GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu listopada 2019 r., stat.gov.pl [dostęp 2020-01-09] (pol.).
  5. ↑ Starosta powiatu dzierżoniowskiego na oficjalnej stronie powiatu, (dostęp: 03.03.2010). [dostęp 2010-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-10)].
  6. ↑ Dane na oficjalnej stronie PKW, (dostęp: 24.05.2013)
  7. ↑ Statut Powiatu Dzierżoniowskiego, Dział II, rozdział I, par. 7-10., (dostęp:22.02.2010). [dostęp 2010-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-25)].
  8. ↑ Lista komisji na oficjalnej stronie powiatu dzierżoniowskiego, (dostęp: 03.03.2010). [dostęp 2010-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-12)].
  9. ↑ a b c d e Informacja na stronie BIP Starostwa Powiatowego w Dzierżoniowie, (dostęp: 03.03.2010). [dostęp 2010-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-31)].
  10. ↑ Oni będą rządzić w powiatach, tekst w Gazecie Wrocławskiej z X 1998 r.
  11. ↑ Prezydium Rady powiatu na oficjalnej stronie powiatu dzierżoniowskiego, (dostęp: 03.03.2010). [dostęp 2010-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-04)].
  12. ↑ kluby radnych na oficjalnej stronie powiatu, (dostęp: 03.03.2010). [dostęp 2010-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-25)].
  13. ↑ Biuro Eksploatacji PKP PLK: mapa sieci kolejowej, dostęp 05.08.2014
  14. ↑ Rozkład / Bilety, Koleje Dolnośląskie [dostęp 2021-12-27] (pol.).
  15. ↑ a b c Bielawa podpisała nowe umowy przewozowe na lata 2017-2027. 2017-07-31. [dostęp 2018-02-03].
  16. ↑ SOR opanowuje Bielawę i Dzierżoniów. 2017-11-08. [dostęp 2018-02-03].
  17. ↑ Nowe autobusy ZKM. 2017-10-29.
  18. ↑ Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla gmin dla których organizatorem publicznego transportu zbiorowego jest Gmina Bielawa. 2014. s. 17-22. [dostęp 2018-02-03].
  19. ↑ Baza TERYT
  20. ↑ Dz.U. z 2006 r. nr 240, poz. 1746

Linki zewnętrzne

Województwo dolnośląskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

POL województwo dolnośląskie COA.svg

Powiat dzierżoniowski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu dzierżoniowskiego

Powiat dzierżoniowski (1946–1975)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1945–75)
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie
(1945–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)

Media użyte na tej stronie

POL województwo dolnośląskie flag.svg
Flaga województwa dolnośląskiego
Steinkreuz neben Mellendorf (Schlesien).JPG
Autor: Pudelek (Marcin Szala), Licencja: CC BY-SA 3.0
Krzyż kamienny niedaleko wsi Młynica na Dolnym Śląsku (pow. dzierżoniowski).
POL powiat dzierżoniowski flag.svg
Flaga powiatu dzierżoniowskiego
Powiat dzierżoniowski.png
Autor: MRN, Licencja: CC BY-SA 3.0
Powiat dzierżoniowski. Mapa zawiera wszystkie miejscowości znajdujące się w powiecie. Nie zaznaczono Albinowa i Borowicy, byłych przysiółków Uciechowa.
POL województwo dolnośląskie COA.svg
Herb województwa dolnośląskiego (od 2009)
Piramida wieku powiat dzierzoniowski.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców powiatu dzierżoniowskiego, 2014
POL powiat dzierżoniowski map.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Położenie powiatu dzierżoniowskiego na mapie województwa dolnośląskiego