Powiat grudziądzki

Powiat grudziądzki

powiat
Herb
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
TERC	0406
Siedziba	Grudziądz
Starosta	Adam Olejnik (2018)
Powierzchnia	728,39 km²
Populacja (30.06.2020) • liczba ludności	40 202[1]
• gęstość	55,2 os./km²
Urbanizacja	13,59%
Tablice rejestracyjne	CGR, TO*, TU*, TY* [2]
Adres urzędu: ul. Małomłyńska 1 86-300 Grudziądz
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejsko-wiejskich 2 Liczba gmin wiejskich 4
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa
Portal Polska

Mapa powiatu

Powiat grudziądzki – powiat w Polsce (w północno-wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Grudziądz. Największym miastem w powiecie jest Łasin.

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejsko-wiejskie: Łasin, Radzyń Chełmiński
• gminy wiejskie: Grudziądz, Gruta, Rogóźno, Świecie nad Osą
• miasta: Łasin, Radzyń Chełmiński

Historia

W 1764 w związku z próbą ograniczenia liczby posłów z Prus Królewskich przeprowadzono reorganizację administracyjną Prus Królewskich wprowadzając podział województwa na 7 powiatów (chełmiński, toruński, grudziądzki, radzyński, kowalewski, brodnicki i nowomiejski), a następnie w 1767 dodano jeszcze dwa kolejne, golubski i łasiński. Były one w praktyce jedynie okręgami sejmikowymi (z każdego powiatu miało być wysyłanych 2 posłów), a dalej zachowano dawny podział na dwa okręgi sądowe. W praktyce, z racji na konfederację barską, a następnie I rozbiór decyzje te nigdy nie weszły w życie i nawet nie wytyczono granic poszczególnych powiatów.

1818–1945

Powiat grudziądzki („Powiat Graudenz”) utworzono 1 kwietnia 1818 roku. Powiat wchodził w skład rejencji kwidzyńskiej znajdującej się w prowincji Prusy Zachodnie. W 1887 m.in. z części obszaru powiatu grudziądzkiego utworzono powiat wąbrzeski ("Powiat Briesen").

1 stycznia 1900 roku wyłączono z powiatu miasto Grudziądz. W 1900 r. w powiecie grudziądzkim (bez miasta Grudziądz) zamieszkiwało 58% Niemców i 40% Polaków. Ewangelicy stanowili 50% mieszkańców, a katolicy 48%.

23 stycznia 1920 r. powiat grudziądzki został przejęty przez administrację polską. Wchodził w skład województwa pomorskiego z siedzibą w Toruniu. W 1921 r. w powiecie grudziądzkim zamieszkiwało 33% Niemców i 67% Polaków, a w 1931 r. już tylko 18% Niemców.

W latach okupacji powiat podlegał rejencji kwidzyńskiej Okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie.

1945–1975

W latach 1945–1950 powiat wchodził w skład województwa pomorskiego z siedzibą w Bydgoszczy.

W latach 1950–1975 powiat wchodził w skład województwa bydgoskiego z siedzibą w Bydgoszczy. Powiat liczył wtedy: 2 miasta, 7 gmin i 96 gromad.

Miasta: Łasin i Radzyń Chełmiński

Gminy: Gmina Grudziądz, Gmina Gruta, Gmina Łasin, Gmina Mokre, Gmina Radzyń Chełmiński, Gmina Rogóźno i Gmina Świecie nad Osą.

W 1973 r. powiat liczył 1 miasto i 5 gmin (bez Radzynia Chełmińskiego i Gminy Radzyń Chełmiński, które to należały wtedy do powiatu wąbrzeskiego).

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

• Piramida wieku mieszkańców powiatu grudziądzkiego w 2014 roku^[3].

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[4] powiat zamieszkiwało 40 238 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 40 202 osoby^[5].

Gospodarka

W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie obejmowała ok. 1,5 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 10,9% do aktywnych zawodowo^[6].

Jednostki organizacyjne powiatu, inspekcje, służby

Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. Kazimierza Jagiellończyka w Łasinie

• Zespół Szkół Ponadpodstawowych im. Kazimierza Jagiellończyka w Łasinie
• Placówka Opiekuńczo – Wychowawcza w Wydrznie
• Placówka Opiekuńczo – Wychowawcza w Białochowie
• Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
• Powiatowy Zarząd Dróg w Grudziądzu
• Powiatowy Rzecznik Konsumentów
• Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego

Walory turystyczno-przyrodnicze

(c) Daria2005 z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Kościół w Grucie

W Grudziądzu rozpoczyna swój bieg pięć znakowanych szlaków turystycznych, które przebiegają przez najciekawsze fragmenty powiatu. Szlak czerwony wiedzie przez Nową Wieś, Wielki Wełcz, rezerwat "Jamy" do Gardei. Jego druga odnoga prowadzi z Grudziądza przez Radzyń Chełmiński do Ryńska. Szlak żółty prowadzi przez Rogóźno-Zamek, do jeziora Kudznia, kolejny zielony łączy Świecie nad Osą, Mełno i Radzyń Chełmiński. Ostatnia trasa oznaczona kolorem niebieskim prowadzi skrajem Wysoczyzny Chełmińskiej przez Mnirelk, Goplin i Klamry. Jedną z największych atrakcji turystycznych powiatu są pozostałości średniowiecznych zamków krzyżackich w Radzyniu Chełmińskim, Rogóźnie i Pokrzywnie. Najsławniejsza z warowni w Radzyniu Chełmińskim posiada klasę międzynarodową w skali oszacowania wartości zabytków. Do naszych czasów zachowało się południowe skrzydło zamku z kaplicą i dwoma narożnymi kwadratowymi wieżami, część przyziemia, a także przedzamcze w formie trapezu. Z udostępnionych do zwiedzania wież zamkowych turyści mogą podziwiać panoramę rozciągająca się na miasteczko i okolice. Z położonego na wyniosłym wzgórzu zamku w Rogóźnie pozostało czworoboczna wieża z bramą wjazdową, resztki murów, fragmenty przedzamcza oraz budynki gospodarcze z przełomu XVIII i XIX wieku. W Pokrzywnie obejrzeć można część zamkowych murów oraz trójkondygnacyjny spichlerz na przedzamczu.

Jezioro Zamkowe w Łasinie

Teren powiatu grudziądzkiego oferuje wiele atrakcji turystom również dzięki bogactwu form morfologicznych i osobliwościom przyrody. Spragnieni wypoczynku nad wodą, mogą zażywać kąpieli w licznych jeziorach, spośród których najlepiej zagospodarowane są: j. Łasińskie, j. Kuchnia, j. Nogat. Pasjonaci żeglarstwa i sportów wodnych znajdą dogodne warunki nad j. Łasińskim. Jeziora i rzeki powiatu są ponadto znakomitymi miejscami do wędkowania. Amatorzy wycieczek pieszych i rowerowych mogą podziwiać nieskażoną przyrodę na terenach rezerwatów przyrody: "Jamy", "Dolina Osy" i "Rogóźno Zamek". Największym jest rezerwat "Dolina Osy" zajmujący 665,11 ha. Utworzony został w 1994 r. dla ochrony unikatowego krajobrazu wijącej się między stromymi zboczami rzeki. Rezerwat leśny "Jamy" o powierzchni 106,11 ha (utworzony w 1967 r.) chroni fragmenty buczyny pomorskiej oraz zbiorowiska grądowe.

Zamek w Radzyniu Chełmińskim

Transport drogowy

Drogi przebiegające przez teren powiatu:

• A1 (Rusocin – Nowe Marzy – Grudziądz – Lisewo – Lubicz – Stryków – Gorzyce granica państwa z Czechami)
• 16 (91Dolna Grupa – Grudziądz – Rogóźno-Zamek – Łasin – Iława – Olsztyn – Ełk – Augustów – Ogrodniki granica państwa z Litwą
• 55 (91 Stolno – Mały Rudnik – Grudziądz –Mokre – Dusocin – Kwidzyn – Malbork – Nowy Dwór Gdański S7)
• 533 (Okonin – Mełno)
• 534 (16 55 Grudziądz – Okonin – Radzyń Chełmiński – Wąbrzeźno – Golub-Dobrzyń – Rypin)
• 535 16 Rogóźno-Zamek – Rogóźno – Rogóźno Pomorskie)
• 538 (Fijewo – Mełno – Gruta – Łasin – Nowe Miasto Lubawskie – Rozdroże)
• 543 (Paparzyn 55 – Radzyń Chełmiński – Jabłonowo Pomorskie – 15 Brodnica)
• Międzynarodowy Szlak rowerowy R1
• Wiślana Trasa Rowerowa
• planowana S5 (Wrocław - Ostróda)^[7]

Transport kolejowy

• 207 (Toruń Wschodni – Wałdowo Szlacheckie – Grudziądz – Rogóźno Pomorskie – Malbork)
• 208 (Działdowo – Brodnica – Jabłonowo Pomorskie – Bursztynowo – Mełno – Nicwałd – Grudziądz – Laskowice Pomorskie – Chojnice)

Turystyka

Ośrodek Wypoczynkowo-Szkoleniowy „Casus” nad jeziorem Łasińskim.

Sąsiednie powiaty

• kujawsko-pomorskie: miasto Grudziądz, powiat świecki, powiat chełmiński, powiat wąbrzeski, powiat brodnicki
• pomorskie: powiat kwidzyński
• warmińsko-mazurskie: powiat nowomiejski, powiat iławski

Zobacz też

• Lotnisko Grudziądz-Lisie Kąty
• Powiat Graudenz

Przypisy

Bibliografia

• Diecezja Toruńska Historia i Teraźniejszość T. 12 Dekanat Łasiński Toruń 1997
• Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 289 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 listopada 1955 r. w sprawie utworzenia powiatów golubsko-dobrzańskiego i radziejowskiego oraz zmiany granic niektórych powiatów w województwie bydgoskim

Linki zewnętrzne

• Sprawozdania Administracyjne Wydziału Powiatowego Powiatu Grudziądzkiego za lata 1922-1930 Kopia w KPBC