Powiat pajęczański

Powiat pajęczański
powiat
Ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo Polska
Województwo łódzkie
TERYT1.10.13.09.00.0
SiedzibaPajęczno
StarostaZbigniew Gajęcki
Powierzchnia803,77 km²
Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności

50 952[1]
• gęstość63,7 os./km²
Urbanizacja24,27%
Tablice rejestracyjneEPJ
Adres urzędu:
ul. Kościuszki 76
98-330 Pajęczno
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu pajęczańskiego
Liczba gmin miejsko-wiejskich2
Liczba gmin wiejskich6
Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie Polski
Ziemia51°09′N 19°00′E/51,147222 18,991667
Strona internetowa
Portal Polska

Powiat pajęczański – powiat w Polsce (województwo łódzkie), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Pajęczno.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwało 51 220 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 51 071 osób[3].

Geografia

Położenie i obszar

Powiat pajęczański ma obszar[4] 803,77 km².

Powiat stanowi 4,41% powierzchni województwa łódzkiego.

Powiat pajęczański graniczy z trzema powiatami województwa łódzkiego: wieluńskim, bełchatowskim i radomszczańskim oraz z dwoma powiatami województwa śląskiego: częstochowskim i kłobuckim.

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

Ludność i powierzchnia, wg GUS 2007[4][5]
lp.HerbGminasiedzibapowierzchnia
(km²)
ludnośćgęstość zaludnienia
(osób/km²)
1POL Działoszyn COA.svgDziałoszynDziałoszyn120,9212926107
2Gmina Kiełczygłów herb.jpgKiełczygłówKiełczygłów88,80429248
3POL gmina Nowa Brzeźnica COA.svgNowa BrzeźnicaNowa Brzeźnica135,15495837
4POL Pajęczno COA.svgPajęcznoPajęczno113,6411601102
5POL gmina Rząśnia COA.svgRząśniaRząśnia86,12481456
6POL gmina Siemkowice COA.svgSiemkowiceSiemkowice98,40499351
7POL gmina Strzelce Wielkie COA.svgStrzelce WielkieStrzelce Wielkie78,00485662
8POL gmina Sulmierzyce COA.pngSulmierzyceSulmierzyce82,74470057
Razem-88803,775314066

Historia

Powiat pajęczański został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie łódzkim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat pajęczański złożyło się 29 gromad, które wyłączono z dwóch ościennych powiatów w tymże województwie[6]:

Na uwagę zasługuje fakt, iż w momencie utworzenia powiat pajęczański nie obejmował miast; Pajęczno, stolica powiatu, utraciła prawa miejskie w 1870 roku i odzyskała je dopiero 1 stycznia 1958 roku[8]. 1 stycznia 1959 roku z gromady Wiewiec wyłączono wieś Krzywanice i pobliskie kolonie i włączono je do gromady Lgota Wielka w powiecie radomszczańskim[9].

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla a w ich miejsce reaktywowano gminy. Powiat pajęczański podzielono na 1 miasto i 9 gmin[10]:

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu pajęczańskiego podzielono między trzy nowo utworzone województwa[12].

  • częstochowskie – miasto Pajęczno oraz gminy Nowa Brzeźnica, Pajęczno i Strzelce Wielkie
  • piotrkowskie – gminy Rząśnia i Sulmierzyce
  • sieradzkie – gminy Działoszyn, Rusiec, Kiełczygłów i Siemkowice

1 stycznia 1992 roku miasto Pajęczno i gminę wiejską Pajęczno połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską[13]. 31 grudnia 1993 roku prawa miejskie odzyskał Działoszyn, co sprawiło że gminę wiejską Działoszyn przekształcono w gminę miejsko-wiejską[14].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie łódzkim przywrócono powiat pajęczański[15], w porównaniu z obszarem z 1975 roku zmniejszony o gminę Rusiec, która znalazła się w powiecie bełchatowskim w tymże województwie.

Przyłączenie gminy Rząśnia do powiatu pajęczańskiego spotkało się z głośnym sprzeciwem ludności gminy powołującej się na względy funkcjonalno-przestrzenne i społeczne (zatrudnienie, gospodarka, komunikacja, podstawowe instytucje), przemawiające za przynależnością do powiatu bełchatowskiego[16]. Podobny wniosek (o przynależność do powiatu radomszczańskiego) złożyły także władze gminy Sulmierzyce, który jednak w przeciwieństwie do wniosku gminy Rząśnia, nie spełniał wymóg formalnych[17]. Żaden z nich nie został jednak uwzględniony.

W porównaniu z obszarem z 1956 roku jedynie obszar dawnej gromady Krzeczów leży obecnie na terenie powiatu wieluńskiego – pozostałe są ponownie w powiecie pajęczańskim.

Gospodarka, kultura, infrastruktura

Powiat ma charakter leśny i rolniczy. Tereny rolnicze zajmują 52% ogólnej powierzchni powiatu. W produkcji rolniczej dominują ziemniaki i zboże, także rzepak i buraki cukrowe. Bardzo dobrze funkcjonuje produkcja chrzanu, Obrowska zupa chrzanowa została wpisana na listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Na terenie powiatu działa 50 przetwórni owocowo-warzywnych. Ze zwierząt hoduje się trzodę chlewną i bydło mleczne. Powiat pajęczański posiada bogate złoża kamienia wapiennego, piasków i żwirów. W kraju znana jest Cementownia Warta S.A. z Trębaczewa koło Działoszyna. W powiecie pajęczańskim znajduje się również zwałowisko KWB Bełchatów oraz część odkrywki Szczerców[18]. W powiecie zarejestrowanych jest 2410 podmiotów gospodarczych. Regionem partnerskim powiatu pajęczańskiego jest powiat niemiecki Merseburg-Querfurt.

Powiat dysponuje 200 miejscami noclegowymi. Na terenie powiatu znajdują się dwa kina (w Pajęcznie i Działoszynie), 27 bibliotek, ośrodki kultury oraz Powiatowa Biblioteka Publiczna z czytelnią multimedialną.

Przez teren powiatu przebiegają krajowe drogi i linie kolejowe. Dobre połączenia zapewniają: magistrala kolejowa Śląsk-Porty i droga krajowa nr 42 oraz drogi wojewódzkie nr 486, 483, 491. Tablice rejestracyjne: EPJ (od maja 2000), wcześniej odpowiednio wojewódzkie częstochowskie, piotrkowskie, sieradzkie (wszystkie do 1998) i łódzkie (styczeń 1999 – kwiecień 2000). Powiatowy zarząd dróg znajduje się w mieście Działoszyn.

Przyroda i turystyka

Południowo-zachodnią część powiatu obejmuje Załęczański Park Krajobrazowy, na jego obszarze znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Węże i Dąbrowa w Niżankowicach. Na terenie Parku możemy podziwiać wiele interesujących pomników przyrody m.in. Żabi Staw czy Góra Wapiennik. W całym powiecie pajęczańskim rezerwaty przyrody mają łącznie 189 ha, a obszary chronionego krajobrazu zajmują 3640 ha.

Zabytki powiatu to głównie obiekty sakralne i architektoniczne oraz miejsca pamięci historycznej. Na terenie powiatu znajdują się 32 stanowiska archeologiczne.

Demografia

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2007):

 OgółemKobietyMężczyźni
 osób%osób%osób%
Ogółem53 14010026 71250,2726 42849,73
Miasto12 89724,27652212,27637512,00
Wieś40 24375,7320 19037,9920 05337,74
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu pajęczańskiego w 2014 roku[19].


Piramida wieku powiat pajeczanski.png

Osoby związane z ziemią pajęczańską

Przypisy

  1. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  3. GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
  4. a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
  5. Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2007 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118. (pol.)
  6. Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 286
  7. Gromadzką Radę Narodową w Wistce zlikwidowano uchwałą WRN w Łodzi z dnia 20 września 1961 r. i włączono do gromady Dworszowice Pakoszowe
  8. Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282
  9. Dz.U. z 1958 r. nr 76, poz. 392
  10. Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
  11. obecnie w powiecie bełchatowskim
  12. Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
  13. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
  14. Dz.U. z 1993 r. nr 123, poz. 555
  15. Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
  16. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji: Ocena nowego zasadniczego podziału terytorialnego państwa
  17. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji: Ocena nowego zasadniczego podziału terytorialnego państwa, Wnioski i postulaty stopnia powiatowego
  18. Gospodarka Gminy Rząśnia – Gmina Rząśnia, „Gmina Rząśnia” [dostęp 2017-08-15] (pol.).
  19. Powiat pajęczański w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Rząśnia kościół 1.jpg
Autor: Krzych.w, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rząśnia - kościół pw. św. Rocha z 1867 r
Powiat pajęczański.png
Autor: JaqbS, Licencja: CC BY 3.0
Mapa powiatu pajęczańskiego z podziałem na gminy
Zamek dzyn.jpg
Pałac Męcińskich w Działoszynie
Szkoła-dworek w Stróży.jpg
Autor: Krzych.w, Licencja: CC BY-SA 3.0
Szkoła w Stróży dawny dworek
Załęczański Park Krajobrazowy Warta w pobliżu Bobrownik 01.05.2011 p.jpg
Autor: Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2011-21. (Zgłoś swój projekt!), Licencja: CC BY 3.0
Załęczański Park Krajobrazowy: Warta w pobliżu miejscowości Bobrowniki
Piramida wieku powiat pajeczanski.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców powiatu pajęczańskiego, 2014
POL gmina Rząśnia COA.svg
Projekt herbu gminy Rząśnia
POL województwo łódzkie powiat pojęczański map.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
powiat_pojęczański na mapie województwa łódzkiego
Działoszyn kościół śś. Marii i Magdaleny 02.05.2011. p.jpg
Autor: Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2011-21. (Zgłoś swój projekt!), Licencja: CC BY 3.0
Kościół śś. Marii i Magdaleny w Działoszynie
Neogotycki kościół św. Jana Chrzciciela w Nowej Brzeźnicy.JPG
Autor: Vision86, Licencja: CC BY-SA 3.0
Neogotycki kościół z 1904 roku pw. św. Jana Chrzciciela w miejscu gotyckiego ufundowanego w 1417 r. przez króla Władysława Jagiełłę, z zachowaną w bryle gotycką dzwonnicą.
Bobrowniki Warta widok z mostu2 01.05.2011 p.jpg
Autor: Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2011-21. (Zgłoś swój projekt!), Licencja: CC BY 3.0
Bobrowniki, gmina Działoszyn - widok na Wartę
POL gmina Strzelce Wielkie COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
Kościół Matki Boskiej i św. Leonarda w Pajęcznie.jpg
Autor: Mnino, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Pajęczno, kościół Matki Boskiej i św. Leonarda, 1748-1753
POL gmina Nowa Brzeźnica COA.svg
Herb gminy Nowa Brzeźnica, woj. łódzkie