Powiat radzyński

Powiat radzyński

powiat
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
TERC	0615
Siedziba	Radzyń Podlaski
Starosta	Szczepan Niebrzegowski
Powierzchnia	965,06 km²
Populacja (31.12.2020) • liczba ludności	58 298[1]
• gęstość	61 os./km²
Urbanizacja	26,4%
Tablice rejestracyjne	LRA
Adres urzędu: pl. Potockiego 1 21-300 Radzyń Podlaski
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich 1 Liczba gmin wiejskich 7
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa
Portal Polska

Powiat radzyński – powiat we wschodniej Polsce, województwie lubelskim, utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Radzyń Podlaski.

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejskie: Radzyń Podlaski
• gminy wiejskie: Borki, Czemierniki, Kąkolewnica, Komarówka Podlaska, Radzyń Podlaski, Ulan Majorat, Wohyń
• miasta: Radzyń Podlaski

Według danych z 31 grudnia 2009 roku powiat miał 60 866 mieszkańców^[2].

Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia powiatu wynosiła 965,06 km²^[3].

Głównymi rzekami powiatu są Tyśmienica oraz Bystrzyca. Na wschodzie znajduje się Kanał Wieprz–Krzna^[4].

Historia

Ta sekcja od 2010-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Po raz pierwszy powiat radzyński utworzono w czasach Księstwa Warszawskiego na mocy dekretu królewskiego z 17 kwietnia 1810 r. w wyniku wygranej w 1809 r. wojny z Austrią. Zdobyte wówczas tereny podzielono na 4 departamenty: krakowski, lubelski, radomski i siedlecki. W skład tego ostatniego wchodził powiat radzyński. Wprawdzie Radzyń, jako siedziba władz terenowej administracji zaistniał już w lipcu 1796 r. wchodząc w skład cyrkułu łukowskiego ówczesnej Nowej Galicji, ale spowodowane to było tylko dobrymi warunkami lokalowymi (pałac), czego brakło w Łukowie.

Reforma ze stycznia 1816 r. (Królestwo Kongresowe) wprowadziła na miejsce departamentów województwa oraz zniosła powiaty (pozostały jedynie jako okręgi wyborcze) wprowadzając większe terytorialnie obwody. Utworzono wtedy obwód radzyński z dotychczasowego powiatu radzyńskiego i włodawskiego, wchodzący w skład województwa podlaskiego. Upadek powstania listopadowego spowodował w marcu 1837 r. zamianę województw na gubernie, a w 1842 r. obwodów na powiaty (ujezdy) dzielące się na okręgi (okrugi). Granice w terenie pozostały bez zmian. 21 sierpnia 1844 r. w wyniku ujednolicania guberni polskich z rosyjskimi stworzono jedną dużą gubernię lubelską, w skład której wchodził powiat radzyński. W 1845 r. wyłączono z niego wieś Ledno do powiatu łukowskiego, a w 1858 r. włączono do radzyńskiego dobra ziemskie Tulniki (z lubelskiego).

Naczelnikiem powiatu radzyńskiego w 1855 r. był Feliks Jaworski, a jego zastępcą Aleksander Kunicki.

Władze powstańcze z 1863 r. posługiwały się podziałem na województwa, utrzymując jednak powiaty i okręgi.

Represje popowstaniowe zaowocowały kolejną reformą administracyjną z 31 grudnia 1866 r. Utworzono 10 guberni, w tym siedlecką, w skład której wchodziło 10 pomniejszonych terytorialnie powiatów. W skład powiatu radzyńskiego wchodziły wówczas miasta: Międzyrzec Podlaski, Radzyń Podlaski, Wohyń (od 1 stycznia 1870 r. osada) i gminy wiejskie: Biała, Brzozowy Kąt, Jabłoń, Kąkolewnica, Lisia Wólka, Milanów, Misie, Paszki, Siemień, Sitno, Suchowola, Tłuściec, Zahajki, Żelizna, Żerocin. Stan ten utrzymał się do początków XX w., kiedy to w 1912 r. powstał projekt utworzenia guberni chełmskiej, w skład której wchodziły wschodnie tereny powiatu radzyńskiego. Reszta powiatu weszła do guberni lubelskiej, która przejęła te tereny po zlikwidowanej wtedy guberni siedleckiej.

W czasie I wojny światowej tereny powiatu radzyńskiego weszły w skład (od 1915 r.) tzw. zarządu niemieckiej komendy etapów Ober-Ost. Nie przyłączono ich do powstałego w listopadzie 1916 r. Królestwa Polskiego, posłużyły jako moneta przetargowa w niemieckich układach z Centralną Radą Ukraińską w lutym 1918 r., kiedy to w zamian za zboże odstąpiono Ukrainie tereny aż po sam Radzyń. Koniec wojny zapobiegł wejściu układu w życie.

W dwudziestoleciu międzywojennym sprawy podziału terytorialnego uregulowano w sierpniu 1919 r. Utworzono województwo lubelskie i jako jeden z 19 - powiat radzyński. W 1929 r. dla rozszerzenia granic Parczewa (powiat włodawski) wydzielono z radzyńskiego część gminy Milanów.

Podczas okupacji Niemcy wprowadzili własny podział. Utworzyli 4 dystrykty, w tym lubelski. Zlikwidowali ponadto wiele powiatów, m.in. łukowski, którego tereny przyłączyli do radzyńskiego. Dołączono również kilka przylegających gmin ze zlikwidowanych powiatów włodawskiego i lubartowskiego.

W sierpniu 1944 r. dekretem PKWN zniesiono podział okupacyjny i powrócono do granic powiatów z 1939 r. Najpoważniejszą zmianą w okresie PRL była reforma z lat 1954 – 1955. Powstał wtedy powiat parczewski, do którego wyłączono z radzyńskiego gromady: Działyń, Gęś, Jabłoń, Jezioro, Milanów, Przewłokę, Rudno i Siemień.

Kolejna reforma z 28 maja 1975 r. zlikwidowała powiaty powołując 49 małych województw.

Do instytucji powiatów powrócono 1 stycznia 1999 r. Powiat radzyński, znacznie okrojony w porównaniu ze swym poprzednikiem, ponownie pojawił się na mapie.

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

• Piramida wieku mieszkańców powiatu radzyńskiego w 2014 roku^[5].

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[6] powiat zamieszkiwało 58 858 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 58 604 osoby^[7].

Gospodarka

W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie obejmowała ok. 1,4 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 5,7% do aktywnych zawodowo^[8].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Monografja powiatu radzyńskiego (1930) w bibliotece Polona