Powiat wałbrzyski

Powiat wałbrzyski
	powiat
	; Gmach Starostwa Powiatowego w Wałbrzychu przy Al. Wyzwolenia, dawny Urząd Wojewódzki
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
TERC	0221
Siedziba	Wałbrzych
Starosta	Krzysztof Kwiatkowski
Powierzchnia	430,22 km²
Populacja (31.12.2020); • liczba ludności	; 55 107
• gęstość	129,3 os./km²
Tablice rejestracyjne	DBA
	Adres urzędu:Al. Wyzwolenia 24; 58-300 Wałbrzych
Szczegółowy podział administracyjny
	(c) Radwa, CC-BY-SA-3.0
Liczba gmin miejskich	3
Liczba gmin miejsko-wiejskich	2
Liczba gmin wiejskich	3
	Położenie na mapie województwa;
	Strona internetowa
	Portal Polska

powiat wałbrzyski ziemski – ukształtowanie powierzchni, wraz z warstwicami

Powiat wałbrzyski – powiat w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim, utworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Wałbrzych.

W skład powiatu wchodzą:

gminy miejskie: Boguszów-Gorce, Jedlina-Zdrój, Szczawno-Zdrój
gminy miejsko-wiejskie: Głuszyca, Mieroszów
gminy wiejskie: Czarny Bór, Stare Bogaczowice, Walim
miasta: Boguszów-Gorce, Głuszyca, Jedlina-Zdrój, Mieroszów, Szczawno-Zdrój

Przed 1 stycznia 1999 r. wszystkie gminy powiatu należały do województwa wałbrzyskiego. Ponadto miasto Wałbrzych wchodziło w skład powiatu wałbrzyskiego od 1 stycznia 2003 do 1 stycznia 2013.

Położenie

Graniczy z powiatami:

Rada Powiatu

Ugrupowanie	Kadencja 2002–2006^[3]	Kadencja 2006–2010^[4]	Kadencja 2010–2014^[5]	Kadencja 2014–2018^[6]	Kadencja 2018–2023^[7]
Sojusz Lewicy Demokratycznej	7 (SLD-UP)	7 (LiD)	8	–	–
Polskie Stronnictwo Ludowe	2	–	–	4	–
Nasz Powiat	10	–	–	–	–
Prawo i Sprawiedliwość	–	7	3	3	3
Platforma Obywatelska	–	7	11	8	–
Obywatelskie Forum Samorządowe	–	1	–	–	–
KWW Alicji Rosiak	–	7	–	–	–
Wałbrzyska Wspólnota Samorządowa	–	–	7	–	–
Nasz Powiat	–	–	–	2	–
KWW z Poparciem Romana Szełemeja	–	–	–	–	8
KWW Ziemi Wałbrzyskiej	–	–	–	–	6

Historia

Powiat utworzono w 1999 roku. W 2002 r. do powiatu wałbrzyskiego włączono Wałbrzych, będący do tej pory miastem na prawach powiatu^[8]. Wałbrzych ponownie został wyłączony z powiatu wałbrzyskiego i stał się miastem na prawach powiatu z dniem 1 stycznia 2013 roku^[9].

Podział administracyjny

Gmina	Typ	Powierzchnia (km²)	Ludność (2006)	Siedziba
Boguszów-Gorce	miejska	27,0	16 687
Gmina Głuszyca	miejsko-wiejska	61,9	9318	Głuszyca
Gmina Mieroszów	miejsko-wiejska	76,2	7560	Mieroszów
Gmina Walim	wiejska	78,8	5698	Walim
Szczawno-Zdrój	miejska	14,7	5506
Jedlina-Zdrój	miejska	17,5	5116
Gmina Czarny Bór	wiejska	66,3	4828	Czarny Bór
Gmina Stare Bogaczowice	wiejska	86,9	4108	Stare Bogaczowice

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	186 104	100	97 840	52,57	88 264	47,43
Miasto	166 154	89,28	87 648	47,10	78 506	42,18
Wieś	19 950	10,72	10 192	5,48	9758	5,24

Piramida wieku mieszkańców powiatu wałbrzyskiego w 2014 roku^[10].

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[11] powiat zamieszkiwało 55 611 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 55 414 osób^[12].

Zabytki i atrakcje turystyczne

Boguszów-Gorce

Zabytki wpisane do Rejestru Zabytków:

kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, pl. Jana Pawła II 1
kościół polskokatolicki pw. św. Pawła Apostoła (parafialny), ul. Adama Mickiewicza 2
kościół ewangelicki ul. Kasprzaka 13
dom kantora kościół ewangelicki, ul. K. Marksa 2
dom Diakonistek, ul. Kasprzaka 7
ratusz, Pl. Odrodzenia 1
dom cechu gwarków, ul. Główna 31
dom mieszkalny, ul. Główna 9
dom mieszkalny, ul. Główna 37
zabudowa powierzchni szybu Witold (3 obiekty – nadszybie, maszynownia, hala kompresorów (Gorce))
wieża nadszybowa szybu Józef, Kuźnice

kaplica na cmentarzu komunalnym, ul. 1 Maja
klasztor Sióstr Elżbietanek, ul. Wł. Jagiełły 4
stajnie z częścią mieszkalną, ul. Kolejowa 33
Siedziba Bractwa Strzeleckiego, ob. bud. produkcyjny ZPO Rafio, ul. 1 Maja 55
hotel z salą koncertową, ob. bud. biurowo-prod. ZPO Rafio, ul. Kolejowa 13
dworzec PKP, ul. Dworcowa 6
kościół poewangelicki, ob. polskokatolicki (filialny), ul. Kościuszki (Gorce)
dworzec PKP (Gorce)
budynek łaźni szybu Witold (Gorce)
hala kompresorów szybu Witold (Gorce)
hala maszyny wyciągowej szybu Witold (Gorce)
kościół paraf. pw. Niepokalanego Pocz. NMP (Kuźnice)
plebania, ul. Żeromskiego 23 (Kuźnice)
kaplica mszalna pw. NSPJ i dom mieszkalny, ul. Górnicza 31 (Kuźnice)
willa Treutla, ob. Nadleśnictwo Wałbrzych, ul. Miła 2 (Kuźnice)
kościół pomocniczy pw. Św. Barbary (Stary Lesieniec),

Gmina Czarny Bór

Zabytki wpisane do Rejestru Zabytków:

zamek-ruina
pałac, ob.szpital
oficyna 1 w zespole pałacowym
oficyna 2 w zespole pałacowym
spichlerz ul. Parkowa 6
park
kościół fil. pw. św. Jadwigi
zamek Wojaczów – ruina
kościół fil. pw. M.B. Częstochowskiej
dwór, nr 67
park dworski
kościół paraf. pw. Zwiastowania NMP

Głuszyca

Zabytki wpisane do Rejestru Zabytków:

kościół paraf. pw. Królowej Korony Pol
kościół pomoc. pw. Wniebowzięcia NMP
pałac, ul. Grunwaldzka 41
gospoda „Pod Jeleniem”, ul. Grunwaldzka 44
willa, ul. Grunwaldzka 21
kościół fil. pw. Narodzenia NMP
zamek Rogowiec-ruina
dom mieszkalny, ul. Spółdzielców 2 (d. nr 66)
dom mieszkalny (ryglowy), ul. Turystyczna 13
kościół fil. pw. MB Śnieżnej
dom mieszkalny, ul. Świerkowa 10

Inne zabytki:

plebania, ul. Kłodzka 56
willa, ul. Grunwaldzka 15
willa, ul. Grunwaldzka 36
willa, ul. Parkowa 7
willa fabrykanta, ul. Parkowa 9
willa fabrykancka, ul. Włókniarzy
dworzec PKP
wiata peronowa w zespole dworca
wiadukt kolejowy, przed dworcem kolejowym
most kolejowy, ul. Kłodzka
bud. Browaru, ul. Kłodzka 17
bud. warowni w zespole browaru, ul. Kłodzka 17
dwór, ul. Wiejska 29
remiza strażacka, ul. Świerkowa 41

Jedlina-Zdrój

Zabytki wpisane do Rejestru:

pałac, 2 oficyny, park, ul. Zamkowa
pałac ul. Noworudzka 15
poczta, ul. Warszawska 6
Dom Zdrojowy, pl. Zdrojowy 1
zespół zieleni uzdrowiskowej
dom mieszkalny, ul. Chojnowska 12
willa ul. Cmentarna 1
dom mieszkalny, ul. Jasna 4
dom mieszkalny, ul. Jasna 8
willa ul. Piastowska 7
dom mieszkalny, ul. Piękna 7
dom mieszkalny, ul. Wałbrzyska 1
dom mieszkalny, ul. Warszawska 2
dom mieszkalny, pl. Zdrojowy 8
dworzec kolejowy ul. Dworcowa (Jedlinka Dolna)
dworzec kolejowy (Kamieńsk)

Gmina Mieroszów

kościół paraf. pw. św. Michała Archanioła
plebania, ul. Kościelna 10
d.szkoła katolicka, ob. dom katechetyczny, ul. Kościelna 9
d.szkoła ewangelicka, ob. dom mieszkalny, ul. Kościelna 6
Dom Pastora, ob. dom mieszkalny, ul. Kościelna 8
dwór Bractwa Strzeleckiego, ob. dom mieszkalny, ul. Strzelców 1
dom handlowy Firmy Schmidts Wittwe & Sochne, ob. ratusz, pl. Niepodległości 1
d. sąd. ob. szkoła, ul. Żeromskiego 30
poczta, ul. Kopernika 9
dom mieszkalny, pl. Niepodległości 3/4
dom mieszkalny, pl. Niepodległości 5
fasada domu, pl. Niepodległości 6
dom mieszkalny, pl. Niepodległości 7
dom mieszkalny, pl. Niepodległości 17
dom mieszkalny, pl. Niepodległości 27
d. tkalnia Helda, bud. adm., ob. żłobek, ul. Wolności 27
kuźnia z wyposażeniem nr 28
kościół fil. pw. św. Jadwigi
cerkiew prawosławna pw. św. Michała Archanioła (parafialna), Sokołowsko
Sanatorium „Grunwald”, ul. Słoneczna 4
założenie parkowe
kościół fil. pw. Wniebowzięcia NMP
kościół poewangelicki
karczma ob. dom mieszkalny nr 110
stodoła nr 16

Gmina Stare Bogaczowice

zamek Cisy – ruina
kościół par. pw. św. Rodziny
wiatrak holenderski
kościół fil. pw. M.B. Częstochowskiej
kościół fil. pw. M.B
kaplica św. Anny
kościół powangelicki
klasztor pocysterski
kościół par. pw. Józefa Obl.
cmentarz p.kościele par.
dzwonnica cmentarna
pałac
kościół fil. pw. MB Bolesnej
park

Szczawno-Zdrój

zespół zabudowań zdrojowych:

Pawilon handlowy,
Teatr
Klub Kuracjusza,
Pijalnia.
Hala spacerowa,
Muszla koncertowa,
Altana nad źródłem

zespół szybu Tytus
wieża widokowa wzgórza Giedymina
Park Zdrojowy im. H. Wieniawskiego
Park Szwedzki
pawilon usługowo-handlowy – ul. Kościuszki 50
willa – ul. Kolejowa 8

Gmina Walim

kościół par. pw. Jakuba Apostoła
kościół fil. pw. MB Bolesnej
dzwonnica cmentarna
kościół fil. pw. św. Anny
kościół fil. pw. św. Rodziny
kościół fil. pw. św. Joachima i Anny
kościół poewangelicki obecnie filia Maksymiliana Kolbe (Rzeczka)
kościół par. pw. Serca Jezusa
kościół pw. św. Barbary
kaplica Seylerów (przy kościele)
kaplica Klingerba ul. 3 Maja
kościół fil. pw. Maksymiliana Kolbe
zamek Grodno
kościół fil. pw. św. Krzyża
dwór ul. Główna 13
dworzec kolejowy
zapora wodna na jez. Bystrzyckim
park przy sanatorium „Poranek”

Wydarzenia kulturalne i sportowe

Majówka

Transport publiczny

Autobus publicznej komunikacji miejskiej z Wałbrzycha do Boguszowa-Gorc.

Przez obszar powiatu wałbrzyskiego przebiegają czynne w ruchu towarowym i pasażerskim państwowe linie kolejowe, zarządzane przez PKP Polskie Linie Kolejowe^[13]:

nr 274 Wrocław Świebodzki – Zgorzelec (stacja kolejowa),
nr 286 Kłodzko Główne – Wałbrzych Główny,
nr 291 Boguszów-Gorce Wschód – Mieroszów (w ruchu pasażerskim czynna sezonowo).

Według stanu na rok 2017, przez Wałbrzych kursują wszystkie rodzaje pociągów kwalifikowanych spółki PKP Intercity: TLK, IC, EIC oraz EIP. Pociągi osobowe uruchamiają Koleje Dolnośląskie (wszystkie na linii nr 286 i większość na linii nr 274) oraz Przewozy Regionalne.

Liniami nr 274, 286 i 291 kursują pociągi towarowe z kruszywem wydobywanym w Górach Sowich i Górach Kamiennych^[14].

Do gmin położonych wokół Wałbrzycha dociera komunikacja miejska, organizowana w imieniu gmin przez Zarząd Dróg, Komunikacji i Utrzymania Miasta w Wałbrzychu^[15].

Przypisy

↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2012 r. (stan w dniu 1 stycznia 2012).
↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].
↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].
↑ Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo dolnośląskie – Powiat wałbrzyski. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].
↑ Rada Powiatu Wałbrzyskiego – oficjalne wyniki wyborów. [dostęp 2018-10-25].
↑ Wybory samorządowe 2018, wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-25] .
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. ws. połączenia miasta na prawach powiatu Wałbrzych z powiatem wałbrzyskim (Dz.U. z 2002 r. nr 93, poz. 821).
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 lipca 2012 roku w sprawie przywrócenia miastu Wałbrzych statusu miasta na prawach powiatu oraz ustalenia granic powiatu wałbrzyskiego (Dz.U. z 2012 r. poz. 853).
↑ Powiat wałbrzyski w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
↑ GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 r., 30 czerwca 2020 .
↑ PKP Polskie Linie Kolejowe S.A: Mapa linii kolejowych w Polsce zarządzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. oraz innych zarządców. plk-sa.pl, 2015-12-09. [dostęp 2016-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-02)]. (pol.).
↑ Uchwała nr XXX/494/08 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 30 września 2008 r. w sprawie apelu do Rady Ministrów oraz Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej o zabezpieczenie środków w budżecie państwa na rok 2009 na dodatkowe zadania z dziedziny infrastruktury kolejowej. Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego – Uchwały Sejmiku. [dostęp 2013-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-02)].
↑ ZDKiUM Wałbrzych: Schemat komunikacji miejskiej Wałbrzych – sierpień 2018, dostęp: 2018-11-17.

[1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2012 r. (stan w dniu 1 stycznia 2012).

[2] Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .

[3] Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].

[4] Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].

[5] Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo dolnośląskie – Powiat wałbrzyski. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-12].

[6] Rada Powiatu Wałbrzyskiego – oficjalne wyniki wyborów. [dostęp 2018-10-25].

[7] Wybory samorządowe 2018, wybory2018.pkw.gov.pl [dostęp 2018-10-25] .

[8] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. ws. połączenia miasta na prawach powiatu Wałbrzych z powiatem wałbrzyskim (Dz.U. z 2002 r. nr 93, poz. 821).

[9] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 lipca 2012 roku w sprawie przywrócenia miastu Wałbrzych statusu miasta na prawach powiatu oraz ustalenia granic powiatu wałbrzyskiego (Dz.U. z 2012 r. poz. 853).

[populacja2016-10] Powiat wałbrzyski w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[11] , Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .

[12] GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 r., 30 czerwca 2020 .

[mapa_PLK-13] PKP Polskie Linie Kolejowe S.A: Mapa linii kolejowych w Polsce zarządzanych przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. oraz innych zarządców. plk-sa.pl, 2015-12-09. [dostęp 2016-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-02)]. (pol.).

[UMWD-14] Uchwała nr XXX/494/08 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 30 września 2008 r. w sprawie apelu do Rady Ministrów oraz Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej o zabezpieczenie środków w budżecie państwa na rok 2009 na dodatkowe zadania z dziedziny infrastruktury kolejowej. Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego – Uchwały Sejmiku. [dostęp 2013-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-02)].

[15] ZDKiUM Wałbrzych: Schemat komunikacji miejskiej Wałbrzych – sierpień 2018, dostęp: 2018-11-17.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Miasta na prawach powiatu	Jelenia Góra Legnica Wałbrzych Wrocław (siedziba)
Powiaty	bolesławiecki dzierżoniowski głogowski górowski jaworski kamiennogórski karkonoski kłodzki legnicki lubański lubiński lwówecki milicki oleśnicki oławski polkowicki strzeliński średzki świdnicki trzebnicki wałbrzyski wołowski wrocławski ząbkowicki zgorzelecki złotoryjski
Inne zagadnienia	Podział administracyjny Herb Flaga

Miasta	Boguszów-Gorce Głuszyca Jedlina-Zdrój Mieroszów Szczawno-Zdrój
Gminy miejskie	Boguszów-Gorce Jedlina-Zdrój Szczawno-Zdrój
Gminy miejsko-wiejskie	Głuszyca Mieroszów
Gminy wiejskie	Czarny Bór Stare Bogaczowice Walim

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie
Miasta (1945–75)	Biały Kamień (do 1950 →) Boguszów (do 1972 →) Boguszów-Gorce (←←← od 1973) Głuszyca (od 1962) Gorce (1962–72 →) Jedlina-Zdrój (od 1967) Mieroszów Sobięcin (do 1950 →→) Szczawno-Zdrój (od 1945)
Osiedla (1954–72)	Głuszyca (1954–62) Gorce (1954–62) Jedlina-Zdrój (1954–66) Kuźnice Świdnickie (1954–72 →) Walim (1957–72)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Głuszyca Gorce (do 1954) Jedlina Zdrój (do 1954) Kuźnice Świdnickie (do 1954) Mieroszów (1953–54 i od 1973) Pełcznica (do 1954) Stare Bogaczowice Szczawienko (do 1950 →→) Walim
Gromady (1954–72)	Dziećmorowice (1954–70) Glinik (1954–72) Głuszyca (1954) Głuszyca Górna (1954–72) Gorce (1954) Grzmiąca (1954–59) Jedlina Zdrój (1954) Kuźnice Świdnickie (1954) Lubomin (1954–68) Mieroszów (1954–72) Sokołowsko (1954–56) Stare Bogaczowice (1954–72) Szczawienko (1954–70) Unisław Śląski (1954–68) Walim (1954–56) Wałbrzych (1970–72) Zagórze Śląskie (1954–72)

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Powiat wałbrzyski

Spis treści

Położenie

Rada Powiatu

Historia

Podział administracyjny

Demografia

Zabytki i atrakcje turystyczne

Boguszów-Gorce

Gmina Czarny Bór

Głuszyca

Jedlina-Zdrój

Gmina Mieroszów

Gmina Stare Bogaczowice

Szczawno-Zdrój

Gmina Walim

Wydarzenia kulturalne i sportowe

Transport publiczny

Przypisy

Media użyte na tej stronie