Powiat wołkowyski

Powiat wołkowyski
powiat
Państwo II Rzeczpospolita
Województwobiałostockie
SiedzibaWołkowysk
Powierzchnia3938 km²
Populacja (1931)
• liczba ludności
171 300
• gęstość43 os./km²
Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
brak współrzędnych
Portal Polska

Powiat wołkowyski – jednostka administracyjna z siedzibą w Wołkowysku, w latach 1919–1920 pod polską administracją, w okręgu brzeskim Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich, w latach 1920–1921 w okręgu nowogródzkim, w latach 1921–1939 (1945) w województwie białostockim II Rzeczypospolitej.

Wcześniej powiat w płn.-wsch. części guberni grodzieńskiej, utworzony na miejsce wołkowyskiego starostwa grodowego Rzeczypospolitej. Pokrywa się częściowo z dzisiejszym rejonem wołkowyskim na Białorusi. Niewielki, zachodni skrawek powiatu, który pozostał na terytorium Polski, wchodzi obecnie w skład powiatów białostockiego i hajnowskiego.

Historia

7 czerwca 1919 roku powiat wołkowyski został włączony do nowo utworzonego okręgu brzeskiego Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich[1]. 20 grudnia 1920 wszedł w skład okręgu nowogródzkiego[2]. 19 lutego 1921 roku został przyłączony do województwa białostockiego[3]. W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 r. obszar powiatu znalazł się pod okupacją sowiecką. 2 listopada władze sowieckie włączyły go w skład Białoruskiej SRR. Była to decyzja niezgodna z prawem międzynarodowym i jako taka nie została uznana przez władze Polski i społeczność międzynarodową. W czasie II wojny światowej większość państw świata uznawała powiat wołkowyski jako okupowane terytorium Polski. Powiat formalnie przestał istnieć w 1945 roku, kiedy to nowe, komunistyczne władze Polski oficjalnie uznały jego podział między Polskę i ZSRR. W składzie Polski pozostał jedynie niewielki zachodni skrawek powiatu. Większość jego obszaru znalazła się na terytorium Białoruskiej SRR.

Demografia

Według tezy Alfonsa Krysińskiego i Wiktora Ormickiego, część terytorium powiatu (gminy: Zelwa, Zelzin, Sławatycze, Łysków, Podorosk i Międzyrzecz) wchodziła w skład tzw. zwartego obszaru białoruskiego, to znaczy Białorusini stanowili na nim narodowość dominującą. Pozostałe gminy powiatu należały do tzw. zwartego obszaru białorusko-polskiego, to znaczy prawosławna ludność białoruska zamieszkiwała jedynie tereny wiejskie, zaś w większych miejscowościach dominowali Polacy[4].

Według spisu ludności w grudniu 1919 roku powiat wołkowyski okręgu brzeskiego ZCZW zamieszkiwało 97 215 osób. Na jego terytorium znajdowały się 794 miejscowości, z których 7 miało 1–5 tys. mieszkańców i 1 miała ponad 5 tys. mieszkańców. Był nią Wołkowysk z 8472 mieszkańcami[5].

Według spisu powszechnego z 1921 roku, powiat w ówczesnych granicach zamieszkiwało 115261 osób, w tym 80198 (69,6%) Polaków, 23933 (20,8%) Białorusinów, 10704 (9,3%) Żydów, 316 (0,3%) Rosjan, 51 Rusinów, 25 Niemców, 9 Litwinów, 9 Tatarów, 2 Finów, 2 Łotyszy, 1 Francuz, 1 Szwed i 10 osób o nie ustalonej narodowości[6].

Religia

Według spisu powszechnego z 1921 roku, 53308 (46,2%) mieszkańców powiatu w ówczesnych granicach wyznawało rzymski katolicyzm, 47954 (41,6%) prawosławie, 13672 (11,6%) judaizm, 260 protestantyzm, 31 islam, 26 greko-katolicyzm, 758 (0,7%). W przypadku 10 osób nie ustalono wyznania[6].

Oświata

W powiecie wołkowyskim okręgu brzeskiego ZCZW, w roku szkolnym 1919/1920 działało 48 szkół powszechnych i 1 szkoła średnia. Ogółem uczyło się w nich 3142 dzieci i pracowało 69 nauczycieli[7].

Gminy

Starostowie

  • Bronisław Szymański (1920-)[8]

Przypisy

  1. ↑ Adam Janusz Mielcarek: Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008, s. 68. ISBN 978-83-7543-036-3.
  2. ↑ Dz.U. z 1920 r. nr 115, poz. 760
  3. ↑ Dz.U. z 1921 r. nr 16, poz. 93
  4. ↑ Marek Wierzbicki: Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 25–43, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.
  5. ↑ I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). s. 25.
  6. ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924. [dostęp 2011-02-26].
  7. ↑ Joanna Gierowska-Kałłaur: Rozdział VII. Szkolnictwo na ziemiach podległych Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich. W: Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 243. ISBN 83-88973-60-6. (pol.)
  8. ↑ Ruch służbowy. W starostwach. „Dziennik Urzędowy Zarządu Terenów Przyfrontowych i Etapowych”, s. 6, Nr 1 z 20 października 1920. 

Bibliografia

  • Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 50, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
  • Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 447. ISBN 83-88973-60-6.

Linki zewnętrzne

Powiat wołkowyski (do 1939)
Przynależność wojewódzka
Miasta (1919-39)
Gminy wiejskie (1919-39)
Województwo białostockie (II Rzeczpospolita)
Powiat miejski
Powiaty ziemskie

herb województwa białostockiego

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
POL powiat wołkowyski map.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Położenie powiatu wołkowyskiego na mapie województwa białostockiego
POL województwo białostockie II RP COA.svg
Herb województwa białostockiego II Rzeczypospolitej
Uwaga ta grafika jest wzorowana na projektowanym herbie województwa z 1928 r. Ostateczne projekty autorstwa Zygmunta Lorenca zostały opracowane w 1929 r. Jeśli masz do nich dostęp bardzo proszę o kontakt Poznaniak