Powiatowa Komenda Uzupełnień Gostyń

Powiatowa Komenda Uzupełnień Gostyń
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1919

Rozformowanie

1927

Tradycje
Rodowód

PKU Krotoszyn

Dowódcy
Pierwszy

sierż. szt. Adamczewski

Organizacja
Dyslokacja

Gostyń

Podległość

DOGen. „Poznań”
DOK VII

Powiatowa Komenda Uzupełnień Gostyń (PKU Gostyń) – organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu okręgu[1].

Historia komendy

10 stycznia 1919 roku głównodowodzący Wojsk Polskich w zaborze pruskim Stanisław Taczak, w celu uzupełnienia oraz przeprowadzenia werbunku do oddziałów wojskowych podzielił Wielkie Księstwo Poznańskie na trzynaście obwodów uzupełniających, a w każdym z nich ustanowił obwodową komendę uzupełniającą (OKU). Wszystkie komendy obwodowe zostały tymczasowo podporządkowane Wydziałowi Ib Sztabu Dowództwa Głównego. Wśród wymienionych obwodów znalazł się Obwód Uzupełniający Rawicz, do którego należały powiaty: Powiat gostyński, koźmiński, krotoszyński i rawicki[2].

31 stycznia 1919 roku generał porucznik Józef Dowbor-Muśnicki polecił sierżantowi sztabowemu Adamczewskiemu objąć czasowo OKU dla powiatów gostyńskiego, koźmińskiego, krotoszyńskiego i rawickiego z tymczasową siedzibą w Krotoszynie. W każdym z powiatów został ustanowiony oficer ewidencyjny, podległy OKU. OKU w Krotoszynie miała uzupełniać oddziały wojskowe w II Okręgu Wojskowym. Zakres działania OKU był tożsamy z zakresem działania niemieckich Bez. Kdo. (Bezirkskommandeur), natomiast zakres działania oficerów ewidencyjnych z zakresem działania niemieckich urzędów meldunkowych Melde-Amt oraz oficerów (Bez.Offz.) i podoficerów ewidencyjnych (Bez. Feldw.)[2].

W pierwszej kolejności OKU miała przeprowadzić werbunek ochotników zgłaszających się do służby w oddziałach wojskowych, sporządzić spis oficerów i aspirantów oraz osób posiadających kwalifikacje do pełnienia służby oficerskiej w Wojsku Polskim, które nie znajdowały się w oddziałach. Chodziło o Polaków – byłych żołnierzy armii niemieckiej posiadających stopnie: zastępcy oficera (Offizierstellvertreters), wicefeldfebla (Vizefeldwebela) lub wicewachmistrza (Vizewachtmeister). Ponadto komenda miała „dbać o wszystkich żołnierzy wyćwiczonych od 20 do 30 roku życia, nieczynnych w obecnej służbie wojskowej” oraz „rekrutów roczników 1900 i 1901 do poboru”. W tym celu OKU oraz oficerowie ewidencyjni mieli otworzyć biura werbunkowe. Obowiązek prowizorycznego obsadzenia urzędów w OKU spoczywał na dowódcy okręgu wojskowego[2].

W czerwcu 1921 roku PKU Krotoszyn była podporządkowana Dowództwu Okręgu Generalnego „Poznań” i obejmowała swoją właściwością powiaty: gostyński, koźmiński, krotoszyński, leszczyński i rawicki[3].

15 listopada 1921 roku, w związku z wprowadzeniem podziału kraju na dziesięć okręgów korpusów i wprowadzeniem pokojowej organizacji służby poborowej, dotychczasowa PKU Krotoszyn została przemianowana na Powiatową Komendę Uzupełnień Gostyń z tymczasową siedzibą w Krotoszynie. Komenda była podporządkowana Dowództwu Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu i obejmowała swoją właściwością powiaty: gostyński, koźmiński, krotoszyński i rawicki. Powiat leszczyński został włączony do PKU Kościan. Z dniem 26 maja 1922 roku PKU została przeniesiona z Krotoszyna do Gostynia[4].

W kwietniu 1925 roku PKU Gostyń nadal podlegała DOK VII w Poznaniu i administrowała powiatami: gostyńskim, koźmińskim, krotoszyńskim i rawickim[5].

18 listopada 1924 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej[1], a 15 kwietnia 1925 roku rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu[5]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru[6][7]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu[8].

Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 roku instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej[6]. W skład PKU Gostyń wchodziły trzy referaty: I) referat administracji rezerw, II) referat poborowy i referat inwalidzki[6]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926 roku. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych[9][10][11].

12 marca 1926 roku została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty[12].

Od 1926 roku, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU … normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.[13]

Z dniem 10 stycznia 1927 roku PKU Gostyń została zlikwidowana, a jej okręg poborowy włączony do okręgu PKU Jarocin[14][15].

Obsada personalna

Poniżej przedstawiono wykaz oficerów zajmujących stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień oraz wykaz osób funkcyjnych (oficerów i urzędników wojskowych) pełniących służbę w PKU Gostyń, z uwzględnieniem najważniejszej zmiany organizacyjnej przeprowadzonej w lutym 1926 roku.

Komendanci
Stopień, imię i nazwiskoOkres pełnienia funkcjiKolejne stanowisko (dalsze losy)
sierż. szt. Adamczewskip.o. od 31 I 1919[16]
ppor. Czesław Weissod 19 I 1920[17]
mjr piech. Jan Namysł1922 – 1923komendant PKU Jarocin
ppłk piech. Władysław Liberdo 23 V 1923[18]komendant PKU Bydgoszcz
ppłk sam. Włodzimierz Ossoria-Bukowski30 V 1923[19] – IV 1924[20][21]komendant PKU Pszczyna
mjr piech. Eugeniusz SypniewskiIV 1924[20] – XI 1926[22]komendant PKU Gniezno
Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1923–1925[23][24]
I referentpor. piech. / kpt. kanc. / kpt. piech. Franciszek Winiarski1923 – II 1926kierownik I referatu
II referenturzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Stanisław Czesław Chłodnicki1923 – II 1926kierownik II referatu
referent inwalidzkiurzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Stefan I Markiewicz1923 – II 1926referent inwalidzki
oficer instrukcyjnykpt. piech. Adolf Stanisław Szymańskido III 1926[25]56 pp
oficer ewidencyjny na powiat gostyńskiurzędnik wojsk. XI rangi Aleksander Kiszakiewiczod 1 VI 1923[26]
oficer ewidencyjny na powiat koźmińskiurzędnik wojsk. XI rangi Jan SopińskiIX[27] – 23 X 1923[28]PKU Szamotuły
urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Henryk Stachowiak29 X 1923[28] – 15 XII 1925[29]kierownik kancelarii 17 DP
oficer ewidencyjny na powiat krotoszyńskipor. kanc. Michał Marian Saluk[a]do XI 1924[32]kreślarz w BŚRW
oficer ewidencyjny na powiat rawickipor. / kpt. piech. Stefan Paluch1 VIII 1923[33] – III 1925[34]referent inwalidzki PKU Szamotuły
Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w 1926 roku[35]
kierownik I referatu administracji rezerwkpt. kanc. / piech. Franciszek Winiarski[b]II 1926 – 1 I 1927[36]18 pp
kierownik II referatu poborowegopor. kanc. Stanisław ChłodnickiII 1926 – 1 I 1927[36]referent inwalidzki w PKU Szamotuły
referentpor. kanc. Antoni Mazurkiewiczod II 1926
kpt. gosp. Karol Erbendo 1 I 1927[37]kierownik II referatu w PKU Gniezno
referent inwalidzkipor. kanc. Stefan I MarkiewiczII 1926 – 1 I 1927[36]referent inwalidzki w PKU Ostrów Poznański

Uwagi

  1. ↑ Michał Marian Saluk (wcześniej Marian Saluk) ur. 29 stycznia 1899 roku. Był odznaczony Krzyżem Walecznych z jednym okuciem. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 1361. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a jego oddziałem macierzystym był wówczas 37 pp. Później został przeniesiony do korpusu oficerów administracyjnych, dział kancelaryjny. 12 kwietnia 1927 roku został mianowany kapitanem ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów administracyjnych, dział kancelaryjny. W 1928 roku pełnił służbę w Dowództwie 2 Dywizji Kawalerii w Warszawie[30]. Z dniem 30 listopada 1928 roku został przeniesiony w stan spoczynku[31].
  2. ↑ Więcej informacji o kpt. Franciszku Winiarskim w artykule Komenda Rejonu Uzupełnień Włocławek.

Przypisy

  1. ↑ a b Dz.U. z 1924 r. nr 61, poz. 609.
  2. ↑ a b c Rozkaz dzienny Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych Polskich w b. zaborze pruskim z 10 stycznia 1919 roku.
  3. ↑ Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 69 z 23 czerwca 1921 roku, zał. nr 2 do pkt 11.
  4. ↑ Przeniesienie PKU z Krotoszyna do Gostynia. „Krotoszyński Orędownik Powiatowy”. 24, s. 2, 1922-06-10. Krotoszyn. 
  5. ↑ a b Dz.U. z 1925 r. nr 37, poz. 252.
  6. ↑ a b c Jarno 2001 ↓, s. 169.
  7. ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393, autor użył sformułowania „wszystkie czynności przygotowawcze do poboru, jak również jego przeprowadzenie przeszły do władz administracyjnych”, co nie odpowiadało podziałowi kompetencji władz wojskowych i cywilnych, określonych we wspomnianych aktach prawa.
  8. ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393–394.
  9. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 7-20.
  10. ↑ Moczyński 1928 ↓, s. 393, wg autora stanowiska oficerów ewidencyjnych, po krótkotrwałym przydzieleniu ich do władz administracyjnych, zostały zniesione w 1925 roku.
  11. ↑ Jarno 2001 ↓, s. 169, autor także datuje zniesienie stanowisk oficerów ewidencyjnych na rok 1925, co stoi w sprzeczności z ogłoszoną 4 lutego 1926 roku obsadą służby poborowej na stopie pokojowej.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 1-10.
  13. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 40 z 23 grudnia 1930 roku, poz. 471.
  14. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 2 z 21 stycznia 1927 roku, poz. 15.
  15. ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 31, poz. 270.
  16. ↑ Rozkaz dzienny Nr 27 Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych Polskich w b. zaborze pruskim z 31 stycznia 1919 roku.
  17. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 31 stycznia 1920 roku, s. 46.
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 36 z 5 czerwca 1923 roku, s. 376.
  19. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 37 z 8 czerwca 1923 roku, s. 386.
  20. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 37 z 12 kwietnia 1924 roku, s. 210.
  21. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1345.
  22. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 50 z 24 listopada 1926 roku, s. 414.
  23. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1463, 1555, 1559, 1562, 1567.
  24. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1288, 1331.
  25. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 8.
  26. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 30 marca 1923 roku, s. 225.
  27. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 58 z 6 września 1923 roku, s. 549.
  28. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 71 z 13 listopada 1923 roku, s. 754.
  29. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 125 z 20 listopada 1925 roku, s. 681.
  30. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 826.
  31. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 383.
  32. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 121 z 15 listopada 1924 roku, s. 676.
  33. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 52 z 29 lipca 1923 roku, s. 494.
  34. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 25 marca 1925 roku, s. 167.
  35. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Dodatek do Nr 9 z 4 lutego 1926 roku, s. 4, 16.
  36. ↑ a b c Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 12 stycznia 1927 roku, s. 5.
  37. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 12 stycznia 1927 roku, s. 4.

Bibliografia

Służba uzupełnień Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej
Wydziały Mobilizacji i Uzupełnień
Komendy rejonów uzupełnień
Powiatowe komendy uzupełnień

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).