Powrót posła

Powrót posła – komedia polityczna w trzech aktach napisana przez Juliana Ursyna Niemcewicza w 1790, która była reakcją na zewnętrzną i wewnętrzną sytuację polityczną Polski.

Geneza

Powstanie utworu miało ścisły związek z obradami Sejmu Czteroletniego. Powrót posła miał oddziaływać na publiczność w określonym, reformatorskim kierunku. Sam tekst komedii uformował się na przestrzeni kilkunastu dni, na przełomie października i listopada 1790. Tak szybką pracę nad utworem wymuszały na autorze listopadowe wybory nowego kompletu posłów na sejmikach.

Premiera

Powrót posła ogromnym sukcesem rozpoczął swój sceniczny żywot 15 stycznia 1791. Stał się zarazem przedmiotem ożywionej dyskusji, wystąpień sejmowych, komunikatów kancelarii królewskiej i korespondencji dyplomatycznej.

Osoby komedii

• Podkomorzy i jego żona Podkomorzyna
• Walery – syn Podkomorzego i Podkomorzyny
• Starosta Gadulski
• Starościna – druga żona Gadulskiego
• Teresa – córka Gadulskiego z pierwszego małżeństwa
• Szarmancki
• Kozak – służący Szarmanckiego
• Agatka – pokojówka
• Jakub – lokaj

Miejsce i czas dramatu

Akcja rozgrywa się w domu Podkomorstwa w trakcie przerwy Sejmu Czteroletniego w 1790.

Problematyka

W utworze zostali skonfrontowani zwolennicy dwóch obozów politycznych: konserwatystów i reformatorów.

Najzagorzalszym przedstawicielem pierwszej grupy jest Gadulski, który obstaje za wolną elekcją, zasadą liberum veto i jest przeciwny nadaniu większych praw chłopom i mieszczanom. Obstawał za bierną postawą Polski w polityce zagranicznej.

Przedstawicielami reformatorów są: Podkomorzy, jego żona i Walery. Chcą zakończenia samowoli szlachty, która w większości dbała tylko o własne interesy, a nie o los państwa. Żądają zniesienia wolnej elekcji i zasady liberum veto. Pragną zwiększenia praw dla mieszczaństwa i chłopów. W ich rozumieniu Polska miała brać czynny udział w polityce zagranicznej i walczyć o własne interesy na arenie międzynarodowej.

W kwestiach politycznych za neutralne osoby komedii można uznać Starościnę i Szarmanckiego, których obchodzi tylko to, co modne i eleganckie, a losy państwa nie obchodzą ich wcale.

Innym wątkiem komedii jest walka Walerego i Szarmanckiego o rękę Teresy, którą ostatecznie wygrywa syn Podkomorzego (Walery).

Bibliografia

• Zdzisław Skwarczyński, Wstęp, [do:] Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła, Ossolineum, Wrocław 1983.
• Powrót posła w serwisie Wolne Lektury

Linki zewnętrzne

• Powrót posła w serwisie Wolne Lektury
• Powrót posła (wyd. 1790) w bibliotece Polona