Powstanie Paleja

Powstanie Paleja
Czas

1702–1704

Miejsce

Ukraina

Terytorium

Rzeczpospolita

Przyczyna

likwidacja rejestrowego wojska kozackiego, ucisk feudalny

Wynik

stłumienie powstania

Strony konfliktu
kozacy i chłopisiły magnackie i wojska polskie
Dowódcy
Semen Palej, Andrzej Abazyn, Samuel SamuśAdam Mikołaj Sieniawski
Siły
nieznanenieznane
Straty
70 000 jeńcównieznane
brak współrzędnych

Powstanie Paleja (ukr. Повстання Палія) – powstanie chłopów i Kozaków rejestrowych pod wodzą pułkownika Semena Paleja przeciwko Rzeczypospolitej w latach 1702–1704.

Spowodowane było likwidacją rejestrowego wojska kozackiego przez sejm w 1699 roku po zawarciu traktatu pokojowego w Karłowicach[1]. Do listopada 1702 ogarnęło województwo kijowskie, bracławskie, część Wołynia i Podola. Powstańcy kozaccy opanowali Białą Cerkiew, Berdyczów i Niemirów. W celu stłumienia powstania skierowano na Ukrainę znaczne siły pod wodzą hetmana wielkiego koronnego Adama Mikołaja Sieniawskiego. Kozacy zostali pobici pod Berdyczowem, Niemirowem, a w lutym 1703 pod Werbiczami. Resztki wojsk kozackich zamknęły się wraz z Semenem Palejem w Białej Cerkwi. W wyniku interwencji cara Piotra I wojska koronne wstrzymały likwidację ostatnich ośrodków kozackiego oporu. W lipcu 1704 Palej został aresztowany przez Iwana Mazepę, przez rok więziony w twierdzy w stolicy Hetmanatu Baturynie, na żądanie Piotra I wydany i wywieziony do Rosji, zesłany do Tobolska. Wziętym do niewoli chłopom, których było około 70 000 obcięto lewe ucho chcąc ich oznaczyć w ten sposób jako nieposłusznych i skłonnych do buntu. Nie zostali ukarani śmiercią z powodu braku siły roboczej na Ukrainie. Śmierć ponieśli jedynie przywódcy powstania[2].

Ukraina Prawobrzeżna została zajęta do 1713 przez wojska rosyjskie, a wystąpienia kozacko-chłopskie zostały stłumione ostatecznie przez wojska koronne w roku 1714.

Przypisy

  1. Tomasz Kościański, Kilka słów na temat pewnej konstytucji o Kozaczyźnie przyjętej na pacyfikacji 1699.
  2. Zbigniew Łotys, Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia, Olsztyn 2001, s. 52.

Bibliografia

  • Janczak J., Powstanie Paleja, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego, Historia Nr 3, Wrocław 1960
  • Mała Encyklopedia Wojskowa, Warszawa 1970, t. II.
  • Zbigniew Łotys, Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia, Olsztyn 2001, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ISBN 83-7299-047-6.


Media użyte na tej stronie

Herb Viyska Zaporozkoho.svg
Autor: Alex Tora, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of arms of the Zaporozhian Host. Кnown as a "knight of the Zaporozhian Host"