Pozaukładowe jednostki miary
Ten wykaz zawiera pozaukładowe jednostki miary, czyli jednostki nienależące do układu SI. Pojęcie to bywa także używane do określenia jednostek nienależących do żadnego układu jednostek miar, albo nienależących do rozpatrywanego układu jednostek miar.
Wyodrębnione zostały jednostki miar określone ustawowo jako legalne w Polsce[1]
Ciepło, energia i praca
W układzie SI, dżul (J)
- Jednostki dopuszczone do legalnego stosowania w Polsce
- elektronowolt (eV)
- watogodzina (Wh) i pochodne np. kilowatogodzina (kWh)
- pozostałe
- British Thermal Unit (BTU)
- erg (erg)
- kilogramometr (kGm)
- termia (th)
- warogodzina (varh)
- kaloria (cal), częściej kilokaloria (kcal) (do dziś często używana w dietetyce i przemyśle żywieniowym)
Ciśnienie
W układzie SI paskal (Pa)
- Jednostki dopuszczone do legalnego stosowania w Polsce
- milimetr słupa rtęci (mmHg) (dopuszczone do opisu ciśnienia krwi i innych płynów ustrojowych)
- bar (bar)
- atmosfera techniczna (at)
- atmosfera fizyczna (czasem atmosfera normalna) (atm)
- Inne
- milimetr słupa wody (mmH2O) (używane do określenia ciśnienia krwi)
Czasu
W układzie SI sekunda (s)
- Inne
- Jednostki czasu
- Jednostki geologiczne
- Jednostki religijne
Długości
W układzie SI metr (m)
- Jednostki stosowane w astronomii:
- Jednostki stosowane w określonych dziedzinach
- Długość drogi
Ilości materii
w układzie SI jednostka liczności materii mol (mol)
Kąta
w układzie SI radian (rad m/m)
Ładunku elektrycznego
w układzie SI kulomb (C)
- Jednostki dopuszczone do legalnego stosowania w Polsce
- amperogodzina (Ah)
- Inne
Masy
w układzie SI kilogram (kg)
- Jednostki dopuszczone do legalnego stosowania w Polsce
- Inne
Mocy
W układzie SI wat (W)
- Jednostki dopuszczone do legalnego stosowania w Polsce
- war (var)
- woltoamper (VA)
- Inne
- koń mechaniczny (KM)
- koń parowy (HP)
- koń przeliczeniowy
- Shaft horsepower (SHP)
Natężenia prądu elektrycznego
W układzie SI amper (A)
- Inne
- biot
Natężenia światła
W układzie SI kandela (cd)
- Inne
- świeca
Objętości
w układzie SI metr sześcienny (m³)
- Jednostki dopuszczone do legalnego stosowania w Polsce
- litr (l)
- Inne
Pola powierzchni
w układzie SI metr kwadratowy (m²)
- Jednostki dopuszczone do legalnego stosowania w Polsce
- ar (a) i pochodna hektar (ha) – pole powierzchni gruntów rolnych i terenów budowlanych
- barn (b) – jednostka przekroju czynnego
Prędkości
W układzie SI metr na sekundę (m/s)
- Inne
- mach (Ma)
- kilometr na godzinę (km/h, kmph)
- mila na godzinę (m/h, mph)
- węzeł (kt)
- c (ułamek prędkości światła w próżni)
Radioaktywności
W układzie SI bekerel (Bq)
- Inne
- kiur (Ci)
Siły
W układzie SI niuton (N)
- Inne
- kilogram-siła (kilopond)
- dyna
Stężenia
W układzie SI mol na metr sześcienny (mol/m³)
Temperatury
W układzie SI kelwin (K)
- Jednostki dopuszczone do legalnego stosowania w Polsce
- stopnie Celsjusza (°C)
- Inne
- stopnie Fahrenheita
- stopnie Rankine’a
- stopnie Réaumura
- stopnie Rømera
- stopnie Delisle’a
- stopnie Newtona
Zdolność skupiająca soczewki lub układu optycznego
- Jednostki dopuszczone do legalnego stosowania w Polsce
Inne
- Jednostki dopuszczone do legalnego stosowania w Polsce
- bel (B) i pochodna – decybel (dB)
- neper (Np)
- teks – jednostka gęstości liniowej włókna
- rentgen – jednostka dawki ekspozycyjnej promieniowania X i γ, dopuszczona do stosowania dla urządzeń pomiarowych będących w obrocie lub użytkowaniu przed dniem 23.04.2004
- Inne
- miurg
- denier (DEN)
- DIN
- dol
- lpmm
- metr bieżący
- paczkolata - jednostka określająca liczbę wypalonych papierosów, stosowana w dokumentacji medycznej
- pH
Gospodarstwo domowe
- szczypta
- kropla
- łyżeczka
- łyżka stołowa
- małpka
- kwaterka
- wiadro
- worek
- pęczek
- funt
- kobiałka (łubianka)
- taczka
- szklanka
- na koniec noża
- kieliszek mały
- kieliszek do wina
- filiżanka
- garść liści
- szczypta liści
Handel
- egzemplarz (egz.) - jeden przedmiot z grupy jednorodnych przedmiotów
- komplet (kpl.) - pełny zestaw elementów, które stanowią pewną całość
- opakowanie (opk.)
- skrzynia
- sztuka (szt.) - pojedynczy przedmiot, egzemplarz, element
- ryza
Transport
Przypisy
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 czerwca 2020 r. w sprawie legalnych jednostek miar (Dz.U. z 2020 r. poz. 1024).
Bibliografia
- Le Système international d’unités (fr.) lub The International System of Units (SI) (ang.) wydanie 8. Organisation Intergouvernementale de la Convention du Mètre (tzw. SI brochure)
- Dyrektywa Rady 80/181/EWG
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/3/WE z dnia 11 marca 2009 r. zmieniająca dyrektywę Rady 80/181/EWG w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do jednostek miar