Pozbawienie obywatelstwa polskiego 76 oficerów

Pozbawienie obywatelstwa polskiego 76 oficerów – pozbawienie 26 września 1946 roku obywatelstwa polskiego 76 oficerów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie przez Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej.

Decyzja i jej uchylenie

Dwiema uchwałami z 26 września 1946 roku Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej Edwarda Osóbki-Morawskiego pozbawił z dniem 6 września obywatelstwa polskiego 76 oficerów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jedną uchwałą pozbawiono obywatelstwa tylko gen. dyw. Władysława Andersa, a drugą – oficerów, którzy wstąpili do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia[1]. Uchwały zostały podjęte na podstawie art. 11 pkt 2 ustawy obywatelstwie Państwa Polskiego (Dz.U. z 1920 r. nr 7, poz. 44)[2]. Orzeczenie o utracie obywatelstwa nie rozciągało się na żony i dzieci[3].

Uchwały Rady Ministrów Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z 26 września 1946 roku[4] uchyliła Rada Ministrów PRL pod przewodnictwem Piotra Jaroszewicza uchwałą nr 256/1 z 23 listopada 1971. Następnie mieszkający na emigracji oficerowie otrzymali odpowiednie powiadomienia z polskich konsulatów generalnych. Oto treść powiadomienia o przywróceniu obywatelstwa, jakie otrzymał płk dypl. Kamil Czarnecki w styczniu 1972 roku od konsula generalnego RP w Londynie:

Szanowny Panie,
Konsulat Generalny uprzejmie zawiadamia, że Rada Ministrów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 23 listopada 1971 roku anulowała uchwałę Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 września 1946 roku o pozbawieniu Pana polskiego obywatelstwa.

Łączę wyrazy szacunku

Mieczysław Hara

konsul generalny

Generałowi Władysławowi Andersowi obywatelstwo przywrócono dopiero uchwałą Rady Ministrów z dnia 15 marca 1989 roku[5].

Ustawa o obywatelstwie polskim z 2 kwietnia 2009 w art. 65 uznaje za nieważne i tym samym niewywołujące skutków prawnych od chwili ich wydania wspomnianą uchwałę z 26 września 1946 oraz podobne uchwały Rady Ministrów z 21 listopada 1947 r. o pozbawieniu obywatelstwa Stanisława Mikołajczyka i z 19 lutego 1949 r. Stanisława Bańczyka, Tomasza Kołakowskiego i Stanisława Wójcika[6].

Lista generałów i oficerów pozbawionych obywatelstwa

Projekt uchwały o pozbawieniu obywatelstwa polskiego generałów i oficerów PSZ na Zachodzie został przygotowany przez Ministerstwo Obrony Narodowej. Referentem sprawy na posiedzeniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej w dniu 26 września 1946 roku był minister obrony narodowej, marszałek Polski Michał Rola-Żymierski. Z informacji przekazanej członkom rządu przez ministra obrony narodowej wynika, że przygotowując projekt uchwały opierano się na przekazanej przez stronę brytyjską liście oficerów, którzy wstąpili do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Lista nie obejmowała generała Władysława Andersa, który nie wstąpił do PKPR[7].

  1. gen. dyw. Władysław Anders, dowódca 2 Korpusu Polskiego (od 8 XI 1946 Generalny Inspektor Sił Zbrojnych)
  2. gen. dyw. Stanisław Kopański, szef Sztabu Naczelnego Wodza
  3. gen. dyw. Stanisław Maczek, dowódca I Korpusu Polskiego[8]
  4. gen. bryg. Antoni Chruściel, zastępca szefa Sztabu Naczelnego Wodza do spraw ogólnych
  5. gen. bryg. Tadeusz Malinowski, szef Biura Funduszu Społecznego Żołnierzy
  6. gen. bryg. Karol Masny, szef Służby Pieniężnej MON
  7. płk sap. Stanisław Jan Arczyński
  8. płk dypl. piech. Józef Bischof
  9. płk br. panc. Bronisław Brągiel
  10. płk art. Stanisław Tadeusz Bronikowski[9]
  11. płk żand. Kazimierz Stanisław Chodkiewicz, szef żandarmerii w Sztabie Naczelnego Wodza i MON
  12. płk dypl. piech. Bronisław Stanisław Chruściel (w prasie „Zdzisław Chruściel”)
  13. płk uzbr. inż. Michał Dembiński[10]
  14. płk dypl. piech. Stanisław Gano, p.o. zastępcy szefa Sztabu Naczelnego Wodza do spraw ogólnych
  15. płk uzbr. Tadeusz Edmund Stanisław Łukaszewski[11]
  16. płk dypl. piech. Stefan Antoni Mayer[12]
  17. płk uzbr. inż. Władysław Ostrowski[13]
  18. płk dypl. piech. Henryk Tadeusz Piątkowski, I zastępca szefa Sztabu Naczelnego Wodza
  19. płk dypl. piech. Józef Rehman[14], szef Biura Ewidencji PKPR[15]
  20. płk uzbr. inż. Władysław Wojciechowski
  21. ppłk piech. Tadeusz Biernacki[16]
  22. ppłk dypl. kaw. Leon Antoni Bittner[17]
  23. ppłk uzbr. dr inż. Lucjan Bratz
  24. ppłk dypl. art. Stanisław Fieldorf[18]
  25. ppłk łącz. inż. Ignacy Harski
  26. ppłk uzbr. Wojciech Stanisław Hlawsa[19]
  27. ppłk dypl. art. Aleksander Jedziniak[20]
  28. ppłk art. Zygmunt Józefkowicz[21]
  29. ppłk dypl. piech. Stanisław Karnibad[22] (w prasie „Karbinad”)
  30. ppłk uzbr. inż. Franciszek Kraczkiewicz[23]
  31. ppłk dypl. art. Wielisław Krajowski
  32. ppłk łącz. inż. Antoni Krzyczkowski
  33. ppłk sap. Wincenty Krzywiec[24]
  34. ppłk dypl. łącz. Witold Karol Lagenfeld[25] (w „Rzeczpospolitej” jako „Józef Langefeld”, a w „Dzienniku Bałtyckim” jako „Józef Landgefeld”)
  35. ppłk adm. Stanisław Marcin Leski[26] (w prasie „Stanisław Marian Leski”)
  36. ppłk sap. Marian Władysław Manikowski[27] (w prasie „Marian Władysław Mańkowski”)
  37. ppłk dypl. art. Antoni Minkiewicz
  38. ppłk dypl. piech. Józef Michał Perzyński[28] ( w prasie „Józef Perzyński”)
  39. ppłk uzbr. inż. Wiktor Pfafenhausen[29]
  40. ppłk aud. Kazimierz Jan Klemens Sarnicki[30] (w „Rzeczpospolitej” jako „Kazimierz Klemens Sadnicki”)
  41. ppłk sap. inż. Stanisław Śliwiński[31]
  42. ppłk uzbr. Jan Świderski[32]
  43. ppłk art. Aleksander Alfred Toczyski[33] (w prasie „Bronisław Toczyński”[34])
  44. ppłk br. panc. Olgierd Władysław Witort[35] (w prasie „Witold”)
  45. ppłk dypl. piech. Jerzy Zaremba[36]
  46. ppłk uzbr. inż. Apolinary Żebrowski
  47. mjr sap. inż. Teodor Benirski[37]
  48. mjr Feliks Zdzisław Bielecki
  49. mjr dypl. art. Jerzy Ciemochowski[38]
  50. mjr Jerzy Marian Ciepielowski (*6 XII 1899 †16 XII 1969 Londyn)
  51. mjr Kamil Czarnecki
  52. mjr Aleksander Czekalski
  53. mjr piech. Franciszek Andrzej Mirosław Derejski ps. „Jastrząb” (cichociemny)[39]
  54. mjr piech. inż. Kazimierz Aleksander Dębski
  55. mjr Józef Frankowski
  56. mjr uzbr. inż. Roch Marian Frejszmidt[40] (w „Rzeczpospolitej” jako „Freszmidt”)
  57. mjr piech. Stanisław Adolf Fruziński[a]
  58. mjr art. Jan Giedroyć[46]
  59. mjr uzbr. inż. Jan Gołofit[47]
  60. mjr uzbr. Józef Hołowacz[48]
  61. mjr adm. Mikołaj Kamiński[49]
  62. mjr piech. Władysław Kaniowski[50]
  63. mjr art. Czesław Izydor Kłopotowski[51]
  64. mjr uzbr. inż. Józef Tadeusz Koss[52]
  65. mjr Antoni Kowalewski
  66. mjr łącz. Tadeusz Michał Legeżyński
  67. mjr sap. inż. Henryk Marcin Muster[53]
  68. mjr piech. Michał Olisiewicz[54]
  69. mjr Bolesław Pietraszewski
  70. mjr Józef Różański
  71. mjr Władysław Słodkiewicz
  72. mjr dypl. piech. Władysław Słomiński[55]
  73. mjr Piotr Wojtczak
  74. mjr uzbr. dr inż. Władysław Jan Wrażej[56] (w „Rzeczpospolitej” jako Władysław „Wrałej”, a w „Dzienniku Bałtyckim” jako Władysław „Wramej”)
  75. mjr sap. Jan Wysoczański[57] (w prasie „Wysoczeński”)
  76. mjr uzbr. Bohdan Żukowski[58]

Uwagi

  1. ↑ Stanisław Adolf Fruziński ur. 16 grudnia 1893 we wsi Hyjki, w ówczesnym powiecie mieleckim Królestwa Galicji i Lodomerii[41]. W 1939 inspektor WFiPW z siedzibą w Wilnie 3 Okręgowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Grodnie[42]. Odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami (6 czerwca 1931[43]), Krzyżem Walecznych (trzykrotnie) oraz Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi[44][45].

Przypisy

  1. ↑ W. Anders, Bez ostatniego rozdziału, s. 385.
  2. ↑ Uchwała Rady Ministrów. Anders i jego sztabowcy pozbawieni obywatelstwa polskiego. „Trybuna Robotnicza”, s. 2, Nr 266 z 18 sierpnia 1946. 
  3. ↑ Archiwum Akt Nowych, Urząd Rady Ministrów 5/1103, Posiedzenie Rady Ministrów, 26 września 1946. Uchwała w sprawie pozbawienia obywatelstwa polskiego wstępujących do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia; Uchwała o pozbawieniu gen. dyw. Władysława Andersa obywatelstwa polskiego; Zob. także: „Dziennik Rozkazów MON” 1946, 15 października, nr 11.
  4. ↑ Maciej Szczurowski: Sprawa obywatelstwa polskiego generałów i oficerów, którzy wstąpili do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia, w świetle dokumentów Urzędu Rady Ministrów w Warszawie, „Teki Historyczne” 2004, t. XXIII.
  5. ↑ Aleksander Kochański, Polska 1944-1991. Informator historyczny, Tom III, część 1, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005, s. 861.
  6. ↑ Dz.U. z 2022 r. poz. 465
  7. ↑ K. Tarka, „Wrogowie” Polski ..., s. 71.
  8. ↑ E.McGilvray, Marsz Czarnych Diabłów, Rebis, Poznań 2006, ISBN 83-7301-893-X, s.239.
  9. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 192, 813.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 297, 847.
  11. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 298, 846.
  12. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 25, 421.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 297, 846.
  14. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 38, 798.
  15. ↑ 4. Baon C.K.M. Rozkazy dzienne 1946 r., Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. R.398, s. 350.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 71, 839.
  17. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 164, 625.
  18. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 193, 800.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 299, 846.
  20. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 215, 679.
  21. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 195, 711.
  22. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 66, 616.
  23. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 300, 846.
  24. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 250, 502.
  25. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 271, 823. W Roczniku Oficerskim z 1932 roku występowało jeszcze dwóch oficerów o tym nazwisku, a mianowicie ppłk. art. Michał Jakub Langenfeld, zamordowany w 1940 roku w Charkowie i mjr kanc. Feliks Langenfeld, żyjący w latach 1888-1936. Tylko Witold Karol Langenfeld pełnił służbę w PSZ na Zachodzie.
  26. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 367, 662.
  27. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 258, 756.
  28. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. . W Roczniku Oficerskim z 1932 roku występowało jeszcze dwóch oficerów o tym nazwisku, a mianowicie mjr lek. dr Józef I Perzyński, urodzony 7 marca 1894 roku, pełniący służbę w Szpitalu Garnizonowym w Modlinie i kpt. geogr. Józef II Perzyński urodzony 25 kwietnia 1895 roku, pełniący służbę w Wojskowym Instytucie Geograficznym, zamordowany w 1940 roku w Katyniu. Służbę w PSZ na Zachodzie pełnił Józef Michał Perzyński, urodzony 18 września 1895 roku..
  29. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 364, 911.
  30. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 310, 448.
  31. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 252, 839. W ewidencji wojskowej figurował jako Stanisław II Śliwiński, urodzony 3 sierpnia 1896 roku. Możliwe, że chodzi o ppłk. piech. inż. Stanisława Jana Śliwińskiego, urodzonego 14 lipca 1890 roku, dowódcę 77 pp w latach 1931-1934, a w latach 1935-1939 oficera sztabowego do spraw inspekcji KRU w Departamencie Uzupełnień M.S.Wojsk. Wymieniony oficer wcześniej figurował w ewidencji wojskowej jako Stanisław I Śliwiński..
  32. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 297, 846. W ewidencji wojskowej występował jako Jan I Świderski, urodzony 24 listopada 1888 roku..
  33. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 191, 711.
  34. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 275, 1053. W Rocznikach Oficerskich z 1932 i 1939 roku oraz w Roczniku Oficerskim Rezerw z 1934 roku nie ma oficera o imieniu i nazwisku „Bronisław Toczyński”. W Roczniku Oficerskim Rezerw z 1934 roku figurował tylko Bronisław Toczyski, urodzony 18 sierpnia 1880 roku, porucznik pospolitego ruszenia artylerii ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku, ale miejsce jego zamieszkania pozostawało wówczas nieznane. W Roczniku Oficerskim z 1939 roku występuje wyłącznie major artylerii Aleksander Alfred Toczyski, urodzony 9 stycznia 1899 roku, w kampanii wrześniowej 1939 roku dowódca 12 dan, który zmarł 17 marca 1964 roku w Londynie. W grę może wchodzić także Bohdan Konstanty Toczyski, urodzony 5 października 1892 roku, kapitan łączności inżynier, 11 listopada 1936 roku odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, pozostawał wówczas w stanie nieczynnym..
  35. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 279, 839.
  36. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 72, 465.
  37. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 166, 688. Teodor Benirski urodził się 22 października 1900 roku.
  38. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 216, 730. Jerzy Ciemochowski urodził się 30 marca 1906 roku, był słuchaczem XIX Kursu Wyższej Szkoły Wojennej 1938–1940.
  39. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 94, 554.
  40. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 302, 846. Roch Marian Frejszmidt urodził się 16 sierpnia 1895 roku, zmarł 5 lipca 1979 roku w Toronto..
  41. ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-10-02]..
  42. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 515.
  43. ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
  44. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 26.
  45. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 55, 531.
  46. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 218, 727. Jan Gieroyć urodził się 3 października 1903 roku.
  47. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 305. Jan Gołofit urodził się 10 grudnia 1903 roku. 24 sierpnia 1959 roku uzyskał obywatelstwo brytyjskie. W 1966 roku został awansowany na podpułkownika w korpusie oficerów artylerii.
  48. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 301, 846. Józef Hołowacz urodził się 10 marca 1896 roku..
  49. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 71, 603. Mikołaj II Kamiński urodził się 27 sierpnia 1893 roku. Na kapitana został awansowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1930 roku w korpusie oficerów piechoty. W 1932 roku pełnił służbę w 75 Pułku Piechoty. W 1939 roku pełnił służbę w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, jako kapitan administracji. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi..
  50. ↑ Władysław Kaniowski urodził się 3 lutego 1907 roku. W okresie od 12 kwietnia do 12 czerwca 1943 roku ukończył Kurs unifikacyjno taktyczny dla dowódców baonów i dyonów w Ośrodku Wyszkolenia Piechoty Centrum Wyszkolenia Armii. 2 marca 1945 roku został odznaczony Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino. Pełnił wówczas służbę w Kwaterze Głównej 2 Korpusu. W lipcu i sierpniu 1944 roku zastępca dowódcy 15 Wileńskiego Batalionu Strzelców.
  51. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 209, 816. Czesław Izydor Kłopotowski urodził się 4 kwietnia 1902 roku..
  52. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 305. Józef Tadeusz Koss urodził się 20 marca 1907 roku..
  53. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 263, 760. Henryk Marcin Muster urodził się 16 listopada 1908 roku.
  54. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 111, 910. Michał Olisiewicz (ur. 4 lipca 1901 roku, zm. 29 września 1971 roku) w 1939 roku pełnił służbę w Wydziale Obrony Narodowej Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych, a następnie w Biurze do Spraw Jednostek Obrony Narodowej. Na emigracji mieszkał w Angmering..
  55. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 72, 430 Władysław Słomiński urodził się 18 października 1895 roku.
  56. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 193, 925. Władysław Wrażej urodził się 23 marca 1894 roku. Zweryfikowany w stopniu kapitana uzbrojenia ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku. W 1934 roku jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Wierzbnik. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr V. Był wówczas reklamowany na okres 12 miesięcy. Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na emigracji. Był doktorem honoris causa Polskiego Uniwersytetu Na Obczyźnie..
  57. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 253, 423.
  58. ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 301, 846.

Bibliografia

  • Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
  • Władysław Anders: Bez ostatniego rozdziału: Wspomnienia z lat 1939–1946. Londyn: Gryf Publishers, 1959.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
  • Krzysztof Tarka, „Wrogowie” Polski. Pozbawienie obywatelstwa polskiego oficerów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, Przegląd Historyczno-Wojskowy nr 4 (246), Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2013, ISSN 1640-6281.
  • Anders, 5 generałów i 70 wyższych oficerów pozbawieni obywatelstwa polskiego. „Dziennik Bałtycki”. 269, s. 2, 1946-09-30.