Próg (hydrotechnika)

Próg – rodzaj budowli stosowanej w hydrotechnice do zabezpieczania i stabilizacji dna cieku. Tego rodzaju budowla hydrotechniczna jest budowana w poprzek cieku i obejmuje całą szerokość jego koryta. Korona takiej budowli osiąga poziom równy średniemu poziomowi dna cieku powyżej progu lub nieznacznie go przekracza, nie więcej jednak niż 1 m. Progi stosuje się zarówno w ciekach o dnie umocnionym, jak i nieumocnionym. Jeżeli dno cieku jest umocnione, próg jest elementem wzmacniającym takie ubezpieczenie i łagodzącym nadmierny spadek cieku. W przypadku gdy dno cieku jest nieumocnione, próg stabilizuje dno takiego cieku. Próg nie jest budowany z myślą o piętrzeniu wody jak budowle piętrzące, lecz jest zaliczany do kategorii budowli regulacyjnych, mających w tym przypadku na celu uzyskanie utrwalenia, stabilizacji i zabezpieczenia dna cieku.

Budowa

W progu, rozpatrując budowlę zgodnie z biegiem rzeki, można wyróżnić:

  • przedproże – stanowiące początkowy element budowli powyżej progu, umacniające koryto w stanowisku górnym
  • właściwy próg
  • wypad – stanowiący końcowy element budowli poniżej progu, umacniające koryto w stanowisku dolnym.

W zależności od konstrukcji progu i lokalnych warunków na cieku, zarówno przedproże, jak i wypad, mogą w pewnych przypadkach praktycznie nie występować jako budowla, lecz stanowić istniejące dno cieku.

Rozpatrując natomiast próg wzdłuż jego długości, można wyróżnić:

  • zakotwienie progu w brzegu prawym
  • konstrukcję progu o długości zgodnej z szerokością koryta cieku
  • zakotwienie progu w brzegu lewym.

Progi stosuje się w połączeniu z umocnieniem brzegu, gdyż brak tego ostatniego może skutkować rozmyciem brzegu przy progu. Ponadto progów nie stosuje się na ciekach o spadku większym niż 25, ponieważ dla cieków o większych spadkach występuje zbyt silne rozmycie dna powyżej i poniżej progu.

Progi wykonuje się z różnorodnych materiałów i o różnej konstrukcji. Z materiałów stosowanych do budowy progów można wymienić: stal, beton, drewno, faszynę, kamień łamany. W Polsce stosuje się między innymi:

  • próg z okrąglaków i ścianki szczelnej z bursów wpartych na palach
  • próg z pojedynczej ścianki szczelnej między plamami z kantówki
  • próg z kamienia łamanego
  • próg z kamienia łamanego w połączeniu z
    • rusztem palowym
    • faszyną
    • walcami faszynowymi
  • próg w konstrukcji siatkowo-kamiennej
  • próg w konstrukcji betonowej
  • próg z prefabrykatów betonowych, żelbetowych
  • próg betonowo–kamienny konstrukcji Pietraszki.

Odległość pomiędzy poszczególnymi, kolejnymi progami, w przybliżeniu określa się ze wzoru:

gdzie:

– odległość między progami [m],
– spadek dna,
– współczynnik zależny od stosunku v/vv (o wielkości od 0,1 do 0,3),

w którym:

– naturalna prędkość przepływu wody w cieku
– nierozmywająca prędkość przepływu wody w cieku.

Zobacz też

Bibliografia

  • Julian Wołoszyn, Włodzimierz Czamara, Ryszard Eliasiewicz, Jerzy Krężel: Regulacja rzek i potoków. Wyd. II zmienione. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu, 1994. ISBN 83-85582-45-2. (pol.)
  • Ewa Jędryka: Budowle wodne z naturalnych materiałów (pol.). www.imuz.edu.pl – Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach, Zakład Inżynierii Wodno–Melioracyjnej, 2007. s. 21. [dostęp 2010-11-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-18)].
  • Konstrukcje Budowli Regulacyjnych (pol.). W: Wykłady [on-line]. www.up.poznan.pl – Akademia Rolnicza w Poznaniu, Wydział Melioracji i InŜynierii Środowiska, Katedra Budownictwa Wodnego. s. 21. [dostęp 2010-11-05].

Media użyte na tej stronie

2016 Nowy Gierałtów, próg na Białej Lądeckiej 02.jpg
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nowy Gierałtów, próg na Bialej Lądeckiej