Prószków

Prószków
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Kamienice przy rynku
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

opolski

Gmina

Prószków

Data założenia

1250

Prawa miejskie

1560–1915 i od 2004

Burmistrz

Krzysztof Cebula

Powierzchnia

16,22 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość


2690[1]
165,8 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 77

Kod pocztowy

46-060

Tablice rejestracyjne

OPO

Położenie na mapie gminy Prószków
Mapa konturowa gminy Prószków, w centrum znajduje się punkt z opisem „Prószków”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Prószków”
Położenie na mapie powiatu opolskiego
Mapa konturowa powiatu opolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Prószków”
Ziemia50°34′35″N 17°52′17″E/50,576389 17,871389
TERC (TERYT)

1609104

SIMC

0502523

Urząd miejski
ul. Opolska 17
46-060 Prószków
Strona internetowa

Prószków (dodatkowa nazwa w niem.  Proskau) – miasto w województwie opolskim, w powiecie opolskim, siedziba gminy, położone 8 km na południe od Opola, leżące na Górnym Śląsku. Prawa miejskie Prószków uzyskał w 1560, utracił je w 1915 i ponownie odzyskał w 2004.

Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 414: Prudnik-Opole, a obok Prószkowa przebiega autostrada A4 (jednak bez możliwości zjazdu; znajduje się tam tylko MOP kat. I, od 2006 roku[2]).

Według danych z 30 czerwca 2016 miasto liczyło 2690 mieszkańców[3].

Nazwa

W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Pruscavia[4]. Polską nazwę miejscowości w formie Prusków oraz niemiecką Proskau w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił górnośląski ksiądz i pisarz, Józef Lompa[5]. Nazwy Prusków i Proskau oraz Pruszków podaje także Słownik geograficzny Królestwa Polskiego[6].

Historia

Pd-zach. skrzydło zamku i basteja od strony ul. Młyńskiej
Prószków, 1903 r.

Najstarsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1250 r. Od XIV wieku była ona własnością rodziny Prószkowskich. W 1563 r. wybudowali oni zamek w stylu odrodzenia, zburzony następnie przez Szwedów w 1644 r., a odbudowany w 1677 roku. Do zamku należała fabryka fajansów, która przetrwała do 1850 r. Od XVIII do początku XX wieku w Prószkowie produkowano też piwo.

Gdy ostatni męski potomek rodu, hrabia Leopold Prószkowski, zginął w pojedynku w roku 1769, dobra prószkowskie wraz z zamkiem przeszły na własność hrabiego von Dietrichstein, męża Karoliny Maksymiliany, córki Jana Krzysztofa Prószkowskiego. Dietrichsteinowie sprzedali prószkowski zamek w roku 1783 królowi pruskiemu Fryderykowi II Hohenzollernowi.

W roku 1847 powstała tu Królewska Akademia Rolnicza, a w roku 1868 swoją działalność rozpoczął Królewski Instytut Pomologiczny, którego inicjator – Gustaw Stoll, jako pierwszy dyrektor uczelni, przyczynił się do rozbudowy obiektów dydaktycznych oraz powiększenia powierzchni gospodarstwa, gdzie pojawiły się szkółki i pola uprawne. Od 1871 roku powstawały kolejno: internat, mieszkania dla pracowników, przetwórnia owoców, system wodociągów nawadniających sad, cieplarnie oraz chłodnie. Następnie w 1878 założono park w celach dydaktycznych i ochronnych dla słabo odpornych odmian drzew owocowych. W 1915 roku nazwę instytutu zmieniono na „Królewska Szkoła Sadowniczo-Ogrodowa”. W roku 1924 uczelnię przekształcono na Niższą Roczną Szkołę Ogrodniczą, która działała do roku 1944. Do absolwentów tej uczelni należał Zygmunt Rościszewski, polski przyrodnik, profesor na Uniwersytecie w Dorpacie[7]

Podczas plebiscytu w 1921 roku 1587 osób głosowało za Niemcami, a 151 za Polską[8].

Po przyłączeniu do Polski w roku 1945, w 1947 powstało Państwowe Koedukacyjne Liceum Ogrodnicze, a jego następcą było Państwowe Technikum Ogrodnicze. W roku 1969 wybudowano nowy budynek główny oraz internat i tak rozpoczął działalność Zespół Szkół Ogrodniczych im. Józefa Warszewicza. Były PGR, który znajdował się w bezpośrednim sąsiedztwie przyłączono do szkoły i powstało Gospodarstwo Pomocnicze przy Zespole Szkół Ogrodniczych im. J. Warszewicza w Prószkowie, które funkcjonowało do lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Obecnie szkoła nosi nazwę Zespołu Szkół im. J. Warszewicza. Budynek szkoły oraz przyległy teren, w tym boiska sportowe, zostały wyremontowane i zmodernizowane. Przy Zespole Szkół działa Wojewódzki Ośrodek Szkolenia Młodzieży w Piłce Nożnej. Szkoła stanowi jeden z elementów zasobów kulturowych o dużym znaczeniu dla miejscowości oraz dla regionu. Po okresie świetności Państwowego Technikum Ogrodniczego, które było kontynuacją działalności tego ośrodka ogrodnictwa, do dziś pozostały szklarnie i część budynków gospodarczych. Jeszcze w latach osiemdziesiątych uprawiano tutaj na szeroką skalę sady owocowe i szkółkarstwo. Funkcjonowała przetwórnia warzyw i owoców oraz chlewnia. Całość zabudowań związanych z dawnymi i istniejącymi szkołami i gospodarstwami nazywana jest Pomologią.

Manufaktura fajansu

Pierwsze manufaktury na Śląsku powstały w XVIII wieku. Hrabia Leopold Pruskowski z Prószkowa założył prószkowską w 1763 roku.[9] W latach koniunktury zakład zatrudniał prawie 80 osób. Prosperity wspierał zakaz, obowiązujący od 1771 roku, importu ceramiki, kamionki i fajansu cienkościennego. Od 1784 roku właścicielem klucza prószkowskiego wraz z manufakturą stał się rząd pruski. Do produkcji fajansu używano gliny z urobisk w Strzeleczkach, Zimnicach Wielkich, Chrząszczyc i Prószkowa. Produkcję prowadzono do roku 1853.

Ludność

  • Piramida wieku mieszkańców Prószkowa w 2014 roku[1].


Piramida wieku Proszkow.png

Zabytki

Prószkowski zamek - pałac
Stary cmentarz niemiecki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[10]:

  • kościół par. pw. św. Jerzego, barokowy z 1687 – XVII wieku, XIX w.
  • plebania, z XVII w., z połowy XVIII w.
  • zespół zamkowy, z XVI/XVII w., XVIII/XIX w.:
    • zamek, dawniej w rękach rodu Prószkowskich (Proskowski). Wybudowany w XVI wieku w stylu renesansowym, po zniszczeniach w XVIII wieku przebudowany w stylu barokowym
    • park
  • dom, ul. Korfantego 1, z końca XVIII w.
  • dom, ul. Zawadzkiego 36, z XVIII w., XX w.

Prószków - Pomologia

  • zajazd, ul. Opolska 9, z początku XX w.
  • park – arboretum.

inne zabytki:

Religia

Klimat

29 lipca 1921 roku w Prószkowie zanotowano najwyższą temperaturę na terenie dzisiejszych ziem polskich. Termometr na wówczas niemieckiej stacji meteorologicznej pokazał plus 40,2 stopnia[12].

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Prószków w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. Są MOP-y, motofakty.pl [dostęp 2017-11-26].
  3. Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2008 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008. ISSN 1734-6118.
  4. Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 180. ISBN 978-83-910595-2-4.
  5. Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, str.28.
  6. Prószków, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 126.
  7. Stanisław Sroka: Polski SŁownik Biograficzny. [dostęp 2017-02-14].
  8. Wyniki plebiscytu w powiecie opolskim. home.arcor.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)]..
  9. F. Mainuš, Prószkowska manufaktura wyrobów fajansowych w latach 1769-1783, "Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka", 2, 1958, s. 224 [1]
  10. Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 99. [dostęp 2013-01-06].
  11. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-04].
  12. Mizerski W., Żukowski J. (red.): Tablice geograficzne. Warszawa: Adamantan, 2001. ISBN 83-7350-025-1.

Bibliografia

  • Heinrich E., Pawełczyk A., Zarys dziejów Prószkowa, Proboszcz Parafii pw. św. Jerzego w Prószkowie, 2000.
  • Mierzejewski Zenobiusz, Park arboretum w Prószkowie, Śląskie wydawnictwo ADAN Opole 2001.
  • Szołtysik Grzegorz, Studium zasobów przyrodniczych, krajobrazowych, i kulturowych zespołu parkowo-zabytkowego w Pomologii w gminie Prószków wraz z przyległymi gruntami, Rada Programowa Stowarzyszenia „Zielona Ziemia”, Prószków 2007.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Opole Voivodeship location map.svg
Autor: Tymek1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.2778 N
  • S: 49.942 N
  • W: 16.8461 E
  • E: 18.8073 E
Piramida wieku Proszkow.png
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców Prószkowa, 2014
Proskau - Friedhof.JPG
Autor: Pudelek (Marcin Szala), Licencja: CC BY-SA 3.0
Prószków (Proskau) - old cemetery
SM Prószków Kościół św Jerzego (0) ID 628177.jpg
Autor: Sławomir Milejski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Prószków, kościół par. p.w. św. Jerzego, 1687, XIX
Proskau Prószków Ring Rynek.JPG
Autor: Daviidos, Licencja: CC BY-SA 3.0
Der Häuser am Ring in Proskau.
Proskau-Stadtmauer.JPG
Autor: Pudelek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Proskau. Schloss und Stadtmauer - Prószków. Zamek i resztki murów miejskich. City walls and castle in Prószków / Proskau (Silesia)
POL Prószków flag.png
Flaga miasta i gminy Prószków
Opole County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 51.00 N
  • S: 50.49 N
  • W: 17.42 E
  • E: 18.37 E