Prądy (Bydgoszcz)

Prądy

Osiedle Bydgoszczy
Zabudowa osiedla Prądy
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miasto	Bydgoszcz
W granicach Bydgoszczy	1954
Powierzchnia	2,84 km²
Populacja (2012) • liczba ludności	650[1]
• gęstość	229 os./km²
Strefa numeracyjna	0-52
Kod pocztowy	85-374
Tablice rejestracyjne	CB
Położenie na mapie Bydgoszczy
53°08′09,4″N 17°54′04,5″E/53,135944 17,901250
Portal Polska

Staw na Prądach

Śluza Prądy na Kanale Bydgoskim

Zbocze Bydgoskie oddzielające niższy i wyższy taras osiedla

Kapliczka w pobliżu stawu na Prądach

Zabudowa osiedla

Ulica Lisia

Dawny młyn wodny Tańskich na Strudze Młyńskiej – dopływie Kanału Bydgoskiego

Potok Prądy płynący z okolic Lisiego Ogona do Kanału Bydgoskiego

Kanał Bydgoski na Prądach

Użytkowane rolniczo łąki w Dolinie Kanału Bydgoskiego

Grób Nieznanego Żołnierza na cmentarzu parafialnym Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel

Prądy (niem. Prondy, dawniej też Prąndy) – jednostka urbanistyczna (osiedle) miasta Bydgoszczy, w jego zachodniej części, nad Kanałem Bydgoskim.

Położenie

Prądy usytuowane są na zachodnich rubieżach miasta Bydgoszczy. Sąsiadują z osiedlem Miedzyń i wsią Lisi Ogon. Na północy poprzez Kanał Bydgoski graniczą z Osową Górą, zaś na południu sięgają lasu szubińskiego. Wschodnią granicą jednostki urbanistycznej Prądy jest ul. Notecka i Tańskich.

Pod względem fizyczno-geograficznym osiedle leży w obrębie makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka, w mezoregionie Kotlina Toruńska. Większa część osiedla znajduje się w mikroregionie Miasto Bydgoszcz Północne (taras dolny, 54 m n.p.m), natomiast fragment leżący na południu, oddzielony Zboczem Bydgoskim należy do mikroregionu Miasto Bydgoszcz Południowe (taras górny, 69 m n.p.m) i Terasa Łochowska (część południowo-zachodnia). Zachodnie rubieże osiedla leżące w pobliżu obwodnicy Bydgoszczy – drogi krajowej nr 10, należą do mikroregionu Dolina Kanału Bydgoskiego^[2].

Przez osiedle w zachodniej części (w niewielkiej dolince) przepływa Potok Prądy, na którym utworzone są stawy przepływowe. Natomiast w części wschodniej, na granicy z osiedlem Miedzyń przepływa Struga Młyńska. Cieki te uchodzą do Kanału Bydgoskiego.

Charakterystyka

Osiedle Prądy jest obok Osowej Góry najdalej na zachód wysuniętą dzielnicą Bydgoszczy. Pod względem fizjograficznym położone jest na dwóch poziomach oddzielonych Zboczem Bydgoskim o wysokości względnej ok. 15 m. Na wschodnim krańcu osiedla (w okolicy Strugi Młyńskiej) i fragmentami nad Kanałem Bydgoskim występują zagajniki leśne. Nazwa Prądy pochodzi od prądów wodnych i powietrznych^[3].

Przy ul. Prądy znajduje się historycznie najstarsza część osiedla. Występują tu dwa stawy utworzone na Potoku Prądy. Osiedle jest mało zurbanizowane, występują tu wolne tereny, stanowiące rezerwę po budownictwo mieszkaniowe, obecnie użytkowane rolniczo lub będące nieużytkami. Część terenu zajmują kompleksy działek rekreacyjnych („Formet” na zachodzie, „Spartakus”, „1-go Maja”, „Trzykrotka” na wschodzie, „Słonecznik”, „Wrzos”, „Lawina”, „Sasanka”, „Dzianotex” na południu), a przy ulicy Tańskich – cmentarz parafialny Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel^[4].

Na osiedlu do 2010 r. pracowała oczyszczalnia ścieków „Osowa Góra”. Wzdłuż Kanału Bydgoskiego rozlokowane są śluzy: „Prądy” i „Osowa Góra”. Przez osiedle przebiega droga powiatowa do Łochowa i Nakła nad Notecią w ciągu ul. Nakielskiej i Łochowskiej.

Opracowywane dla Prądów plany miejscowe przewidują w przyszłości:

• możliwość realizacji budownictwa jednorodzinnego na terenie ogródków działkowych przy ul. Łochowskiej, Lisiej i Biskupińskiej,
• dopuszczenie realizacji przy ul. Prądy (nieopodal stawu) dwu- i trzykondygnacyjnej zabudowy wielorodzinnej (w 2018 rozpoczęto inwestycję)^[5],
• przekształcenie terenu dawnego cmentarza ewangelickiego przy ul. Lisiej/Candera na mały skwer zieleni
• możliwość realizacji przedszkola na działce gminnej przy ul. Lisiej^[6].

Do przedsięwzięć ujętych w „Planie Rozwoju Bydgoszczy na lata 2009-2014”, a dotyczących Prądów należy przebudowa ul. Nakielskiej na odcinku od ul. Wrocławskiej do ul. Lisiej^[7].

Ludność

W 1970 r. Prądy zamieszkiwało 700 osób, 20 lat później – 550^[8]. W kolejnych latach liczba mieszkańców wahała się: w 1998 r. wynosiła 630 osób, w 2004 – 471, a w 2010 r. Prądy zamieszkiwało 626 osób^[9].

Rekreacja

Na terenie Prądów znajduje się 32 ha terenów zieleni nieurządzonej, co stanowi 11% powierzchni całej jednostki urbanistycznej^[10]. Głównym obszarem rekreacyjnym jest Las Miedzyński, otaczający osiedle od południa oraz ścieżka spacerowa wzdłuż Kanału Bydgoskiego. Na Prądach znajdują się ponadto dwa cieki wodne, które miejscami podpiętrzone tworzą stawy. To Potok Prądy oraz Struga Młyńska dopływająca z południa poprzez dolinkę leśną w pobliżu cmentarza Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel przy ul. Tańskich.

Studium transportowe Bydgoszczy przewiduje realizację m.in. dróg rowerowych wzdłuż ulicy Lisiej i Łochowskiej^[10].

Ochrona przyrody

Zachodni skrawek Prądów w pobliżu Kanału Bydgoskiego należy do obszarów Natura 2000 pod nazwą: Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego (Obszar specjalnej ochrony ptaków) oraz Dolina Noteci (Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty)^[11]. Wzdłuż Kanału Bydgoskiego, przy śluzie Prądy znajdują się trzy pomnikowe wiązy szypułkowe o obwodach w pierśnicy ok. 350  cm, zaś przy ul. Lisiej wierzba biała o obwodzie ponad 370 cm. Kolejne pomnikowe drzewa na terenie Prądów to: olsza czarna w pobliżu śluzy Prądy, dąb szypułkowy o obwodzie 400  cm oraz jesion wyniosły o obwodzie ponad 250  cm^[12].

Szlaki turystyczne

Na Prądach rozpoczynają się piesze szlaki turystyczne: Powstania Wielkopolskiego do Rynarzewa prowadzący częściowo wzdłuż Kanału Górnonoteckiego oraz Nadnotecki przez Tur, Nakło nad Notecią i dalej wzdłuż Noteci^[13]. Wiosną 2020 wytyczono kolejny w kierunku Trzcińca i Portu Lotniczego.

Historia

Na Prądach istniała osada założona w 1594 r., potem folwark, należący do miasta Bydgoszczy, darowany w 1633 r. jezuitom bydgoskim za zasługi które wyświadczyli podczas epidemii dżumy 1622-1630^[3]. Na zachód od wsi, przy potoku Prądy (obecnie na terenie sołectwa Lisi Ogon) w 1744 roku założono dwa folwarki, należące do wójtostwa bydgoskiego Chwała Bogu oraz Żal się Boże (Nowa Erekcja)^[14].

Po rozbiorze Polski w 1772 wieś składała się z Folwarku Jesuiter-Prondy (Prądy Jezuickie) oraz osad: Prondy-Kupferhammer (Prądy-hamernia), nazwa ta pochodzi od kuźnicy miedzi, która istniała przy dzisiejszym młynie Tańskich, Prondy-Dorf (Prądy-wieś), Prondy-Krug (Prądy-karczma), oraz założonej w 1797 przez 8 niemieckich rodzin ze Szwabii kolonii, Prondy-Kolonie (Prądy-kolonia). Osiedlili się tu osadnicy ze Szwabii, którzy przybyli tu budować Kanał Bydgoski^[15].

Na północ od Kanału Bydgoskiego przy tak zwanej Górze Zamkowej (Schloßberg) istniał mały folwark zwany początkowo Prondy później Prondy-Mühle (Prądy-młyn). Dzisiaj ta osada to część wsi Pawłówek.

W 1714 roku podczas III wojny północnej, na Prądach stacjonował wraz ze swoimi wojskami, rosyjski książę Anikita Repnin.

Pod koniec XVIII wieku część Prądów należała do Józefa Korytowskiego^[16] – byłego biskupa sufragana archidiecezji gnieźnieńskiej. W XIX wieku były samodzielną wsią należącą do powiatu bydgoskiego^[3]. Prądy otoczone były dawniej błotami i rozlewiskami, które osuszono po zbudowaniu Kanału Bydgoskiego (1774).

Spis miejscowości rejencji bydgoskiej z 1833 r. podaje, że we wsi Prądy mieszkało 41 osób (18 ewangelików, 23 katolików) w 3 domach^[17]. Znajdował się tu młyn wodny. Kolejny spis z 1860 r. podaje, że w Prądach istniała wieś, kolonia osadnicza, karczma i hamernia. Łącznie mieszkało tu 312 osób (210 ewangelików, 102 katolików) w 26 domach. Szkoła elementarna znajdowała się przy kolonii osadniczej Prądy. Miejscowość należała do parafii katolickiej i ewangelickiej w Bydgoszczy^[18]. Według opisu Jana Nepomucena Bobrowicza z 1846 r. młyn wodny Prądy należał do majątku Osówiec, którego właścicielem był Piotr Schaal, natomiast wieś (5 domów, 55 mieszkańców), kolonia (10 domów, 97 mieszkańców) i hamernia (8 domów, 38 mieszkańców) Prądy należała do rządowej domeny bydgoskiej^[19].

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego dla roku 1884 podaje, że Prądy były okręgiem wiejskim, w którego skład wchodziły:

1. Prądy karczma (niem. Prondy-Krug) – mieszkało tu 55 osób w 6 domostwach
2. Prądy hamernia (niem. Prondy-Kupferhammer) – mieszkało tu 18 osób w 2 domostwach

Cały okręg liczył 73 mieszkańców (54 ewangelików, 19 katolików) w 8 domach. Osobno istniały:

1. Prądy wieś – mieszkało tu 68 osób (59 ewangelików, 9 katolików) w 9 domostwach
2. Prądy folwark – mieszkało tu 35 osób w 2 domostwach
3. Prądy młyn (niem. Prondy-mühle) – mieszkało tu 10 osób w 1 domostwie

Folwark i młyn należały do okręgu wiejskiego Pawłówek. Cała miejscowość liczyła 177 mieszkańców (132 ewangelików, 45 katolików), którzy zajmowali 19 domów. Najbliższa poczta, stacja kolejowa oraz kościół parafialny znajdowały się w Bydgoszczy w odległości ok. 9  km^[20].

Podczas wojny prusko-austriackiej, w drodze z Gdańska na czeski Tovačov w maju 1866 roku w Prądach stacjonował batalion fizylierów 7 Wschodniopruskiego Pułku Piechoty Nr 44.

Na Prądach znajdowała się cegielnia, zbudowana w 1896 przez Waldemara Jenischa. Nad Kanałem Bydgoskim Waldemar Jenisch zbudował w 1877 fabrykę cementu wapniowego Bromberger Cementkalkfabrik Waldemar Jenisch KG. Działały tutaj także dwa młyny oraz karczma (Zur Quelle przy ul. Nakielskiej, nieopodal Młyńskiej Strugi; ze względu na obecność karczmy tą część wsi nazywano Prądy-Krug).

W 1905 Prądy liczyły 455 mieszkańców, z tego 387 ewangelików i 68 katolików, a w 1910 r. 402 mieszkańców. Wieś miała trzy cmentarze, dwa ewangelickie (na krańcu obecnej ul. Agatowej oraz nieopodal stawu na ul. Lisiej) i jeden katolicki. Po 1920 r. w ramach powiatu bydgoskiego powołano gminę Bydgoszcz Nadleśnictwo zwaną również Bydgoszcz-Wieś, złożoną z 12 gromad wiejskich, m.in. gromady Prądy^[21].

3 września 1939 ok. godziny 22, na Prądach niemieccy dywersanci ostrzelali oddziały 15 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty, w akcji odwetowej rozstrzelano 15 Niemców (m.in. Ferdinand Dreger, Gustav Dreger, Gustav Rudolf Kopiske, Ferdinand Giese)^[22]. Po zajęciu wioski przez Wehrmacht, 8 października 1939 Volksdeutsche rozstrzelali polskiego właściciela młyna, Edmunda Tańskiego, wraz z 3 członkami jego rodziny. Opuszczony młyn stoi do dziś nieopodal ulicy Tańskich (w październiku 2019 dokonano rozbiórki budynków gospodarczych przylegającej, dawnej leśniczówki). Od 25 czerwca 1942 do 1945 nazwa wsi brzmiała Pronden. Spis datowany na 31 października 1943 roku wykazał, że gmina wiejska Prądy liczyła 307 ha. Mieszkało tu 507 osób w 142 domach^[21]. Gmina wchodziła w skład obwodu urzędowego Bydgoszcz-Wieś (niem. Amtsbezirk Bromberg-Land), powiatu bydgoskiego, rejencji bydgoskiej. 24 stycznia 1945 wieś została wyzwolona przez żołnierzy 47 Armii, 1. Frontu Białoruskiego.

W powojennym układzie administracyjnym gromada Prądy wchodziła w skład gminy Bydgoszcz-Wieś, która była protoplastą późniejszej gminy Białe Błota^[a]. 5 października 1954 roku wieś Prądy o powierzchni 307 ha włączono w obręb miasta Bydgoszczy^[23].

W marcu 1955 r. Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego w Bydgoszczy opracowało założenia pod budowę linii tramwajowej na osiedle Prądy. Trasa miała zaczynać się od mostów Solidarności, wzdłuż ul. Nakielskiej aż do ul. Łochowskiej. Budowy zaniechano z uwagi na wysokie koszty, w tym przebudowy wiaduktu kolejowego nad ul. Nakielską, czemu sprzeciwiało się PKP^[24].

W grudniu 2017 rozpisano przetarg na przebudowę skrzyżowania ulic Nakielskiej, Łochowskiej i Lisiej na rondo o średnicy 26 m^[25], wraz z budową drogi rowerowej wzdłuż ul. Łochowskiej^[26]. W kolejnym przetargu, w czerwcu 2018 złożono jedną ofertę wartości 26 mln zł^[27]. Prace rozpoczęły się w lipcu 2018^[28] i miały potrwać najpierw do jesieni 2018^[29], następnie do 26 marca 2019, jednakże ostatecznie odbioru inwestycji dokonano dopiero 13 maja 2019^[30][31][32].

Komunikacja miejska

Komunikację zapewnia MZK Bydgoszcz:

• linia dzienna 56: Belma – Glinki BFM
• linia dzienna 62: Garbary – (Lisia) – Belma
• linia międzygminna 90: Garbary – Belma – Łochowice Zajęcza
• linia nocna 36N: Łęgnowo – Lisia – (Belma)

Ludzie związani z Prądami

• Teofil Ociepka – malarz samouk, prymitywista
• Karol Schubert – pułkownik Cesarskiej i Królewskiej Armii, generał dywizji Wojska Polskiego, uczestnik I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej

Sport

W latach 1930. na Prądach istniał Klub Sportowy „Przyszłość” Prądy, który grał w klasie C Pomorskiego Związku Okręgowego Piłki Nożnej. W latach 50. istniał Ludowy Zespół Sportowy Prądy.

Rada Osiedla

Jednostki urbanistyczne: Prądy i Miedzyń posiadają wspólną Radę Osiedla, której siedziba znajduje się przy ul. Pijarów 4^[33].

Ulice na osiedlu

• Biskupińska
• Lisia
• Krzysztofa Candera
• Jana Czochralskiego
• Jana Domaniewskiego
• Teofila Ociepki
• Stanisława Horno-Popławskiego
• Józefa Makowskiego
• Sicieńska
• Spacerowa
• Łochowska
• Agatowa
• Malachitowa
• Rubinowa
• Diamentowa
• Szmaragdowa
• Nefrytowa
• Prądy
• Szosa Obwodowa
• Tańskich
• Tarnowska
• Wojnowska
• Tallińska
• Dorpacka
• Kowieńska
• Ryska
• Poli Negri (od grudnia 2021)^[34].

Zobacz też

• Potok Prądy
• Śluza Prądy

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Gerhard i Willy Dreger, Prondy: ein kleines Dorf in Polen
• Gerhard Dreger, Die drei Friedhöfe in Prondy, Bromberg Bd. 43 H. 127 (2001), 11-12
• Gerhard Dreger, Das Dorf Prondy. Geschichtliches aus der Landkreisgemeinde, Bromberg Bd. 42 H. 124 (2000), 21-24
• Otto Knoop, Das versunkene Schloß bei Prondy, Sagen und Erzählungen aus der Provinz Posen, od strony 161

Linki zewnętrzne

• Zdjęcie satelitarne osiedla w serwisie Google Maps
• Cienie przeszłości ...

Staw na Prądach przy ul. Lisiej - widok z zachodu