Prężyna

Prężyna
	wieś
	; Centrum wsi
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Biała
Liczba ludności (2011)	315
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-210
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0491506
	Położenie na mapie gminy Biała Prężyna
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Prężyna
	Położenie na mapie województwa opolskiego Prężyna
	Położenie na mapie powiatu prudnickiego Prężyna
	50°22′38″N 17°38′23″E/50,377222 17,639722

Prężyna (dodatkowa nazwa w j. niem. Groß Pramsen, cz. Prudina^[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Biała^[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Biała.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 315 osób^[1].

Geografia

Położenie

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 6,5 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Biała z gminą Lubrza. Należy do Euroregionu Pradziad. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Biała. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)^[5].

Środowisko naturalne

W Prężynie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Prężyny wynoszą 623 mm. Dominują wiatry zachodnie^[6].

Panorama Prężyny od strony południowej

Nazwa

Wieś wzmiankowana w 1223 pod nazwą Pransina (wieś wydłużona, kręta). Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu wymienia nazwę wsi zanotowaną jako Prendzyna podając jej znaczenie „Flussschnelle”, czyli „szybki prąd rzeki”^[7]. W znaczeniu tym nazwa wywodzi się więc od prędkości prądu przepływającego przez miejscowość potoku^[7].

W 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest jako wieś lokowana na prawie polskim iure polonico – Pramsina; we fragmencie Pramsina solvitur decima more polonico^[8].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod polską nazwą Wielka Pransina oraz niemiecką Groß Pramsen^[9] Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod polską nazwą Wielka Pręzyna, a także niemiecką Gross Pramsen we fragmencie: „Gross Pramsen (1379 Pramsin major, 1534 Gross-Prusin, polnisch Wielka Pręzyna)”^[10]. W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Prążyna^[11].

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: das Dorf Pransina (1233), Pramsina (ok. 1300), Pramsyn (1327), zu Pramsin (1333), majus Pramspsyn ... Groß Pramsin (1384), Pramsin (1447), Groß Pramsen (1500), Gross Prusin (1534), Prambsen (1604), Pramsen ... ex villa Magno Pramsen (1679), ex Maiori Pramsen (1680), Magno Pramsenis ... Gros-Prombssen vulgo Magna-Pranzena (1687/88), Groß Prambsen (1743), Gr. Prambsen, P. Wielka Prandzena (1736), Pramsen Groß (1784), Pramsen, Groß, Wielka Prężyna (1845), Prężyna Wielka, Pramsin Gross (1888), Pramsen, Prążyna (1900), Prążyna – Gross Pramsen (1939)^[12].

Historia

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0

Pomnik upamiętniający mieszkańców Prężyny poległych w I i II wojnie światowej

Cmentarz w Prężynie

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1222^[13].

Pierwotnie miejscowość lokowana na prawie polskim iure polonico i stanowiła własność rycerza Jana Sybocica^[13] (Johannes Sibote), który również był właścicielem Czyżowic, Lubrzy i Gryżowa^[14]. W miejscowości istniała siedziba Zakonu Templariuszy, leżąca nad potokiem, poniżej tworzącym rzekę Białą^[15].

Pierwszy kościół pod wezwaniem św. Piotra Apostoła został ufundowany przez biskupa wrocławskiego Tomasza I w 1233^[13].

Na mapie Śląska z 1736 wieś figuruje jako Pransina.

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 613 mieszkańców Prężyny 40 posługiwało się językiem niemieckim, 497 językiem polskim, a 76 było dwujęzycznych^[16].

Po I wojnie światowej we wsi powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej.

Po zakończeniu II wojny światowej rozpoczęło się wysiedlanie ludności niemieckiej i napływ ludności polskiej z centralnej i wschodniej Polski (Kresów Wschodnich).

W latach 1945–1950 Prężyna należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego.

W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Śmicz^[17].

W latach 1954–1961 wieś należała do gromady Prężynka^[18]. Wraz z dniem 31 grudnia 1961 została włączona do gromady Ligota Bialska^[19].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[20]:

kościół par. pw. św. Jakuba Starszego, z 1300 r., l. 1888-1889
kapliczki przydrożne, przy domach nr 27, nr 32 z XIX w., wypisane z księgi rejestru
domy nr 32, nr 36
studnia przy domu nr 13, z poł. XIX w.

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0
Kościół par. pw. św. Jakuba Starszego
Kapliczka przydrożna przy domu nr 27
Kapliczka przydrożna przy domu nr 39
Miejsce po domu nr 36
Studnia przy domu nr 13

Turystyka

Przez Prężynę prowadzą szlaki turystyczne:

Szlakami bociana białego (27 km): Biała – Prężyna – Miłowice – Śmicz – Pleśnica – Grabina – Otoki – Wasiłowice – Biała^[21]
Szlakiem zabytkowych kościołów (9,12 km): Prężyna – Biała – Śmicz – Miłowice – Kolnowice – Otoki – Ligota Bialska – Krobusz – Dębina – Łącznik – Mokra – Żabnik – Gostomia – Solec – Olbrachcice^[22]

Przypisy

↑ ^a ^b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1032 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ FrantišekF. Machát FrantišekF., Podrobná mapa Moravy a Slezska, digitalniknihovna.cz, 1922 [dostęp 2020-12-05] (cz.).
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
↑ Bank Danych o Lasach – Mapa, bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23] .
↑ Klimat: Prężyna: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org, pl.climate-data.org [dostęp 2020-07-31] .
↑ ^a ^b HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 33, OCLC 456751858 (niem.).
↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
↑ Knie 1830 ↓, s. 285.
↑ Felix Triest 1865 ↓, s. 1092.
↑ P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 38.
↑ Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. IX, Po-Q, hasło „Prężyna”. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 2013, s. 247. ISBN 978-83-64007-04-0.
↑ ^a ^b ^c Prężyna – Urząd Miejski w Białej, biala.gmina.pl [dostęp 2020-07-31] .
↑ AndrzejA. Dereń AndrzejA., Projekt Mauerberg – Zamek Gryżów (cz. 2): Kto zbudował zamek? [dostęp 2020-07-31] (pol.).
↑ Chrzelice, Polskie Zabytki [dostęp 2020-07-31] .
↑ KazimierzK. Nabzdyk KazimierzK., Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73 .
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
↑ Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 27 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 68).
↑ Uchwała Nr V/22/61 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 26 września 1961 r. w sprawie zniesienia niektórych gromad w województwie opolskim, zatwierdzona uchwałą nr 406/61 Rady Ministrów z dnia 13. X. 1961 r. (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 25 listopada 1961 r., Nr. 10, Poz. 82).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 103. [dostęp 2013-01-08].
↑ Ścieżki rowerowe – Urząd Miejski w Białej, biala.gmina.pl [dostęp 2020-07-26] .
↑ Szlakiem zabytkowych kościołów, turystyka.biala.gmina.pl [dostęp 2020-07-26] (pol.).

Bibliografia

Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschlesien. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.

Linki zewnętrzne

Prężyna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 39 .

[GUS-1] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1032 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[3] FrantišekF. Machát FrantišekF., Podrobná mapa Moravy a Slezska, digitalniknihovna.cz, 1922 [dostęp 2020-12-05] (cz.).

[R2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).

[5] Bank Danych o Lasach – Mapa, bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23] .

[6] Klimat: Prężyna: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org, pl.climate-data.org [dostęp 2020-07-31] .

[Adamy-7] HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 33, OCLC 456751858 (niem.).

[8] Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.

[CITEREFKnie1830285-9] Knie 1830 ↓, s. 285.

[CITEREFFelix_Triest18651092-10] Felix Triest 1865 ↓, s. 1092.

[11] P. Wicik: Spis miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego, tudzież podział administracyjny województwa na powiaty, gminy i gromady. Katowice: 1946, s. 38.

[12] Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. IX, Po-Q, hasło „Prężyna”. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 2013, s. 247. ISBN 978-83-64007-04-0.

[:0-13] Prężyna – Urząd Miejski w Białej, biala.gmina.pl [dostęp 2020-07-31] .

[14] AndrzejA. Dereń AndrzejA., Projekt Mauerberg – Zamek Gryżów (cz. 2): Kto zbudował zamek? [dostęp 2020-07-31] (pol.).

[15] Chrzelice, Polskie Zabytki [dostęp 2020-07-31] .

[16] KazimierzK. Nabzdyk KazimierzK., Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73 .

[17] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.

[18] Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 27 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 68).

[19] Uchwała Nr V/22/61 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 26 września 1961 r. w sprawie zniesienia niektórych gromad w województwie opolskim, zatwierdzona uchwałą nr 406/61 Rady Ministrów z dnia 13. X. 1961 r. (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 25 listopada 1961 r., Nr. 10, Poz. 82).

[20] Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 103. [dostęp 2013-01-08].

[21] Ścieżki rowerowe – Urząd Miejski w Białej, biala.gmina.pl [dostęp 2020-07-26] .

[22] Szlakiem zabytkowych kościołów, turystyka.biala.gmina.pl [dostęp 2020-07-26] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

Miasto	Biała
Wsie	Browiniec Polski Brzeźnica Chrzelice Czartowice Dębina Gostomia Górka Prudnicka Grabina Józefów Kolnowice Krobusz Laskowiec Ligota Bialska Łącznik Miłowice Mokra Nowa Wieś Prudnicka Ogiernicze Olbrachcice Otoki Pogórze Prężyna Radostynia Rostkowice Solec Śmicz Wasiłowice Wilków
Osady leśne	Jeleni Dwór Nagłów Śródlesie (SIMC 0491216) Śródlesie (SIMC 0491200)
Integralne części wsi	Frącki Józefówek Kokot Kolonia Ligocka Kolonia Otocka (Grabina) Kolonia Otocka (Otoki) Młynki Podlesie Pogórze Radostynia Róża Śmieciak Żabnik
Części miasta	Stare Miasto Szonowice

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne