Pręgierz w Lwówku Śląskim

Zawartość tej strony może naruszać prawa autorskie. Tekst źródłowy prawdopodobnie pochodzi z: http://web.archive.org/web/20180112112908/https://lwowecki.info/pl/5982/65/c/tajemnice-lwoweckiego-pregierza.html Nie usuwaj tego szablonu. Zostanie on usunięty, jeżeli prawa autorskie tego artykułu zostaną wyjaśnione. Jeżeli potrafisz, napisz artykuł tak, aby nie naruszał praw autorskich. Jeżeli masz prawa autorskie do tej treści lub masz zgodę na publikację zgodną z naszą licencją, prosimy, napisz o tym na stronie dyskusji tego artykułu i na stronie Wikipedia:Lista NPA oraz zastosuj procedurę zamieszczania haseł wcześniej opublikowanych. Artykuł zostanie usunięty, jeżeli status praw autorskich do zawartych w nim treści nie zostanie wyjaśniony. Powielanie materiałów chronionych prawami autorskimi – bez zezwolenia właściciela tych praw – jest pogwałceniem obowiązującego prawa, jest też sprzeczne z ustaleniami Wikipedii. Osobom, które regularnie wstawiają takie materiały, może zostać odebrane uprawnienie edytowania Wikipedii.

Pręgierz w Lwówku Śląskim

Pręgierz na Dolnym Rynku
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Lwówek Śląski
Miejsce	Dolny Rynek (pl. Wolności)
Typ pomnika	Pręgierz
Materiał	piaskowiec lwówecki
Położenie na mapie Lwówka Śląskiego Pręgierz w Lwówku Śląskim
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Pręgierz w Lwówku Śląskim
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pręgierz w Lwówku Śląskim
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego Pręgierz w Lwówku Śląskim
Położenie na mapie gminy Lwówek Śląski Pręgierz w Lwówku Śląskim
51°06′39,1″N 15°35′13,4″E/51,110861 15,587056

Pręgierz w Lwówku Śląskim – zlokalizowany w Lwówku Śląskim na Dolnym Rynku relikt dawnego sądownictwa na ziemiach lwóweckich. W XX wieku przeniesiono pręgierz, który znajdował się niegdyś na Dolnym Rynku, a następnie w Baszcie Bramy Lubańskiej do Sali Mieszczańskiej lwóweckiego ratusza. Sam pręgierz składa się z dwóch części – owalnego, żłobkowanego słupa o wysokości około 2 metrów i ozdobnej głowicy^[1].

Ozdobny, kamienny, prawdopodobnie wykonany z piaskowca pręgierz stanął na Dolnym Rynku w I poł. XVI wieku.

Z zachowanych zapisków wynika, że najstarsza wzmianka o lwóweckim pręgierzu pochodzi z 1241 roku. W sprawie o gwałt na młodej dziewczynie został oskarżony Michał ze wsi Dworek koło Lwówka Śląskiego. Po zapadnięciu wyroku mężczyznę przywiązano do lwóweckiego pręgierza, a następnie spalono na placu przy zamku książęcego w Lwówku Śląskim (obecnie okolica skrzyżowania ul. Traugutta i Browarnej)^[2]. Z pochodzącej z 1497 roku skargi autorstwa gwardiana z klasztoru lwóweckich franciszkanów wynika, iż dwie kobiety dostarczyły jednemu z braci zakonnych damskiego odzienia. Obie kobiety zostały skazane na wystawienie pod drewnianym pręgierzem, po czym wygnano je z miasta. O karze zastosowanej wobec brata Bernarda lubującego się w noszeniu damskich ubrań niewiele wiadomo.

W końcówce maja 1531 roku, pod pręgierzem, karze chłosty poddano Kacpera Huntera oszukującego mieszczan na sprzedaży zboża. Podczas wiosennego procesu z 1558 roku winnych cudzołóstwa uznano pewnego mężczyznę i żonę Kacpra Lindnera. Wedle decyzji ławników lwóweckich zasądzono, że niegodziwy cudzołożnik zostanie ścięty za ten czyn. Niewierną żonę, która dopuściła się zdrady, kazano wychłostać i wygnać z miasta. Na wiosnę 1562 roku przypadło użycie przez kata miecza, którym ściął lubieżnego mężczyznę za podwójne spółkowanie z zamężnymi kobietami lwóweckich mieszczan. Obie grzeszne kobiety kat wystawił pod pręgierzem, po czym przegnał je już na zawsze. W 1586 roku pod pręgierzem miało miejsce kolejne wykonanie kary chłosty, któremu poddano parę kochanków za praktykowanie nieobyczajnych czynności w miejscu publicznym. Pod lwówecki pręgierz wiele razy trafiali bluźniercy, a karze równie często poddawano sprawców pomówień.

Do wyjątkowego wydarzenia z udziałem lwóweckiego pręgierza doszło podczas trwania wojny trzydziestoletniej. Dokładnie dnia 30 marca 1627 roku, stacjonujący w mieście żołnierz armii szwedzkiej, używając broni palnej, odstrzelił głowę stojącej na pręgierzu figurce. Uszkodzoną rzeźbę wymieniono na nową, najprawdopodobniej ukazującą postać kata, której uroczyste odsłonięcie nastąpiło dopiero 11 września 1627 roku. Dwadzieścia lat później nowej figurze na szczycie kolumny został wytrącony miecz przez nieustalonego sprawcę. Miecz został niezwłocznie przywrócony w ręce rzeźby kata. Dzięki nielicznym zachowanym źródłom ikonograficznym^[3][4] z XVIII wieku udało się ustalić wygląd lwóweckiego pręgierza. Trzon konstrukcji stanowiła kolumna postawiona na oszlifowanym, okrągłym kamieniu. Górną część obiektu wieńczyła niewielkich rozmiarów figurka związana z sądownictwem, trzymająca w prawej ręce miecz będący symbolem wyroku śmierci, a w lewej pęk rózg lub bicz, oznaczający łagodniejszy wymiar kary, czyli chłostę.

Ostatnie chwile istnienia lwóweckiego pręgierza na rynku w Lwówku Śląskim wiązało się z kwaterującym w mieście oficerem Henrykiem Augustem de la Motte-Fouqué. Trzeciego maja 1760 roku pręgierz zniknął z płyty dolnego rynku. Nakazem pruskiego oficera rozebrano budowlę przeszkadzającą żołnierzom w musztrze. Dalszy los fragmentów lwóweckiego pręgierza jest nieznany lub zapomniany. Według istniejących spekulacji co do jego dalszej historii część pręgierza miała trafić do lwóweckiego ratusza. W późniejszych latach pręgierz miał znajdować się w zbiorach przedwojennego, lokalnego muzeum, umiejscowionego w obecnym kościele św. Franciszka z Asyżu w Lwówku Śląskim. Zbiory tej niemieckiej placówki zostały rozkradzione wiosną 1945 roku. Choć najprawdopodobniej kilkutonowy, piaskowcowy pręgierz został, ze względu na swoją wagę, w mieście, tak figura kata wieńcząca szczyt kolumny, jak i metalowe elementy służące od średniowiecza do przykuwania skazańców i inne, niewielkie fragmenty konstrukcji mogły zostać wywiezione z Lwówka Śląskiego na zawsze.

Według zachowanych zdjęć z lat 80. XX wieku^[5] przedstawiających domniemany fragment lwóweckiego pręgierza, był on ustawiony pionowo w przyziemiu Baszty Bramy Lubańskiej. W ramach działań lwóweckich harcerzy pod komendą harcmistrza Wojciecha Juskowiaka pręgierz przeniesiono tam razem z innymi, zachowanymi, kamiennymi detalami architektonicznymi. W późniejszych latach żłobkowana kolumna wraz z dwoma innymi, ozdobnymi, piaskowcowymi elementami budowlanymi, w tym ze zwieńczeniem prawdopodobnie innej kolumny^[5], trafiła do magazynu w Zakładzie Budżetowym Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Lwówku Śląskim. W owym miejscu pręgierz przeleżał następnych kilka lat. W 2004 roku ocalałe, lwóweckie zabytki jurysdykcji przekazano Placówce Historyczno-Muzealnej w Lwówku Śląskim. Od tego momentu renesansowy, kamienny filar spoczywał kilkanaście lat pod oknem na parterze ratusza.

Według niektórych opinii piaskowcowy filar, który niegdyś znajdował się w sieni ratusza jest zbyt krótki, aby był to oryginalny pręgierz z Dolnego Rynku, a na dodatek w górnej części słup nie posiada żadnych fragmentów, mogących służyć do zamocowania ozdobnego zwieńczenia z figurką kata. Fragment lwóweckiego pręgierza może stanowić element ozdobnej kamieniarki m.in. dawnej kamienicy nr 214, jednej z wielu kamienic, które w wyniku działań wojennych popadły w ruinę. Po II wojnie światowej w czasie akcji wyburzeń budynków w centrum Lwówka Śląskiego zniknęło wiele zabytkowej zabudowy, która mogła składać się z domniemanego lwóweckiego pręgierza. Zachowana kolumna posiada jednak wokół górnej i dolnej części niewielkie otwory, które mogą świadczyć o używaniu ich do utrzymywania w jednej pozycji metalowych łańcuchów służących do krępowania skazańców^[6].

W grudniu 2019 roku, po kilkudziesięciu latach przenoszenia zabytkowej kolumny do różnych miejsc, pręgierz wrócił na lwówecki, dolny rynek. Wedle zapewnień władz w przyszłości ów pręgierz ma zostać poddany oczyszczeniu i być może zostanie ozdobiony figurą, która niegdyś wieńczyła jego górną część^[7][8][9].

Zobacz też

• Pręgierz we Wrocławiu
• Pręgierz w Kłodzku
• Pręgierz w Bystrzycy Kłodzkiej

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Pręgierz w Lwówku Śląskim na stronie fotopolska.eu
• Pręgierz w Lwówku Śląskim na stronie polska-org.pl