Pracowniczy plan kapitałowy

Pracownicze plany kapitałowe, PPK – dobrowolny, prywatny system długoterminowego oszczędzania wchodzący w skład tzw. III filaru polskiego systemu emerytalnego. Jest on tworzony wspólnie przez pracownika, pracodawcę oraz państwo[1]. PPK powstały w celu systematycznego gromadzenia oszczędności przez uczestnika PPK z przeznaczeniem na wypłatę po osiągnięciu przez niego co najmniej 60. roku życia[2]. System został powołany ustawą z 4 października 2018 roku o pracowniczych planach kapitałowych, która weszła w życie 1 stycznia 2019 roku. Za wdrożenie oraz ewidencjonowanie całego programu odpowiedzialny jest Polski Fundusz Rozwoju[3] oraz powołana w drodze art. 77 ustawy o PPK spółka zależna PFR Portal PPK. Nadzór nad systemem sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.

Wdrożenie pracowniczych planów kapitałowych

Wdrożenie PPK zostało podzielone na kilka etapów, by zachować jak największą płynność wprowadzanych zmian. W wyznaczaniu poszczególnych faz najważniejszym kryterium była wielkości przedsiębiorstwa mierzona liczbą zatrudnianych pracowników.

Wskazać tu należy 4 etapy wdrażania PPK:

  • Etap I – od 1 lipca 2019 r. – przedsiębiorstwa zatrudniające co najmniej 250 osób według stanu na dzień 31 grudnia 2018 r.;
  • Etap II – od 1 stycznia 2020 r. – przedsiębiorstwa zatrudniające co najmniej 50 osób według stanu na dzień 30 czerwca 2019 r.;
  • Etap III – od 1 lipca 2020 r. – przedsiębiorstwa zatrudniające co najmniej 20 osób według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r.;
  • Etap IV – od 1 stycznia 2021 r. – przedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 20 osób oraz jednostki należące do sektora finansów publicznych niezależnie od tego, ile osób zatrudniają[1].

W wyniku zmian ustawowych w obliczu pandemii Covid-19 w Polsce datę wejścia do PPK dla uczestników II fazy przesunięto do 10 listopada 2020 r. (ostateczny termin podpisania umów na prowadzenie PPK)[4].

Powszechność i dobrowolność pracowniczych planów kapitałowych

PPK wprowadzają pewną nowość do tzw. III filaru polskiego systemu emerytalnego, który cechuje się dobrowolnością[5]. PPK jest systemem wzbogaconym o ustawowy nakaz powszechności, co oznacza, że każdy pracownik w wieku 18-55 lat musi zostać automatycznie zapisany do PPK przez swojego pracodawcę. Osoba zatrudniona może jednak w każdej chwili wypisać się z uczestnictwa w programie poprzez złożenie pisemnej deklaracji o rezygnacji[6]. Pracodawca po otrzymaniu takiego pisma musi niezwłocznie (najpóźniej w terminie 7 dni) poinformować o tym fakcie instytucję finansową, z którą zawarta została umowa o prowadzenie PPK[7]. Możliwość rezygnacji potwierdza dobrowolność tego programu.

Wpłaty do pracowniczych planów kapitałowych

System oparty jest na trójstronnej współpracy: pracownika, pracodawcy i państwa. Wyróżnić tu należy 4 rodzaje wpłat, które będą zapisywane na indywidualnym rachunku prowadzonym w PPK:

  • wpłaty podstawowe;
  • wpłaty dodatkowe;
  • wpłata powitalna;
  • dopłaty roczne[8].

Wpłaty podstawowe

Wpłaty podstawowe dokonywane są co miesiąc, zarówno przez podmiot zatrudniający (pracodawcę), jak i przez podmiot zatrudniony (uczestnika PPK)[9]. Wysokość tych wpłat określa się procentowo i jest uzależnione od wysokości wynagrodzenia osoby zatrudnionej.

  • Wpłata podstawowa finansowana przez podmiot zatrudniający wynosi 1,5% wynagrodzenia[6].
  • Wpłata podstawowa finansowana przez uczestnika PPK wynosi 2% wynagrodzenia[10] (wysokość ta może zostać obniżona – nie niżej jednak niż do 0,5% – jeżeli wynagrodzenie uczestnika PPK osiągane z różnych źródeł w danym miesiącu nie przekracza kwoty odpowiadającej 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia[11]).

Suma wpłat podstawowych wynosi 3,5% wynagrodzenia osoby zatrudnionej (uczestnika PPK).

Wpłaty dodatkowe

Podmioty wnoszące wpłaty podstawowe mogą zdecydować się na dokonywanie dobrowolnych wpłat dodatkowych. Kolejno:

  • podmiot zatrudniający może zadeklarować w umowie o zarządzanie PPK dokonywanie wpłat dodatkowych w wysokości nie większej niż 2,5% wynagrodzenia[12];
  • uczestnik PPK może zdecydować się na wpłaty dodatkowe w maksymalnej wysokości 2% wynagrodzenia[13].

W sumie wysokość wpłat dodatkowych może wynieść 4,5% wynagrodzenia osoby zatrudnionej (uczestnika PPK).

Wpłata powitalna

Jednorazowa wpłata powitalna (wpłacona przez państwo), w wysokości 250 zł, należy się każdemu uczestnikowi PPK, który spełni łącznie 2 warunki:

  • na jego rzecz oraz w jego imieniu została zawarta umowa o prowadzenie PPK;
  • jest uczestnikiem PPK przez co najmniej 3 pełne miesiące kalendarzowe[14].

Wpłata powitalna jest przekazywana przez ministra właściwego do spraw pracy, za pośrednictwem Polskiego Funduszu Rozwoju[14].

Dopłaty roczne

Dopłaty roczne to wpłaty dokonywane przez państwo w związku z uczestnictwem w PPK w danym roku kalendarzowym. Wpłata w wysokości 240 zł rocznie przysługuje każdemu, kto zgromadzi na swoim rachunku w PPK środki równe co najmniej kwocie wpłat podstawowych należnych od 6-krotności minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku[15].

Strategia inwestycyjna w pracowniczych planach kapitałowych

W PPK głównym kryterium inwestowania jest cykl ludzkiego życia. Początkowo w portfelu inwestycyjnym znajduje się duża ilość aktywów charakteryzujących się stosunkowo wysokim ryzykiem (np. akcje). Wraz z upływem lat i zbliżaniem się uczestnika do 60. roku życia ich liczba stopniowa spada, a w portfelu przeważają bezpieczne papiery dłużne (np. obligacje). Ten rodzaj funduszu określany jest mianem funduszu zdefiniowanej daty[16].

Wypłaty z pracowniczych planów kapitałowych

Wypłata po ukończeniu 60. roku życia

Z założenia zebrane na rachunku PPK środki mogą zacząć być wypłacane, na wniosek uczestnika programu, po ukończeniu przez niego 60. roku życia. Wypłaty w tym przypadku kształtują się następująco:

  • 25% zgromadzonych środków wypłacanych jest jednorazowo, od razu po złożeniu wniosku (chyba, że beneficjent zdecyduje inaczej);
  • pozostałe 75% oszczędności wypłacanych jest w miesięcznych ratach w równej wysokości (przez okres minimum 10 lat)[17].

W tym przypadku nie jest pobierany podatek od zysków kapitałowych.

Wypłata z ważnego powodu przed ukończeniem 60. roku życia

Wcześniejsze wypłacenie środków zgromadzonych na rachunku PPK, na wniosek uczestnika, jest możliwe tylko w ściśle określonych przypadkach:

  • uczestnik PPK może jednorazowo wypłacić do 100% zgromadzonych środków w celu pokrycia wkładu własnego w związku z budową lub przebudową budynku mieszkalnego (z obowiązkiem zwrotu w wartości nominalnej)[18];
  • uczestnik może wnioskować o wypłatę do 25% zgromadzonych środków w przypadku poważnej choroby uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka (bez obowiązku zwrotu)[19].

W tym przypadku nie jest pobierany podatek od zysków kapitałowych.

Wypłata bez ważnego powodu przed ukończeniem 60. roku życia

W przypadku rezygnacji z oszczędzania przed osiągnięciem 60. roku życia uczestnik PPK otrzyma zgromadzone środki, jednak zostaną one umniejszone o następujące potrącenia:

  • 30% wpłat dokonanych przez podmiot zatrudniający (pracodawcę) wróci na subkonto oszczędzającego do ZUS;

Poziom partycypacji w pracowniczych planach kapitałowych

Pierwsze przeprowadzone badanie poziomu partycypacji w ramach PPK, oparte na rzeczywistych danych przedstawionych przez pracodawców, wskazuje, że średni poziom partycypacji w PPK w podmiotach I transzy wyniósł na dzień 12 listopada 2019 roku około 40 proc. Jest on większy tam, gdzie działają związki zawodowe, a mniejszy tam, gdzie jest znacząca grupa zleceniobiorców wśród osób zatrudnionych. Bez znaczenia dla poziomu partycypacji w PPK pozostają natomiast takie czynniki jak wielkość pracodawcy czy podmiot zarządzający PPK[21].

Zgodnie z badaniami Instytutu Emerytalnego na koniec 2020 roku poziom partycypacji w PPK w przypadku wszystkich podmiotów objętych przepisami ustawy wyniósł 22,9%, a wskaźniki dla poszczególnych grup podmiotów wyniosły:

  • dla podmiotów zatrudniających pow. 250 osób –  30,5% (1,2 mln uczestników);
  • dla podmiotów zatrudniających 50-249 osób  – 16,4% (359 tys. uczestników);
  • dla podmiotów zatrudniających 20-49 osób – 9,7% (119 tys. uczestników)[22].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Założenia programu Pracowniczych Planów Kapitałowych, www.mojeppk.pl [dostęp 2020-04-30].
  2. ↑ Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, isap.sejm.gov.pl, art. 3 ust. 1 [dostęp 2020-04-30].
  3. ↑ Wady i zalety Pracowniczych Planów Kapitałowych, www.rp.pl [dostęp 2020-04-30].
  4. ↑ Koronawirus. W Sejmie uchwalono m.in. zmianę terminu wdrożenia II etapu PPK – PFR Portal PPK [dostęp 2020-05-04] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-24] (pol.).
  5. ↑ Sebastian Jakubowski, Adrian Prusik, Pracownicze plany kapitałowe. Komentarz., WKP, 2019 [dostęp 2020-04-30].
  6. ↑ a b Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, isap.sejm.gov.pl, art. 26 ust. 1 [dostęp 2020-04-30].
  7. ↑ Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, isap.sejm.gov.pl, art. 23 ust. 3 [dostęp 2020-04-30].
  8. ↑ Rezygnacja z PPK – kiedy należy ją złożyć i jak wypełnić oświadczenie?, Poradnik Przedsiębiorcy [dostęp 2020-04-30].
  9. ↑ Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, isap.sejm.gov.pl, art. 25 ust. 1 [dostęp 2020-04-30].
  10. ↑ Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, isap.sejm.gov.pl, art. 27 ust. 1 [dostęp 2020-04-30].
  11. ↑ Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, isap.sejm.gov.pl, art. 27 ust. 2 [dostęp 2020-04-30].
  12. ↑ Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, isap.sejm.gov.pl, art. 26 ust. 2 [dostęp 2020-04-30].
  13. ↑ Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, isap.sejm.gov.pl, art. 27 ust. 3 [dostęp 2020-04-30].
  14. ↑ a b Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, isap.sejm.gov.pl, art. 31 ust. 1 [dostęp 2020-04-30].
  15. ↑ Edyta Wara-Wąsowska, Państwo nie zawsze dopłaci do PPK. Dopłata roczna jest uzależniona od wysokości zgromadzonych środków, Bezprawnik, 21 października 2019 [dostęp 2020-04-30].
  16. ↑ Fundusze zdefiniowanej daty w PPK – jak to działa?, www.nn.pl, 9 grudnia 2019 [dostęp 2020-04-30].
  17. ↑ Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, isap.sejm.gov.pl, art. 99 ust. 1 [dostęp 2020-04-30].
  18. ↑ Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, isap.sejm.gov.pl, art. 98 ust. 1 i 3 [dostęp 2020-04-30].
  19. ↑ Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych, isap.sejm.gov.pl, art. 101 ust. 1 [dostęp 2020-04-30].
  20. ↑ Pracownicze Plany Kapitałowe to 2x szybsze oszczędzanie, www.mojeppk.pl [dostęp 2020-04-30].
  21. ↑ Antoni Kolek, Marcin Wojewódka, Poziom partycypacji w Pracowniczych Planach Kapitałowych, 18 listopada 2019 [dostęp 2021-01-30].
  22. ↑ A. Kolek, M. Wojewódka, O. Sobolewski, Poziom partycypacji w Pracowniczych Planach Kapitałowych w IV kwartale 2020 roku, 14 grudnia 2020.

Bibliografia