Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy

Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Państwo

 Albania
 Austria
 Belgia
 Bośnia i Hercegowina
 Bułgaria
 Chorwacja
 Czechy
 Francja
 Hiszpania
 Macedonia Północna
 Niemcy
 Polska
 Rumunia
 Słowacja
 Słowenia
 Szwajcaria
 Ukraina
 Włochy

Typ

przyrodniczy

Spełniane kryterium

IX

Numer ref.

1133

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2007
na 31. sesji

Dokonane zmiany

2011, 2017, 2021

Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy[1] – obiekt przyrodniczy z listy światowego dziedzictwa UNESCO, obejmujący zespół względnie nienaruszonych europejskich lasów bukowych strefy umiarkowanej[2][3][4].

Jest to seryjny ponadnarodowy obiekt[2][3][4], obecnie położony na terenie 18 państw: Albanii, Austrii, Belgii, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Francji, Hiszpanii, Macedonii Północnej, Niemiec, Polski, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, Ukrainy i Włoch. Obejmuje 94 części składowe[1][a] (obszary), w tym 4 na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Polsce[7][8][3].

Po raz pierwszy został wpisany na listę światowego dziedzictwa w 2007 roku, pod nazwą „Pierwotne karpackie lasy bukowe”. Potem był powiększany, zmieniano też jego nazwy[2][4].

Lasy bukowe

W lasach bukowych dominuje buk zwyczajny (Fagus sylvatica), gatunek endemiczny dla Europy i lasy bukowe występują wyłącznie na tym kontynencie[2][4].

Podczas każdego zlodowacenia (epoki lodowcowej) w ciągu ostatniego 1 miliona lat buk przetrwał niekorzystne warunki w refugiach (ostojach) w południowej Europie. Po ostatnim, około 11 tysięcy lat temu, rozpoczął rekolonizację kontynentu z refugiów w Alpach, Karpatach, strefie śródziemnomorskiej i Pirenejach, co wciąż trwa. Podczas tego procesu w różnych środowiskach utworzył różne typy zbiorowisk roślinnych[8][2][3].

W klimacie umiarkowanym w Europie Środkowej buk jest głównym gatunkiem drzewa w stadium klimaksu, czyli równowagi biocenozy[8]. Lasy bukowe powinny być więc tutaj dominującymi lasami klimaksowymi[4]. Działalność człowieka doprowadziła jednak do drastycznej redukcji powierzchni lasów bukowych w ogólności, a pierwotnych i starodrzewi w szczególności[8]. Pierwotne lasy bukowe stanowią tylko 0,7% powierzchni lasów w 32 analizowanych państwach[8], naturalne 2,8% (tutaj podają że nie licząc Rosji)[4]. 89% wspomnianych lasów pierwotnych jest pod ochroną, ale tylko 46% pod ścisłą[8].

Lasy bukowe znacząco zwiększają bioróżnorodność w Europie i dzięki temu należą do najbardziej wartościowych ekosystemów leśnych. Występuje w nich na przykład do 10 tysięcy gatunków zwierząt. Buki preferują klimat wilgotny i dlatego są najliczniejszymi drzewami liściastymi w Europie Środkowej oraz górach Europy Południowej[4].

Obiekt światowego dziedzictwa

Obiekt przyrodniczy „Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy” obejmuje zespół względnie nienaruszonych europejskich lasów bukowych strefy umiarkowanej[2][4].

W dokumentach dotyczących tego obiektu światowego dziedzictwa przyjęto, że las pierwotny (czyli dziewiczy) to rodzaj lasu naturalnego. Oparto się tutaj na definicjach z Protokołu o zrównoważonej gospodarce leśnej do ramowej konwencji o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat Konwencji Karpackiej[9][10][2][5]. W tychże dokumentach termin las naturalny obejmuje również pojęcia las pradawny i starodrzew[2][5].

Lasy bukowe omawianego obiektu mają charakter bliski naturalnego, a nawet naturalny. Jego części składowe wpisane w latach 2017 i 2021 to lasy pierwotne (dziewicze) na większości lub znacznej części obszaru, starodrzewy lub starodrzewy z większymi lub mniejszymi fragmentami lasu pierwotnego. Również wysoko oceniono stan naturalności lasów wpisanych wcześniej[2][5][6].

Część lasów bukowych tego obiektu to położone w południowej i południowo-wschodniej Europie plejstoceńskie refugia (ostoje), w których buk przetrwał ostatnie zlodowacenie[2][5].

W lasach omawianego obiektu występują często gatunki endemiczne i reliktowe[2][5][6]. Lasy te tanowią bezcenną populację starych drzew oraz genetyczny rezerwuar buka i wielu innych gatunków[8][3].

Reprezentowanie „wyjątkowej powszechnej wartości” (OUV[b]) omawianego obiektu wymagane do wpisania na listę światowego dziedzictwa UNESCO jest związane z ekspansją polodowcową i kontynentalną lasów bukowych, czyli na spełnianiu kryterium IX:

  • przedstawiać szczególny przykład toczących się procesów ekologicznych i biologicznych, istotnych dla ewolucji i rozwoju lądowych, słodkowodnych, przybrzeżnych i morskich ekosystemów lub społeczności roślin i zwierząt.[2][5][6]

Obiekt ten jest bowiem niezbędny dla zrozumienia historii i ewolucji rodzaju Fagus, co ze względu na jego szeroką dystrybucję i znaczenie ekologiczne jest istotne globalnie[8][2][3].

Historia wpisu na listę

Pierwszą próbę nominacji europejskich lasów bukowych podjęła już w 2003 roku Słowacja. Wycofała się jednak z tego zgodnie z rekomendacją IUCN, sugerującą wspólną nominację z Ukrainą. Nominacja nie była więc rozpatrywana podczas 28. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w 2004 roku[4].

Po raz pierwszy obiekt został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO podczas 31. sesji w 2007 roku, pod nazwą „Pierwotne karpackie lasy bukowe”[11][4]. Na 35. sesji w 2011 roku dodano lasy w Niemczech, a obiekt przemianowano na „Pierwotne karpackie lasy bukowe i pradawne lasy bukowe w Niemczech”[12][4]. Na 41. sesji w 2017 roku dokonano kolejnego rozszerzenia wpisu i obiektowi nadano obecną nazwę, tzn. „Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy”[13][4]. Podczas 44. sesji w 2021 roku ponownie rozszerzono wpis[7].

Sesja UNESCO WHCObiekt światowego dziedzictwa – zmianyPrzypisy
NrRokMiejscePaństwaCz. skład.Nazwa
312007Christchurch210Pierwotne karpackie lasy bukowe[11][4]
352011Paryż315Pierwotne karpackie lasy bukowe i pradawne lasy bukowe w Niemczech[12][4]
412017Kraków1278Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy[13][4]
442021Fuzhou1894[3][7][4]

Polska

Zgodnie z pierwotnym zamierzeniem na 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa w lipcu 2017 roku nowy wpis miał obejmować także lasy bukowe w Polsce na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego. W maju 2017 roku Polska wycofała jednak taki wniosek po konsultacjach społecznych w gminach Cisna i Lutowiska, w których wyrażono „brak zaufania do parku narodowego”[14].

Dopiero 28 lipca 2021 roku, podczas 44 sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa odbywającej się on-line 16–31 lipca 2021 roku w Fuzhou (Chiny), została dodana grupa składowa[c] (grupa obszarów) o nazwie „Bieszczady”[7]. Położona jest w Bieszczadzkim Parku Narodowym, w jej skład wchodzą cztery fragmenty lasów bukowych obejmujące łącznie 3 471,75 ha (12% jego powierzchni)[2]. Są to[7]:

IDCzęść składowa[a][1]PowierzchniaUwagi
PL-BIES-01Pasmo graniczne i dolina Górnej Solinki[d]1 506,05 ha
PL-BIES-02Połonina Wetlińska i Smerek[e]1 178,03 haDoliny potoków Tworylczyk i Hylaty
PL-BIES-03Dolina potoku Terebowiec201,00 ha
PL-BIES-04Dolina potoku Wołosatka[f]586,66 ha

Pozostałą część głównego kompleksu Bieszczadzkiego Parku Narodowego zajmuje strefa buforowa tego obiektu o powierzchni 24 330,52 ha. Jest ona podzielona na dwie części – podstrefę ochronną (16 931,05 ha) i aktywnie zarządzaną podstrefę ochrony krajobrazu (7 399,47 ha)[7]. Według Ministerstwa Środowiska strefę buforową stanowi granica parku narodowego[1].

Wszystkie 4 części składowe grupy „Bieszczady” charakteryzują się wysokim stopniem naturalności. Występuje w nich karłowata forma buka przyjmującego taką postać z powodu dużej wysokości bezwzględnej i klimatu. Lasy te wykazują strukturalną i dynamiczną charakterystykę zbliżoną do lasów pierwotnych, w tym wysoką miąższość martwego drewna. Cały Bieszczadzki Park Narodowy obejmuje duże, nieprzerwane naturalne obszary o wysokiej różnorodności leśnych zbiorowisk i gatunków, zwłaszcza grzybów i porostów. Występują w nim też duże drapieżnikiniedźwiedź brunatny, wilk, ryś i żbik oraz gatunki stanowiące ich bazę pokarmową. W obrębie części składowych grupy „Bieszczady” nigdy nie prowadzono gospodarki leśnej, natomiast na zewnątrz ostatni raz ponad 70 lat temu, niezbyt intensywną[8].

Mapa części obiektu światowego dziedzictwa UNESCO obejmującej Bieszczadzki Park Narodowy oraz przyległe obszary po stronie słowackiej i ukraińskiej[2][6].

Grupa „Bieszczady” położona jest w obrębie karpackego regionu lasów bukowych, największego ich skupiska w Europie[8].

Do części składowej „Pasmo graniczne i dolina Górnej Solinki” przylegają obszary StużycaGóry Bukowskie (Stužica – Bukovské Vrchy) po stronie słowackiej i Stuzhytsia – Uzhok po stronie ukraińskiej, również będące częściami składowymi tego obiektu światowego dziedzictwa UNESCO. Pierwszy jest położony w Parku Narodowym „Połoniny”, drugi w Użańskim Parku Narodowym. Parki te oraz Bieszczadzki Park Narodowy znajdują się w obrębie Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”[2][6].

Lista części składowych

„Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy[1]” jest seryjnym ponadnarodowym obiektem[2][3][4].

Poniżej znajduje się lista części składowych[a][1] (obszarów) wpisanych do tego obiektu w latach 2007, 2011, 2017 i 2021[7][4][15][16][17][5][18][2][8][3]:

PaństwoSerial ID No.
lub ID
Część składowa[a][1]Grupa składowa[c]Powierzchnia [ha]Powierzchnia
otuliny [ha]
RokWspółrzędne
geograficzne
Karpacki region lasów bukowych[g]
Ukraina1133-001Czarnohora (Chornohora)2 476,8012 925,00200748°08′25″N 24°23′35″E/48,140278 24,393056
1133-003Kuzij-Trybuszany (Kuziy-Trybushany)1 369,603 163,40200747°56′21″N 24°08′26″E/47,939167 24,140556
1133-004Maramarosz (Maramorosh)2 243,606 230,40200747°56′12″N 24°19′35″E/47,936667 24,326389
1133-007Stużyca-Użok (Stuzhytsia-Uzhok)2 532,003 615,00200749°04′58″N 22°35′45″E/49,082778 22,595833[h]
1133-008Świdowiec (Svydovets)3 030,505 639,50200748°11′21″N 24°13′37″E/48,189167 24,226944
1133-009Uholka-Szyrokyj Luh (Uholka-Shyrokyi Luh[i])11 860,003 301,00200748°18′22″N 23°41′46″E/48,306111 23,696111
1133ter-055Gorgany753,484 637,59201748°28′19″N 24°17′58″E/48,471944 24,299444
1133ter-058Darwajka (Darvaika)Synewyr (Synevyr)1 588,46312,32201748°29′14″N 23°44′56″E/48,487222 23,748889
1133ter-059Kwasowec (Kvasovets)561,62333,63201748°23′06″N 23°42′46″E/48,385000 23,712778
1133ter-060Strymba260,65191,14201748°27′11″N 23°47′48″E/48,453056 23,796667
1133ter-061Wilszany (Vilshany)454,31253,85201748°21′20″N 23°39′36″E/48,355556 23,660000
1133ter-062Irszawka (Irshavka)Zaczarowany Kraj
(Zacharovanyi Krai)
93,971 275,44201748°27′09″N 23°05′23″E/48,452500 23,089722
1133ter-063Wełykyi Dił (Velykyi Dil)1 164,16201748°25′21″N 23°09′42″E/48,422500 23,161667
Słowacja1133-002
1133quater-103
SK-POLO-01*
Puszcza Haweszowa (Havešová)Połoniny (Poloniny)167,886 474,842007
2021*
49°00′35″N 22°20′14″E/49,009722 22,337222
1133-005
1133quater-104
SK-POLO-02*
Rożok (Rožok)74,371 138,892007
2021*
48°58′40″N 22°27′52″E/48,977778 22,464444
1133-006
1133quater-105
SK-POLO-03*
StużycaGóry Bukowskie
(Stužica – Bukovské Vrchy)
1 742,475 694,842007
2021*
49°05′03″N 22°29′42″E/49,084167 22,495000
1133-006
1133quater-106
SK-POLO-04*
Udava455,82814,692007
2021*
49°10′31″N 22°13′39″E/49,175278 22,227500
1133-010
1133quater-108
SK-VIHO-02*
Wyhorlat (Vihorlat)1 553,06854,082007
2021*
48°54′56″N 22°11′13″E/48,915556 22,186944
Rumunia1133ter-035Cheile Nerei-Beușnița4 292,275 959,87201744°54′19″N 21°48′40″E/44,905278 21,811111
1133ter-036Wiekowy las Șinca (Codrul secular Șinca)338,24445,76201745°40′00″N 25°10′14″E/45,666667 25,170556
1133ter-037Wiekowy las Slătioara (Codrul secular Slătioara)609,12429,43201747°26′36″N 25°37′39″E/47,443333 25,627500
1133ter-038Masyw Cozia (Masivul Cozia)Cozia2 285,862 408,83201745°19′54″N 24°19′32″E/45,331667 24,325556
1133ter-039Lotrisor1 103,30201745°17′43″N 24°15′33″E/45,295278 24,259167
1133ter-040Domogled–Coronini–BedinaDomogled – Dolina Cernei
(Domogled – Valea Cernei)
5 110,6351 461,28201744°56′31″N 22°28′07″E/44,941944 22,468611
1133ter-041Iauna Craiovei3 517,36201745°06′31″N 22°34′41″E/45,108611 22,578056
1133ter-042Ciucevele Cernei1 104,27201745°14′40″N 22°49′23″E/45,244444 22,823056
1133ter-043Izvorul ȘuriiGroșii Țibleșului210,55563,57201747°32′59″N 24°11′09″E/47,549722 24,185833
1133ter-044Preluci135,82201747°32′05″N 24°13′13″E/47,534722 24,220278
1133ter-045Izvoarele Nerei4 677,212 494,83201745°07′21″N 22°03′59″E/45,122500 22,066389
1133ter-046Strâmbu Băiuț[j]598,14713,09201747°37′33″N 24°04′23″E/47,625833 24,073056
Polska1133quater-094
PL-BIES-01
Pasmo graniczne i dolina Górnej Solinki[d]Bieszczady1 506,0524 330,52202149°05′58″N 22°33′24″E/49,099444 22,556667
1133quater-095
PL-BIES-02
Połonina Wetlińska i Smerek[e]1 178,03202149°10′51″N 22°30′12″E/49,180833 22,503333
1133quater-096
PL-BIES-03
Dolina potoku Terebowiec201,00202149°05′37″N 22°43′29″E/49,093611 22,724722
1133quater-097
PL-BIES-04
Dolina potoku Wołosatka[f]586,66202149°04′01″N 22°44′41″E/49,066944 22,744722
Polońsko-podolsko-mołdawski region lasów bukowych
Ukraina1133ter-056Roztoczczia (Roztochchya[k])384,81598,21201749°57′44″N 23°38′58″E/49,962222 23,649444
1133ter-057Sataniwska Dacza (Satanіvska Dacha)212,01559,37201749°10′26″N 26°14′56″E/49,173889 26,248889
Bałtycki region lasów bukowych
Niemcy1133bis-011Jasmund492,502 510,50201154°32′53″N 13°38′43″E/54,548056 13,645278
1133bis-012Serrahn268,102 568,00201153°20′24″N 13°11′52″E/53,340000 13,197778
1133bis-013Grumsin590,10274,30201152°59′11″N 13°53′44″E/52,986389 13,895556
Subatlantycko-hercyński region lasów bukowych
Niemcy1133bis-014Hainich1 573,404 085,40201151°04′43″N 10°26′08″E/51,078611 10,435556
1133bis-015Kellerwald1 467,104 271,40201151°08′43″N 8°58′25″E/51,145278 8,973611
Czechy1133quater-076
CZ-JIZE-01
Góry Izerskie444,812 279,40202150°51′30″N 15°09′20″E/50,858333 15,155556
Francja1133quater-082
FR-GRAN-01
Grand Ventron319,001 328,00202147°58′20″N 6°56′23″E/47,972222 6,939722
Szwajcaria1133quater-074
CH-BETT-01
Las Bettlachstock (Forêt de la Bettlachstock)195,431 094,16202147°13′22″N 7°24′43″E/47,222778 7,411944
Alpejski region lasów bukowych
Austria1133ter-003Dürrenstein1 867,451 545,05201747°46′12″N 15°02′51″E/47,770000 15,047500
1133ter-004HintergebirgAlpy Wapienne (Kalkalpen)2 946,2014 197,24201747°44′58″N 14°28′56″E/47,749444 14,482222
1133ter-005Bodinggraben890,89201747°47′14″N 14°21′12″E/47,787222 14,353333
1133ter-006Urlach264,82201747°48′15″N 14°14′22″E/47,804167 14,239444
1133ter-007Wilder Graben1 149,75201747°50′00″N 14°26′01″E/47,833333 14,433611
Szwajcaria1133quater-075
CH-LODA-01
Rezerwaty leśne dolin Lodano, Busai i Soladino806,782 330,74202146°15′49″N 8°39′11″E/46,263611 8,653056
Francja1133quater-078
FR-CHAP-01
Chapitre371,3041,65202144°38′04″N 5°59′55″E/44,634444 5,998611
Atlantycki region lasów bukowych
Belgia1133ter-008Rezerwat leśny „Joseph Zwaenepoel”Forêt de Soignes187,344 650,86201750°45′23″N 4°25′00″E/50,756389 4,416667
1133ter-009Grippensdelle A24,11201750°46′54″N 4°25′36″E/50,781667 4,426667
1133ter-010Grippensdelle B37,38201750°47′01″N 4°25′57″E/50,783611 4,432500
1133ter-011Rezerwat leśny Ticton A
(Réserve forestière du Ticton A)
13,98201750°44′03″N 4°26′13″E/50,734167 4,436944
1133ter-012Rezerwat leśny Ticton B
(Réserve forestière du Ticton B)
6,50201750°43′37″N 4°25′51″E/50,726944 4,430833
mezyjsko-Bałkański region lasów bukowych
Albania1133ter-001Lumi i gashit1 261,528 977,48201742°28′53″N 20°03′26″E/42,481389 20,057222
1133ter-002Rrajca2 129,452 569,75201741°12′11″N 20°30′02″E/41,203056 20,500556
Macedonia Północna1133quater-093
MN-DLAB-01
Rzeka Dlaboka (Dlaboka Reka)193,27234,70202141°45′47″N 20°35′16″E/41,763056 20,587778
Bułgaria1133ter-013Rezerwat BoatinBałkany Środkowe1 226,88851,22201742°48′10″N 24°16′09″E/42,802778 24,269167
1133ter-014Rezerwat Cariczina (Tsarichina)1 485,811 945,99201742°46′32″N 24°24′18″E/42,775556 24,405000
1133ter-015Rezerwat Kozja stena (Kozya stena)644,43289,82201742°47′47″N 24°31′02″E/42,796389 24,517222
1133ter-016Rezerwat Steneto[l]2 466,101 762,01201742°44′43″N 24°42′26″E/42,745278 24,707222
1133ter-017Rezerwat Stara reka[m]591,201 480,04201742°42′11″N 24°49′08″E/42,703056 24,818889
1133ter-018Rezerwat Dżendema (Dzhendema)1 774,122 576,63201742°41′44″N 24°58′23″E/42,695556 24,973056
1133ter-019Rezerwat Seweren Dżendem
(Severen Dzhendem)
926,371 066,47201742°44′44″N 24°56′05″E/42,745556 24,934722
1133ter-020Rezerwat Peeszti skali (Peeshti skali[n])1 049,10968,14201742°45′54″N 25°04′29″E/42,765000 25,074722
1133ter-021Rezerwat Sokołna (Sokolna)824,90780,55201742°41′52″N 25°08′18″E/42,697778 25,138333
Iliryjski region lasów bukowych
Chorwacja1133ter-022Hajdučki i Rožanski kukovi1 289,119 869,25201744°45′59″N 15°00′39″E/44,766389 15,010833
1133ter-023Suva draga-KlimentaPark Narodowy Paklenica1 241,04414,76201744°20′26″N 15°30′01″E/44,340556 15,500278
1133ter-024Oglavinovac-Javornik790,74395,35201744°23′04″N 15°26′59″E/44,384444 15,449722
Słowenia1133ter-047Krokar74,5047,90201745°32′31″N 14°46′08″E/45,541944 14,768889
1133ter-048Snežnik-Ždrocle720,24128,80201745°35′05″N 14°27′19″E/45,584722 14,455278
Bośnia i Hercegowina1133quater-073
BH-JANJ-01
Prašuma Janj295,04380,74202144°08′48″N 17°16′52″E/44,146667 17,281111
Środkowośródziemnomorski region lasów bukowych
Włochy1133ter-025Dolina Cervara (Valle Cervara)Park Narodowy
Abruzji, Lacjum i Molise
119,70751,61201741°49′56″N 13°43′43″E/41,832222 13,728611
1133ter-026Selva Moricento192,70201741°50′49″N 13°42′20″E/41,846944 13,705556
1133ter-027Coppo del Morto104,71415,51201741°51′37″N 13°50′48″E/41,860278 13,846667
1133ter-028Coppo del Principe194,49446,62201741°47′15″N 13°44′39″E/41,787500 13,744167
1133ter-029Dolina Fondillo (Val Fondillo)325,03700,95201741°45′15″N 13°53′09″E/41,754167 13,885833
1133ter-030
1133quater-088
IT-POLL-01*
Cozzo FerrieroPark Narodowy Pollino95,752 851,832017
2021*
39°54′19″N 16°06′04″E/39,905278 16,101111
1133quater-089
IT-POLL-02
Pollinello477,94202139°53′43″N 16°11′54″E/39,895278 16,198333
1133quater-090
IT-VALL-01
Dolina Infernale (Valle Infernale)320,792 191,36202138°07′55″N 15°57′41″E/38,131944 15,961389
1133ter-031
1133quater-086
IT-FUMB-01*
FalasconeLas Umbra (Foresta Umbra)254,303 486,292017
2021*
41°48′21″N 15°58′41″E/41,805833 15,978056
1133quater-087
IT-FUMB-02
Pavari-Sfilzi667,13202141°50′20″N 16°01′25″E/41,838889 16,023611
1133ter-032Monte Cimino57,5487,96201742°24′31″N 12°12′11″E/42,408611 12,203056
1133ter-033Monte Raschio73,7354,75201742°10′25″N 12°09′40″E/42,173611 12,161111
1133ter-034Sasso Fratino781,436 936,64201743°50′40″N 11°48′11″E/43,844444 11,803056
Pirenejsko-iberyjski region lasów bukowych
Hiszpania1133ter-049Tejera NegraLasy bukowe Ayllón
(Hayedos de Ayllón)
255,5213 880,86201741°14′43″N 3°23′19″W/41,245278 -3,388611[o]
1133ter-050Montejo71,79201741°06′44″N 3°29′58″W/41,112222 -3,499444
1133ter-051LizardoiaLasy bukowe Navarry
(Hayedos de Navarra)
63,9724 494,52201743°00′23″N 1°06′46″W/43,006389 -1,112778
1133ter-052Aztaparreta171,06201742°54′39″N 0°48′58″W/42,910833 -0,816111
1133ter-053Cuesta FriaLasy bukowe Picos de Europa
(Hayedos de Picos de Europa)
213,6514 253,00201743°10′21″N 4°59′16″W/43,172500 -4,987778
1133ter-054Canal de Asotin109,58201743°10′16″N 4°53′21″W/43,171111 -4,889167
Francja1133quater-083
FR-MASS-01
Massane239,501 432,30202142°28′58″N 3°01′45″E/42,482778 3,029167

* Części składowe wpisane na listę wcześniej, w przypadku których w 2021 roku zmieniono tylko granice[4][18][8][3].
Kursywą w nawasach podane są oryginalne nazwy z dokumentów UNESCO, o ile różnią się od polskiego tłumaczenia lub transkrypcji.

Na 44 sesję Komitetu Światowego Dziedzictwa odbywającej się on-line 16–31 lipca 2021 roku w Fuzhou (Chiny) nominowano 36 nowych części składowych[18]. Obiekt powiększono o 15 spośród nich, a w przypadku 6-u wpisanych w latach poprzednich zmieniono granice[8][3]. Zmiana granic części składowej StużycaGóry Bukowskie (Stužica – Bukovské vrchy) połączona była z odłączeniem części składowej Udava[2][8][3]. Liczba obszarów powiększyła się więc o 16 (15 nowych + Udava)[8][3].

W 2017 roku było łącznie 78 części składowych z 12 państw[4], w 2021 roku są już 94 obszary z 18 państw: Albanii, Austrii, Belgii, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Francji, Hiszpanii, Macedonii Północnej, Niemiec, Polski, Rumunii, Słowacji, Słowenii, Szwajcarii, Ukrainy i Włoch[7][8][3]. Po raz pierwszy pojawiły się Bośnia i Hercegowina, Czechy, Francja, Macedonia Północna, Polska i Szwajcaria. Nie ma z kolei Czarnogóry i Serbii wymienionych na liście nominacji[7][18].

Część składowa Falascone wcześniej wpisana była jako Las Umbra (Foresta Umbra)[18].

Łączna powierzchnia części składowych obiektu wynosi 98 125,15 ha, otulin 294 720,87 ha (razem 392 846,02 ha). Największa powierzchnia części składowych jest na Ukrainie i w Rumunii – łącznie 54% (41% ze strefami buforowymi).

Obszary części składowych pokrywają się w większym lub mniejszym stopniu z różnymi obszarami chronionymi, takimi jak rezerwaty przyrody, parki narodowe, sieć Natura 2000 i in.[4][2][5][6]

Mapa przedstawiająca rozmieszczenie wpisanych grup składowych[c][1] obiektu światowego dziedzictwa UNESCO „Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy”.

Regiony lasów bukowych

Wyróżnia się 12 regionów lasów bukowych (ang. Beech Forest Region, BFR)[4][5][2][19]:

Części składowe omawianego obiektu reprezentują 10 spośród nich[7]. Najwięcej lasów bukowych występuje w regionie karpackim. Z tego powodu nazywany jest on często ojczyzną buka. Z kolei plejstoceńskie refugia w regionie iliryjskim były najważniejszymi ostojami dla ekspansji postglacjalnej tego gatunku[2][19][20].

Galeria

Zobacz też

Uwagi

  1. a b c d Część składowa (ang. component part)[2][5][6].
  2. Wyjątkowa powszechna wartość (ang. Outstanding Universal Value, OUV)[2].
  3. a b c Grupa składowa (ang. component cluster)[2][5][6].
  4. a b Poprawione z „Gorna Solinka” na „Górna Solinka”.
  5. a b Poprawione z „Polonina Wetlinska” na „Połonina Wetlińska”.
  6. a b Poprawione z „Wolosatka” na „Wołosatka”.
  7. Region lasów bukowych (ang. Beech Forest Region, BFR)[4][5][2][19].
  8. Poprawione współrzędne geograficzne z „N49 4 14 E22 3 1" na N49°4′58″ E22°35′45″.
  9. Poprawione z „Uholka-Shyrikyi Luh” na „Uholka-Shyrokyi Luh”.
  10. Zmienione ze „Strimbu Băiuț” na „Strâmbu Băiuț”.
  11. Poprawione z „Roztochya” na „Roztochchya”.
  12. Poprawione z „Rezerwat Stara reka” („Stara reka Reserve”)[17][18] na „Rezerwat Steneto”[4][17].
  13. Poprawione z „Rezerwat Seweren Dżendem” („Severen Dzhendem Reserve”)[17][18] na „Rezerwat Stara reka”[4][17].
  14. Poprawione z „Peesh skali” na „Peeshti skali”.
  15. Poprawiona szerokość geograficzna z „N41 143” na N41°14′43″.

Przypisy

  1. a b c d e f g h Bukowe lasy Bieszczad na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, Ministerstwo Środowiska, 29 lipca 2021 [dostęp 2021-08-04].
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z ‘Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe’ as extension to the existing Natural World Heritage Site ‘Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe’ (1133ter). IUCN, January 2020, seria: Nomination Dossier to the UNESCO for the Inscription on the World Heritage List. [dostęp 2021-08-07]. (ang.)
  3. a b c d e f g h i j k l m n 8B. NOMINATIONS TO THE WORLD HERITAGE LIST; Decision: 44 COM 8B.32. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 44 COM: Extended forty-fourth session; Fuzhou (China) / Online meeting; 16 - 31July 2021. Cz. WHC/21/44.COM/18: Decisions adopted during the extended 44th session of the World Heritage Committee (Fuzhou (China) / Online meeting, 2021). Paris: UNESCO, 31 July 2021, s. 368–372. [dostęp 2021-12-03]. (ang.)
  4. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Ivana Jovanović, Aleksandar Dragišić, Dragana Ostojić, Biljana Krsteski. BEECH FORESTS AS WORLD HERITAGE IN ASPECT TO THE NEXT EXTENSION OF THE ANCIENT AND PRIMEVAL BEECH FORESTS OF THE CARPATHIANS AND OTHER REGIONS OF EUROPE WORLD HERITAGE SITE. „NATURE CONSERVATION”. 69 (1–2), s. 15–32, 2019 (ang.). [dostęp 2021-08-02]. 
  5. a b c d e f g h i j k l “Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe” as extension to the existing Natural World Heritage Site “Primeval Beech Forests of the Carpathians and the Ancient Beech Forests of Germany” (1133bis). IUCN, January 2017, seria: NOMINATION DOSSIER to the UNESCO for the Inscription on on the World Heritage List. [dostęp 2021-08-07]. (ang.)
  6. a b c d e f g h BEECH PRIMEVAL FORESTS OF THE CARPATHIANS. Nomination dossier 2007 to the UNESCO for the Inscription on the World Heritage List; Nomination of the “Ancient Beech Forests of Germany” as Extension to the World Natural Heritage “Primeval Beech Forests of the Carpathians” (1133). Nomination Dossier 2011 to the UNESCO for the Inscription on the World Heritage List.. IUCN, 2007, 2011. [dostęp 2021-08-14]. (ang.)
  7. a b c d e f g h i j Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe, UNESCO [dostęp 2021-07-29] (ang.).
  8. a b c d e f g h i j k l m n o p ANCIENT AND PRIMEVAL BEECH FORESTS OF THE CARPATHIANS AND OTHER REGIONS OF EUROPE; BOSNIA AND HERZEGOVINA, CZECHIA, FRANCE, ITALY, MONTENEGRO, NORTH MACEDONIA, POLAND, SERBIA, SLOVAKIA, SWITZERLAND – ID N° 1133quater. W: IUCN World Heritage Evaluations 2021 (WHC/21/44.COM/INF.8B2.ADD); ADDENDUM: IUCN Evaluations of nominations of natural and mixed properties to the World Heritage List; IUCN REPORT FOR THE WORLD HERITAGE COMMITTEE, extended 44th Session, 16-31 JULY 2021, Fu zhou (CHina) / online. IUCN, May 2021, s. 5–26. (ang.)
  9. Protocol on Sustainable Forest Management to the Framework Convention on the Protection and Sustainable Development of the Carpathians. Bratislava: Carpathian Convention, 2011-05-27. [dostęp 2021-08-20]. (ang.)
  10. Virgin forests (ang.). Carpathian Convention. [dostęp 2021-08-20].
  11. a b 8B. NOMINATIONS OF PROPERTIES TO THE WORLD HERITAGE LIST; Decision: 31 COM 8B.16. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 31.COM: Thirty-first session; Christchurch, New Zealand; 23 June-2 July 2007. Cz. WHC-07/31.COM/24: DECISIONS ADOPTED AT THE 31st SESSION OF THE WORLD HERITAGE COMMITTEE (CHRISTCHURCH, 2007). Paris: UNESCO, 31 July 2007, s. 145–146. (ang.)
  12. a b 8B. Nominations to the World Heritage List; CHANGES TO NAMES OF PROPERTIES INSCRIBED ON THE WORLD HERITAGE LIST; Decision: 35 COM 8B.13. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 35 COM: Thirty-fifth session; Paris, UNESCO Headquarters; 19-29 June 2011. Cz. WHC-11/35.COM/20: DECISIONS ADOPTED BY THE WORLD HERITAGE COMMITTEE AT ITS 35th SESSION (UNESCO, 2011). Paris: UNESCO, 7 July 2011, s. 182–183. (ang.)
  13. a b 8B. NOMINATIONS TO THE WORLD HERITAGE LIST; Decision: 41 COM 8B.7. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 41 COM: Forty-first session; Krakow, Poland; 2–12 July 2017. Cz. WHC/17/41.COM/18: Decisions adopted during the 41st session of the World Heritage Committee (Krakow, 2017). Kraków: UNESCO, 12 July 2017, s. 188–189. (ang.)
  14. klm/ wos/ ksi/ itm/ aszw/ (PAP), Kolejne lasy bukowe Karpat na Liście światowego dziedzictwa UNESCO, DZIEJE.PL, 7 lipca 2017 [dostęp 2021-08-04].
  15. WHC-07/31.COM/8B; Item 8B of the Provisional Agenda: Nominations to the World Heritage List. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 31.COM: Thirty first Session; Christchurch, New Zealand; 23 June – 2 July 2007. Paris: UNESCO, 11 May 2007. (ang.)
  16. WHC-11/35.COM/8B; 8B. Nominations to the World Heritage List. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 35.COM: Thirty-fifth session; Paris, UNESCO Headquarters; 19 – 29 June 2011. Paris: UNESCO, 6 May 2011. (ang.)
  17. a b c d e WHC/17/41.COM/8B; 8B. Nominations to the World Heritage List. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 41.COM: Forty first session; Krakow, Poland; 2 12 July 2017. Paris: UNESCO, 19 May 2017. (ang.)
  18. a b c d e f g WHC/21/44.COM/8B; 8B. Nominations to the World Heritage List. W: UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATION; CONVENTION CONCERNING THE PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL AND NATURAL HERITAGE; WORLD HERITAGE COMMITTEE: World Heritage. T. 31.COM: Extended forty-fourth session; Fuzhou (China) / Online meeting; 16 – 31 July 2021. Paris: UNESCO, 4 June 2021. (ang.)
  19. a b c P. Ibisch: European World Heritage Beech Forests. Research and Development project of German Federal Agency for Nature Conservation – Final Project Report. Eberswalde, Germany: Hochschule für nachhaltige Entwicklung Eberswalde (FH), 2014. [dostęp 2021-08-07]. (ang.)
  20. Donatella Magri i in. A new scenario for the Quaternary history of European beech populations: palaeobotanical evidence and genetic consequences. „New Phytologist”. 171 (1), s. 199–221, 2006. DOI: 10.1111/j.1469-8137.2006.01740.x (ang.). [dostęp 2021-08-07]. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Albania.svg
Flag of Albania
Flag of Croatia.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy - mapa 2.jpg
Autor: Darekk2 z wykorzystaniem współrzędnych geograficznych dostępnych w materiałach UNESCO WH (http://whc.unesco.org/en/list/1133), Licencja: CC BY-SA 4.0
Obszary (grupy części składowych, component clusters) obiektu światowego dziedzictwa UNESCO "Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy" ("Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe"). Kolory:
  • czerwony - wpisane w latach 2007, 2011 i 2017
  • pomarańczowy - modyfikowane w 2021, wpisane w latach j.w.
  • zielony - wpisane w 2021 roku
Sninsky kamen 01.jpg
Szczyt Sninsky kamen w górach Wyhorlat - widok ze szlaku na szczyt.
Stužica primeval forest, Slovakia.jpg
Autor: Caroig, Licencja: CC BY-SA 3.0
Stužica primeval forest, Slovakia
Svydovec, Tempa, koně.jpg
(c) Daniel Baránek, CC BY-SA 3.0
Svydovec, koně v úbočí vrcholu Tempa (1634 m)
Kočevsko21.JPG
Autor: Ljuba brank z słoweńskiej Wikipedii, Licencja: GFDL
Pragozd Krokar - že dolga leta ga ureja samo narava
Ua Uholka Dicke Buche mit Wurzelspinne.jpg
(c) Michael Fiegle, CC-BY-SA-3.0
Dicke Buche (Fagus sylvatica), die sich mit ausladenden Wurzeln im Hang verankert hat. Buchen-Urwald Uholsko-Sherokyi-Luh in der Ukraine, weltgrößter Rotbuchen-Urwald.
Primeval forest Havešová.jpg
Autor: Benjamín Jarčuška, Licencja: CC BY-SA 3.0
Beech primeval (virgin) forest in Slovak national park Poloniny, UNESCO world heritage site from 2008.
Dlaboka River Valley in Macedonia.jpg
Autor: Ehrlich91, Licencja: CC BY-SA 4.0
View of the valley of Dlaboka River in Macedonia, designated as UNESCO natural heritage in 2021
Jizerskohorské Bučiny.JPG
European Beech Woods, Jizera Mountains, Czech Republic
Połonina Wetlińska - Smerek 06.jpg
(c) Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Widok ze szczytu Smerek na Połoninie Wetlińskiej.
FFH DE 2949-302 Grumsiner Forst Redernswalde-07.06.2014-3.JPG
Autor: Ökologix, Licencja: CC BY-SA 3.0
Waldrand am Großen Daber-See im NSG Grumsiner Forst/Redernswalde
Bieszczady, UNESCO, Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy - mapa.jpg
Autor: Darekk2, Licencja: CC BY-SA 4.0
Obiekt światowego dziedzictwa UNESCO "Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat i innych regionów Europy" ("Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe") - schematyczna mapa fragmentu obejmującego Bieszczadzki Park Narodowy oraz przyległe obszary po stronie słowackiej i ukraińskiej. Części składowe:

1 Pasmo graniczne i dolina Górnej Solinki
2 Połonina Wetlińska i Smerek
3 Dolina potoku Terebowiec
4 Dolina potoku Wołosatka
5 Stužica - Bukovské Vrchy (część, Słowacja)
6 Stuzhytsia – Uzhok (Ukraina)

Zaznaczone są części składowe i strefa buforowa (podstrefy ochronna i ochrony krajobrazu oraz strefa buforowa obszaru Stuzhytsia – Uzhok).
Prales Stužica.jpg
Autor: Martin Michálek, Licencja: CC BY 2.0
Národný park Poloniny
Beușnița (Beu) valley 42.jpg
Autor: Marko.vl, Licencja: CC BY-SA 4.0
Slapovi Beušnice na reci Beu (Beušnici), pritoci reke Nere. Ove reke protiču u zapadnom delu Rumunije.