Pralidoksym

Pralidoksym
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 2-[(hydroksyimino)metylo]-1-metylopiryd-1-yna Inne nazwy i oznaczenia pralidoksyna, protopam
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C7H9N2O
Masa molowa	137,16 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	6735-59-7
PubChem	5353894
DrugBank	DB00733
SMILES O/N=C/C1=[N+](C)C=CC=C1
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji według kryteriów GHS są niedostępne.
Podobne związki
Podobne związki	obidoksym, azoksym
Pochodne	pirydyna

Pralidoksym, pralidoksyna – organiczny związek chemiczny z grupy oksymów, stosowany wraz z atropiną jako antidotum w przypadku narażenia na działanie insektycydów fosforanoorganicznych lub bojowych środków trujących o działaniu paralityczno-drgawkowym, między innymi gazów serii V (na przykład VX) i serii G (tabun, sarin, soman).

Najczęściej używany jest jako sól chlorkowa (2-PAM). Stosowany w lecznictwie jest również jodek pralidoksymu.

Innymi lekami o podobnym działaniu jest chlorek obidoksymu i chlorek azoksymu (znany jako HI-6). Środki te są podawane równocześnie z atropiną, ale nie mogą jej zastępować. Do kontrolowania drgawek w przypadku zatrucia insektycydami fosforanoorganicznymi lub gazami bojowymi stosowany jest jako lek wspomagający diazepam. Podawanie oksymów należy kontynuować przez cały czas podawania siarczanu atropiny, aż do całkowitej metabolizy związku fosforanoorganicznego.

Sposób działania

W normalnych nikotynowych zakończeniach synaptycznych, w tym zakończeniu płytki motorycznej acetylocholina (ACh) jest uwalniana z kolbki synaptycznej aksonu, zaś receptor dla acetylocholiny obecny jest na błonie komórki mięśniowej. Acetylocholina po wydzieleniu z zakończeń presynaptycznych dyfunduje poprzez szczelinę synaptyczną i wiąże się z receptorami typu nikotynowego na błonie postsynaptycznej. To powoduje wystąpienie potencjału czynnościowego (AP), lub też indukuje skurcz mięśni na końcu płytki motorycznej.

Mechanizm działania pralidoksymu – defosforylacja seryny w miejscu aktywnym enzymu

W celu zapobieżenia nadmiernej stymulacji lub przesyceniu synapsy, acetylocholina jest bardzo szybko rozkładana przez enzym – acetylocholinoesterazę (AChE). Poprzez usunięcie acetylocholiny synapsa zostaje doprowadzona do stanu, gdy jest ona gotowa do kolejnej aktywacji. Przesycenie synapsy występuje wtedy, gdy istnieje nadmiar acetylocholiny w szczelinie synaptycznej.

Związki fosforanoorganiczne hamują działanie acetylocholinoesterazy przez fosforylację enzymu (a dokładniej nieodwracalną fosforylację seryny w miejscu aktywnym enzymu). Pralidoksym przywraca funkcjonowanie esterazy cholinowej przez usunięcie grupy fosforylującej, która związana jest z grupą estrową.

Paradoksalnie, pralidoksym w dawkach przekraczających dawkę optymalną sam jest inhibitorem cholinoesterazy, a więc także może przynieść takie same objawy jak toksyny. Jednak, w odróżnieniu od związków fosforanoorganicznych, pralidoksym wiąże się odwracalnie z acetylocholinosterazą.

Zastosowanie i dawkowanie

Jest stosowany wraz z atropiną jako lek pomocniczy w zatruciu bojowymi środkami trującymi.

Zalecane dawkowanie, w zależności od źródeł:

• Dorośli: 30 mg/kg (zwykle 600 mg – 2 g), przez podanie dożylnie lub iniekcję domięśniową, ewentualnie powtórzone 15 do 60 minut później, aż do osiągnięcia maksymalnej dawki dobowej 6 g.
• Dzieci: 50 mg/kg

Dawkowanie w autostrzykawkach:

• atropina 2 mg, pralidoksym 600 mg
• atropina 2 mg, toksogonina 220 mg

Bibliografia

• Jerrold B. Leikin, Robin B. McFee: Handbook of Nuclear, Biological, and Chemical Agent Exposures. CRC Press Inc., 2007. ISBN 978-1-4200-4477-5. (ang.)
• Robert James Flanagan, Alison L. Jones: Antidotes: Principles and Clinical Applications. Informa HealthCare, 2001. ISBN 0-7484-0965-3. (ang.)
• Graham L. Patrick: Chemia medyczna Podstawowe zagadnienia. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2003. ISBN 83-204-2833-5. (pol.)