Prawo o miastach

Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej

Nazwa potoczna	Prawo o miastach
Data wydania	18 kwietnia 1791
Miejsce publikacji	Warszawa
Rodzaj aktu	ustawa
Status	uchylony
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych

Prawo o miastach, właściwie Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej – ustawa przyjęta przez Sejm Czteroletni (1788–1792) w 1791, następnie włączona in extenso do Konstytucji 3 maja (1791) jako jej Artykuł III.

Tło

Już z chwilą otwarcia obrad Sejmu Czteroletniego w 1788, działacze mieszczańscy czynili starania o wniesienie kwestii miast królewskich pod obrady izby poselskiej. W celu koordynacji tych działań prezydent Starej Warszawy Jan Dekert zorganizował w Warszawie 27 listopada 1789 spotkanie przedstawicieli 141 miast królewskich I Rzeczypospolitej, którzy wystosowali memoriał do Stanisława Augusta Poniatowskiego, domagający się przyznania praw publicznych mieszczaństwu. 2 grudnia 1789 z Ratusza Starego Miasta na Zamek Królewski przeszła czarna procesja, by wręczyć to pismo monarsze^[1].

18 grudnia 1789 Sejm Czteroletni powołał Deputację do Miast Naszych Królewskich, której zadaniem było m.in. przygotowanie projektu prawa dla miast. 1 marca 1791 projekt Deputacji wniesiony został pod obrady sejmu. Przepadły one jednak w toku burzliwych dyskusji, spotykając się z ostrym sprzeciwem konserwatywnej szlachty. Ostatecznie odesłano wszystkie projekty o miastach do Deputacji Konstytucyjnej, która miała się zająć opracowaniem jednego wspólnego projektu. Mimo to przedstawiony 14 kwietnia opracowany przez Deputację projekt nie uzyskał aprobaty posłów. Niespodziewanie własny projekt prawa o miastach przedstawił poseł Jan Suchorzewski. Koncepcja ta, sprzeciwiająca się przyznaniu przedstawicielom miast bezpośredniego udziału w sejmie, ale uwzględniająca niektóre postulaty mieszczan, została poparta przez króla Stanisława Augusta. 18 kwietnia uchwalono prawo o miastach, którego założenia oparte były na projekcie Suchorzewskiego.

Postanowienia

Medal wybity dla upamiętnienia uchwalenia Prawa o miastach w 1791

Mieszczanie:

• mogli wysyłać swoich przedstawicieli na sejm jako plenipotentów w liczbie 24 przedstawicieli, z głosem jedynie w sprawach miasta (jako ciało doradcze),
• dostali prawo do nietykalności osobistej (oprócz bankrutów)
• mogli nabywać majątki ziemskie,
• nie mogli być więzieni bez wyroku sądowego,
• mogli obejmować urzędy, otrzymywać stopnie oficerskie i godności duchowne,
• mieli prawo do nobilitacji, czyli przyjęcia do grona szlachty,
• nie otrzymywali pełni praw tak jak szlachta.

Zniesienie jurydyk^[2].

Przypisy