Premierzy Izraela

Izrael Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Izraela Ustrój polityczny Ustrój polityczny Izraela Konstytucja Ustawa Zasadnicza Izraela Władza ustawodawcza Kneset Jariw Lewin Władza wykonawcza Prezydent Jicchak Herzog Premier Benjamin Netanjahu Rząd Izraela Trzydziesty siódmy rząd Izraela Władza sądownicza System sądowniczy Izraela Sąd Najwyższy Aszer Grunis Prokurator generalny Izraela Jehuda Weinstein Kontrola państwowa Kontrola państwowa Państwowy Urząd Kontroli Finanse Bank Izraela Samorząd terytorialny Podział administracyjny Izraela System samorządu w Izraelu Partie polityczne Partie polityczne Wybory Wybory parlamentarne: 2019 Wybory samorządowe: 2018 Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Izraela minister: Binjamin Netanjahu

Portal Izrael

Premier Rządu Izraela (hebr. ראש ממשלת ישראל, Rosz ha-Memszala) – najsilniejsze ogniwo władzy wykonawczej w Izraelu. Premier niemal zawsze jest liderem partii lub koalicji, która zwyciężyła wybory do Knesetu.

Od 2022 roku premierem Izraela jest Binjamin Netanjahu.

Wybory

Schemat systemu politycznego Izraela

Prezydent desygnuje na premiera lidera partii lub koalicji wyborczej, która wygrała wybory. Musi mieć ona przynajmniej 61 głosów poparcia w 120-osobowym Knesecie.

Od chwili mianowania premier ma 28 dni na ustalenie składu i programu gabinetu. Premier oraz połowa ministrów muszą być członkami parlamentu – rząd (z premierem) nie może liczyć mniej niż 8 ani więcej niż 18 osób. Kiedy Kneset zaaprobuje rząd, może on przystąpić do pracy.

Bezpośredni wybór premiera (1992-2001)

W 1992 roku w Izraelu wprowadzono bardzo oryginalny system wyłaniania osoby premiera. Od uchwalenia w tymże roku Ustawy Zasadniczej O Rządzie, każdy wyborca oddawał dwa głosy. Jeden na partię polityczną, a drugą na osobę premiera. W tym systemie odbyły się trzy wybory premiera: 1996, 1999 i w 2001 roku. W tym ostatnim przypadku wybory szefa rządu odbywały się niezależnie od wyborów do parlamentu (z tego powodu, w latach 2001–2003 Ariel Szaron (wówczas Likud) był premierem, pomimo że Partia Pracy posiadała większość w Knesecie). Po wyborze premier elekt miał 45 dni na uformowanie rządu, przedstawienie Knesetowi składu i programu działania.

Stwierdzono jednak, iż taki system nie sprawdził się, ponieważ wygrywająca partia mogła nie tworzyć rządu. W 2001 roku wprowadzono więc nową Ustawę Zasadniczą, przywracającą stare uregulowania. Dzięki temu, od wyborów w 2003 roku, premierem jest lider najsilniejszej partii w Knesecie.

Pełnomocnictwa i rola premiera

Rząd prowadzi politykę wewnętrzną i zewnętrzną państwa, posiada w tym celu wszystkie kompetencje, które nie są zastrzeżone aktami prawnymi dla innych organów i instytucji państwa (tzw. domniemanie kompetencji). Szczególnie ważne są decyzje rządu dotyczące spraw bezpieczeństwa i użycia sił zbrojnych (Siły Obronne Izraela). Z ramienia rządu za siły zbrojne odpowiedzialny jest minister obrony. Rząd powołuje szefa Sztabu Generalnego na wniosek tegoż ministra.

Zazwyczaj posiedzenia rządu odbywają się w niedziele, ale w razie konieczności mogą mieć miejsce w każdym innym dniu tygodnia.

Pomimo że Ustawa Zasadnicza stanowi, iż umowy międzynarodowe zawarte przez rząd zatwierdza Kneset i podpisuje prezydent, to jednak w praktyce robi to samodzielnie rząd. Posiada on także dość szerokie uprawnienia prawodawcze, na podstawie ustaw wydaje rozporządzenia, a w stanie zagrożenia państwa wydaje rozporządzenia nadzwyczajne.

Przyspieszone wybory parlamentarne odbywają się, gdy:

• Kneset rozwiąże się własną uchwałą
• premier uzna, że członkowie rządu są wobec niego w opozycji – wówczas za zgodą prezydenta rozwiązuje parlament
• Kneset odrzuci propozycje kandydatów do rządu
• Kneset nie uchwali budżetu w ciągu 3 miesięcy poprzedzających początek następnego roku podatkowego
• Kneset większością 2/3 ogólnej liczby deputowanych usunie premiera z funkcji.

Premier może odwołać ministra, a minister ma prawo złożenia rezygnacji. Większością 7/12 ogólnego składu deputowanych Kneset może odwołać poszczególnych ministrów. Premier ma dużą swobodę w kwestiach określania struktury rządu i powierzania zadań poszczególnym ministrom. Należy jednak pamiętać, iż rządy zawsze są koalicjami i zdanie kierownictw innych partii musi być przez premiera brane pod uwagę.

W przypadku, gdy premier nie może pełnić swojej funkcji (dymisja, stan oskarżenia), wówczas wyznacza na swoje miejsce jednego z ministrów-posłów, który ma wszystkie uprawnienia premiera z wyjątkiem prawa rozwiązania parlamentu. Nagły wylew, który dotknął premiera Ariela Szarona w styczniu 2006 ukazał konieczność uregulowania sytuacji, kiedy chory premier nie jest w stanie wyznaczyć swego następcy. Ustalono, iż w takim przypadku obowiązki szefa rządu przejmuje wicepremier (na początku 2006 roku – Ehud Olmert). Jeżeli premier zostanie uznany za trwale niezdolnego do pełnienia swoich funkcji, wicepremier wykonuje jego obowiązki przez 100 dni. Po upłynięciu tego czasu, prezydent nominuje nowego premiera. Jeżeli jednak premier umrze, rząd wybiera nowego szefa rządu.

Doradca Prawny Rządu

Doradca Prawny Rządu jest organem opiniodawczo-doradczym rządu w kwestiach prawnych, jest prokuratorem generalnym i podlega mu prokuratura. Choć powoływany przez rząd, nie jest jego członkiem, ale uczestniczy w jego obradach. Doradca nie składa dymisji wraz z gabinetem.

Doradca Prawny Rządu wydaje opinie prawne na temat działalności rządu, które jednak nie mają charakteru formalnie wiążącego. Innym zadaniem Doradcy jest wyrażanie zgody na wszczęcie postępowania karnego wobec premiera i sędziów, a po jego zakończeniu wnosi akt oskarżenia przeciwko nim.

Lista Premierów Izraela

Premierzy Izraela w porządku chronologicznym

Premier
#	Imię i Nazwisko	Portret	Kadencja		Partia polityczna	Rządy
1	Dawid Ben Gurion דָּוִד בֶּן-גּוּרִיּוֹן (1886–1973)		14 maja 1948	26 stycznia 1954	Mapai	tymczasowy (1948–1949) pierwszy (1949–1950) drugi (1950–1951) trzeci (1951–1952) czwarty (1952–1954)
2	Mosze Szaret משֶׁה שָרֵת (1894–1965)		26 stycznia 1954	3 listopada 1955	Mapai	piąty (1954–1955) szósty (1955)
(1)	Dawid Ben Gurion דָּוִד בֶּן-גּוּרִיּוֹן (1886–1973)		3 listopada 1955	26 czerwca 1963	Mapai	siódmy (1955–1958) ósmy (1958–1959) dziewiąty (1959–1961) dziesiąty (1961–1963)
3	Lewi Eszkol לֵוִי אֶשְׁכּוֹל (1895–1969)		26 czerwca 1963	26 lutego 1969	Mapai	jedenasty (1963–1964) dwunasty (1964–1966) trzynasty (1966–1969)
–	Jigal Allon (tymczasowo) יִגְאָל אַלּוֹן (1918–1980)		26 lutego 1969	17 marca 1969	Koalicja Pracy	trzynasty (1969)
4	Golda Meir גּוֹלְדָּה מֵאִיר (1898–1978)		17 marca 1969	3 czerwca 1974	Koalicja Pracy	czternasty (1969) piętnasty (1969–1974) szesnasty (1974)
5	Icchak Rabin יִצְחָק רַבִּין (1922–1995)		3 czerwca 1974	20 czerwca 1977	Koalicja Pracy	siedemnasty (1974–1977)
6	Menachem Begin מְנַחֵם בֵּגִין (1913–1992)		20 czerwca 1977	10 października 1983	Likud	osiemnasty (1977–1981) dziewiętnasty (1981–1983)
7	Icchak Szamir יִצְחָק שָׁמִיר (1915–2012)		10 października 1983	13 września 1984	Likud	dwudziesty (1983–1984)
8	Szimon Peres שִׁמְעוֹן פֶּרֶס (1923–2016)		13 września 1984	20 października 1986	Koalicja Pracy	dwudziesty pierwszy (1984–1986)
(7)	Icchak Szamir יִצְחָק שָׁמִיר (1915–2012)		20 października 1986	13 lipca 1992	Likud	dwudziesty drugi (1986–1988) dwudziesty trzeci (1988–1990) dwudziesty czwarty (1990–1992)
(5)	Icchak Rabin יִצְחָק רַבִּין (1922–1995)		13 lipca 1992	4 listopada 1995	Izraelska Partia Pracy	dwudziesty piąty (1992–1995)
(8)	Szimon Peres שִׁמְעוֹן פֶּרֶס (1923–2016)		4 listopada 1995	18 czerwca 1996	Izraelska Partia Pracy	dwudziesty szósty (1995–1996)
9	Binjamin Netanjahu בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ (1949–)		18 czerwca 1996	6 lipca 1999	Likud	dwudziesty siódmy (1996–1999)
10	Ehud Barak אֵהוּד בָּרָק (1942–)		6 lipca 1999	7 marca 2001	Izraelska Partia Pracy	dwudziesty ósmy (1999–2001)
11	Ariel Szaron אֲרִיאֵל שָׁרוֹן (1928–2014)		7 marca 2001	21 listopada 2005	Likud	dwudziesty dziewiąty (2001–2003) trzydziesty (2003–2005)
			21 listopada 2005	14 kwietnia 2006	Kadima	trzydziesty (2005–2006)
12	Ehud Olmert אֵהוּד אוֹלְמֶרט (1945–)		14 kwietnia 2006	31 marca 2009	Kadima	trzydziesty pierwszy (2006–2009)
(9)	Binjamin Netanjahu בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ (1949–)		31 marca 2009	13 czerwca 2021	Likud	trzydziesty drugi (2009–2013) trzydziesty trzeci (2013–2015) trzydziesty czwarty (2015–2020) trzydziesty piąty (2020–2021)
13	Naftali Bennett נַפְתָּלִי בֶּנֶט (1972–)		13 czerwca 2021	1 lipca 2022	Jamina	trzydziesty szósty (2021–2022)
14	Ja’ir Lapid יָאִיר לַפִּיד (1963–)		1 lipca 2022	29 grudnia 2022	Jest Przyszłość	trzydziesty szósty (2021–2022)
(9)	Binjamin Netanjahu בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ (1949–)		29 grudnia 2022	nadal	Likud	trzydziesty siódmy (od 2022)

Zobacz też

• Ustrój polityczny Izraela
• Centralne Biuro Statystyki Izraela
• Wicepremierzy Izraela

Bibliografia

• Colin Shindler, Historia współczesnego Izraela, tłum. Marcin Mścichowski, Książka i Wiedza 2011
• Rulers.org

Linki zewnętrzne

• http://www.pmo.gov.il/