Pretorium

Model praetorium w rzymskiej Kolonii (Germania Inferior).
Plan rzymskiej castra: 1 Praetorium 2 Via Praetoria 3 Via Principalis 4 Porta Principalis Dextra (prawa brama) 5 Porta Praetoria (brama główna) 6 Porta Principalis Sinistra (lewa brama) 7 Porta Decumana (brama tylna)

Pretorium (łac. praetorium) – siedziba wodza lub władcy w rzymskim obozie wojskowym (castra) - namiot lub dom w obozach stałych. Przed pretorium znajdował się plac - forum żołnierskie.

Wczesne pretoria

Pretoria z II w. p.n.e. przypominały ówczesne domy mieszkalne (domus) z atrium umieszczonym w centrum. W I w. n.e. pretoria utraciły charakter mieszkalny stając się siedzibami dowództwa. Typowy przykład stanowi pretorium w Castra Vetera (koło Xanten) składające się z otoczonego portykami forum, galerii przypominającej planem bazylikę z biurami (tribunalia), kaplicą (sacrarium), gdzie przechowywano znaki legionów. Od I w. wódz mieszkał w pałacyku na terenie obozu.

Późniejsze znaczenia

W okresie cesarstwa rzymskiego pretorium było wykorzystywane jako mieszkanie prokuratora (namiestnika) rzymskiej prowincji. W podobnym sensie termin ten był używany w Cesarstwie Bizantyjskim, gdzie praitōrion oznaczał rezydencję gubernatora miasta. Termin pretorium był również stosowany w odniesieniu do siedziby cesarza w stolicy (zob. pretorianie).

Znaczenie biblijne

W Nowym Testamencie termin pretorium odnosi się do pałacu Poncjusza Piłata, rzymskiego prefekta Judei. Według Ewangelii w pretorium Jezus Chrystus został osądzony i skazany na śmierć. W Dziejach Apostolskich (Dz 23:35) jest mowa o uwięzieniu Szawła w pretorium Heroda (według Biblii gdańskiej - ratuszu Herodowym) - pałacu Heroda Wielkiego w Cezarei Nadmorskiej. Pałac ten służył namiestnikom Judei jako stała siedziba, w przeciwieństwie do pretorium w Jerozolimie, gdzie przebywali oni jedynie podczas święta Paschy. Również w Liście do Filipian św. Paweł wspomina o uwięzieniu w pretorium. W zależności od kontekstu może chodzić tu o koszary pretorianów w Rzymie, Cezarei lub Efezie bądź o pałac cesarza na Palatynie.

Literatura

  • Michał Pietrzykowski, Pretorium [w:] Słownik kultury antycznej, red. Lidia Winniczuk, Warszawa 1991, Wiedza Powszechna, ISBN 83-214-0406-5, s. 354-355.

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Castra1.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Modell Praetorium, Cologne.JPG
Autor: Nicolas von Kospoth (Triggerhappy), Licencja: CC BY-SA 2.5
Scaled reconstruction of the roman Praetorium in Cologne, Germany. Remains of this building can be found underneath the townhall of Cologne (Entrance in the Budengasse).