Prezydent Ukrainy

Prezydent Ukrainy
Президент України
Ilustracja
Sztandar Prezydenta Ukrainy
Obecny

Wołodymyr Zełenski (2019)
Stanowisko
Państwo

 Ukraina

Data utworzenia

5 grudnia 1991

Pierwszy

Łeonid Krawczuk

Długość kadencji

5 lat

Obecny

Wołodymyr Zełenski

Obecny od

20 maja 2019

Siedziba

Pałac Maryjski Kijów

Strona internetowa
Ukraina
Godło Ukrainy
Ten artykuł jest częścią serii:
Ustrój i polityka
Ukrainy
Ustrój polityczny
Konstytucja
Władza ustawodawcza
Władza wykonawcza
Władza sądownicza
Kontrola państwowa
Finanse
Samorząd terytorialny
Polityka zagraniczna
Portal Ukraina

Prezydent Ukrainy (ukr. Президент України, Prezydent Ukrajiny) – głowa państwa Ukrainy. Na mocy Rozdziału V Konstytucji Ukrainy jest najwyższym przedstawicielem władz, gwarantem suwerenności państwa, integralności terytorialnej Ukrainy, przestrzegania Konstytucji Ukrainy oraz praw i wolności człowieka i obywatela, najwyższym organem państwa w zakresie władzy wykonawczej, Najwyższym Głównodowodzącym Sił Zbrojnych Ukrainy.

Prezydent jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.

Tytuł Prezydenta Ukrainy jest dożywotni[1].

Wybór prezydenta

Kandydat

Kandydatem na prezydenta może zostać osoba, która[2]:

  • jest obywatelem Ukrainy,
  • posiada czynne prawo wyborcze,
  • włada językiem ukraińskim,
  • w dniu wyborów ma ukończone 35 lat,
  • mieszka od co najmniej 10 lat na terytorium Ukrainy.

Kandydatem nie może natomiast zostać:

  • prezydent, którego kadencja została skrócona przedterminowo[3],
  • prezydent, który został wybrany na drugą kadencję[2][4].

Wybory

Prezydent wybierany jest w równym, tajnym, powszechnym i bezpośrednim głosowaniu. Wybory mogą być zwyczajne, nadzwyczajne i powtórzone.

Wybory ogłaszane są przez Radę Najwyższą Ukrainy najpóźniej sto dni przed dniem głosowania, a proces zgłaszania kandydatur i kampanii wyborczej rozpoczynają się 10 dni później[5]. Wybory odbywają się w ostatnią niedzielę marca piątego roku kadencji[2]. W przypadku wyborów nadzwyczajnych, odbywają się one w ostatnią niedzielę przed upływem 90 dni od dnia ogłoszenia skrócenia kadencji[6]. Wybory mogą zostać również powtórzone[7] i odbywają się one w ostatnią niedzielę przed upływem 90 dni od dnia od dnia ich rozpisania[6].

Przysięga

Zgodnie z art. 104 Konstytucji prezydent elekt obejmuje urząd w chwili złożenia przysięgi narodowi, co musi nastąpić w ciągu 30 dni od urzędowego ogłoszenia wyników wyborów zwyczajnych i w ciągu 5 dni po urzędowym ogłoszeniu wyników wyborów przedterminowych (nadzwyczajne i powtórzone) Nowo wybrany prezydent składa przysięgę na uroczystym posiedzeniu Rady Najwyższej Ukrainy, na ręce Przewodniczącego Sądu Konstytucyjnego Ukrainy o następującej treści:

Ja (imię i nazwisko), wybrany wolą narodu na Prezydenta Ukrainy obejmując ten wysoki urząd uroczyście przysięgam wierność Ukrainie. Zobowiązuję się wszystkimi swoimi czynami bronić suwerenności i niezawisłości Ukrainy, działać dla dobra Ojczyzny i dla pomyślności ludu ukraińskiego, bronić praw i wolności obywatela, przestrzegać Konstytucji i praw Ukrainy, wykonywać swoje obowiązki w interesie wszystkich rodaków, umacniać autorytet Ukrainy w świecie

Podczas składania przysięgi prezydent elekt trzyma rękę na Konstytucji Ukrainy i Ewangeliarzu peresopnickim, który uznawany jest za skarb narodowy Ukrainy[8]

Uprawnienia

Uprawnienia wobec narodu

  • wygłasza orędzie do narodu[9],
  • zarządza referendum ogólnoukraińskie zatwierdzającego ustawę o zmianie Konstytucji uchwaloną przez Radę Najwyższą Ukrainy, jeżeli dotyczy ona zmiany przepisów rozdziału I, III lub XIII Konstytucji[10][11],
  • zarządza referendum ogólnoukraińskie z inicjatywy obywateli[10].

Uprawnienia wobec władzy ustawodawczej

  • zwraca się z corocznymi oraz nadzwyczajnymi orędziami o stanie państwa do Rady Najwyższej Ukrainy[9],
  • rozwiązuje Radę Najwyższą Ukrainy[12],
  • zarządza przedterminowe wybory do Rady Najwyższej Ukrainy[13],
  • podpisuje ustawy[14],
  • posiada prawo weta, poza poprawkami do Konstytucji[15].

Uprawnienia wobec władzy sądowniczej

  • powołuje i odwołuje Prokuratora Generalnego za zgodą Najwyższej Rady Ukrainy[16],
  • powołuje i odwołuje jedną trzecią składu Sądu Konstytucyjnego Ukrainy[17],
  • tworzy sądy (z kontrasygnatą premiera i odpowiedniego ministra)[18],
  • stosuje prawo łaski[19].

Uprawnienia jako organ władzy wykonawczej

Prezydent jako kierownik dyplomacji:

  • desygnuje ministra spraw zagranicznych Ukrainy[20],
  • reprezentuje Ukrainę w stosunkach międzynarodowych[21],
  • zawiera umowy międzynarodowe[21],
  • podejmuje decyzje o uznaniu państw obcych[22],
  • mianuje i odwołuje szefów przedstawicielstw dyplomatycznych Ukrainy w innych państwach (z kontrasygnatą premiera i ministra)[23],
  • przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli państw obcych (z kontrasygnatą premiera i ministra)[23],
  • nadaje najwyższe rangi dyplomatyczne[24].

Prezydent jako Najwyższy Głównodowodzący Sił Zbrojnych Ukrainy:

  • desygnuje ministra obrony Ukrainy[20],
  • przedkłada Radzie Najwyższej Ukrainy wnioski odnośnie do powołania i odwołania szefa Służby Bezpieczeństwa Ukrainy[25],
  • powołuje i odwołuje naczelne dowództwo Sił Zbrojnych Ukrainy[26],
  • stoi na czele Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy, a jej postanowienia wprowadza dekretami (z kontrasygnatą premiera i ministra)[27][28],
  • powołuje członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy[29],
  • przedkłada Radzie Najwyższej Ukrainy wniosek o ogłoszenie stanu wojny[30],
  • podejmuje decyzję o użyciu Sił Zbrojnych Ukrainy oraz innych formacji wojskowych[30],
  • podejmuje zgodnie z ustawą decyzję o powszechnej albo częściowej mobilizacji i wprowadzeniu stanu wojennego na Ukrainie albo na określonych jej obszarach w razie groźby napaści lub zagrożenia niepodległości państwowej Ukrainy[31],
  • nadaje najwyższe stopnie wojskowe[24].

Prezydent wobec rządu:

  • przedkłada Radzie Najwyższej Ukrainy wniosek o powołanie premiera[32],
  • uchyla akty wydane przez Gabinet Ministrów Ukrainy z powodu ich niezgodności z niniejszą Konstytucją, zwracając się jednocześnie do Sądu Konstytucyjnego Ukrainy z pytaniem o ich zgodność z Konstytucją[33].

Pozostałymi kompetencjami związanymi z władzą wykonawczą są:

  • wydawania dekretów i rozporządzeń obowiązujących w całym kraju[34],
  • powoływanie i odwoływanie połowy składu Rady Banku Narodowego Ukrainy[35],
  • powoływanie i odwoływanie połowy składu Narodowej Rady Ukrainy ds. Telewizji i Radiofonii[36],
  • unieważnianie aktów wydanych przez Radę Ministrów Autonomicznej Republiki Krymu[37],
  • nadawanie najwyższych tytułów szczególnych oraz rang służbowych[24],
  • przyznawanie odznaczeń państwowych[38],
  • ustanawianie odznaczeń prezydenckich i ich nadawanie[38],
  • nadawanie obywatelstwa[39],
  • odbieranie obywatelstwa[39],
  • przyznawanie azylu na Ukrainie[39],
  • powoływanie organów doradczych i pomocniczych, zapewniających realizację konstytucyjnych uprawnień prezydenta[40].

Opróżnienie urzędu

Urzędowanie Prezydenta Ukrainy kończy się w chwili zaprzysiężenia nowo wybranego prezydenta. Ponadto opróżnienie urzędu może nastąpić w wyniku[41]:

  • zrzeczenia się urzędu, poprzez wygłoszenie osobiście odpowiedniego oświadczenia na posiedzeniu Rady Najwyższej Ukrainy[42],
  • stwierdzenia niezdolności do wykonywania swoich uprawnień ze względu na stan zdrowia przez Radę Najwyższą Ukrainy[43],
  • złożenia urzędu w trybie impeachmentu[44],
  • śmierci.

Po opróżnieniu urzędu obowiązki prezydenta wypełnia Przewodniczący Rady Najwyższej Ukrainy.

Insygnia Prezydenta Ukrainy

Insygnia Prezydenta Ukrainy – oficjalne oznaki urzędu Prezydenta Ukrainy przyjęte dekretem prezydenta z dnia 29 listopada 1999 roku[45].

Standard of the President of Ukraine.png

Proporzec

Proporzec Prezydenta Ukrainy – kwadratowy płat tkaniny barwy niebieskiej z wizerunkiem złotego trójzęba pośrodku płata, w obramowaniu wężyka ornamentu roślinnego. Proporzec obszyty jest złotymi frędzlami. Do wykonania proporca wykorzystany jest płat jedwabnej tkaniny, czyste złoto i złote nici.

Ukrpressign.jpg

Łańcuch

Łańcuch Prezydenta Ukrainy – to symbol prezydenta w formie łańcucha wykonanego z białego oraz żółtego złota i waży ok. 400 gramów. Składa się z emaliowanego klejnotu, 6 medalionów emaliowanych i 12 dekoracyjnych medalionów rozdzielających. Klejnot łańcucha przedstawia kartusz herbowy z herbem Ukrainy. Na emaliowanych medalionach zostały również przedstawione kartusze z herbami na owalnych tarczach. Są to godła: lew Księstwa Halicko-Wołyńskiego, Pogoń Wielkiego Księstwa Litewskiego, trójząb z pieczęci wielkiego księcia Włodzimierza, trójząb z pieczęci Ukraińskiej Republiki Ludowej, Abdank (godło rodowe hetmana Bohdana Chmielnickiego) i Kozak z muszkietem Hetmanatu i Państwa Ukraińskiego. Medaliony rozdzielające przedstawiają roślinne motywy z liśćmi kaliny.

Creating Seal of the President of Ukraine.jpg

Pieczęć

Pieczęć Prezydenta Ukrainy – okrągłą pieczęć pośrodku zawiera wizerunek herbu Ukrainy, a w otoku napis „Президент України” (ukr.: Prezydent Ukrainy). Pod herbem w otoku znajduje się stylizowany wizerunek krzyża z Orderu Księcia Jarosława Mądrego. Część dolna i środkowa pieczęci wykonana jest w całości ze srebra, dodatkowo część środkowa jest pozłacana. Pieczęć wieńczy lazurytowa kula. Kolory symbolicznie układają się zgodnie z flagą narodową. Pieczęć waży pół kilograma.

Bulawa of the President of Ukraine.jpg

Buława

Buława Prezydenta Ukrainy – to symbol ciągłości państwa ukraińskiego, nawiązujący do buław hetmanów kozackich. Składa się z dwóch części:

  • rękojeści, w której ukryte jest ostrze, wysuwane po naciśnięciu przycisku ozdobionego szmaragdem
  • jabłka wysadzanego kamieniami szlachetnymi (szmaragdami i granatami), ozdobionego wygrawerowanym napisem „Omnia revertitur” (łac.: Wszystko powraca) i zwieńczonego koroną.

Buława wykonana jest z pozłacanego srebra i waży 750 gramów. Przechowuje się ją w mahoniowej szkatułce ozdobionej pozłacanym reliefem przedstawiającym herb Ukrainy.

Rezydencje

Oficjalną siedzibą i główną rezydencją Prezydenta Ukrainy jest Pałac Maryński w Kijowie. Ponadto Administracja Prezydenta Ukrainy dysponuje m.in.:

  • Budynek Administracji Prezydenta Ukrainy przy ulicy Bankowej 11 w Kijowie,
  • Dom „płaczącej wdowy” przy ulicy Luterańskiej 23 w Kijowie – używany do przyjmowania zagranicznych delegacji,
  • Dom z chimerami – rezydencja używana do oficjalnych i dyplomatycznych przyjęć,
  • Pałac Potockich we Lwowie – lwowska rezydencja Prezydenta Ukrainy

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Rozdział V, Artykuł 105 Konstytucji Ukrainy.
  2. ↑ a b c Rozdział V, Artykuł 103 Konstytucji Ukrainy.
  3. ↑ Rozdział I, Artykuł 9 § 4 ustawy o wyborze Prezydenta Ukrainy.
  4. ↑ Rozdział I, Artykuł 9, § 3 ustawy o wyborze Prezydenta Ukrainy.
  5. ↑ Rozdział II, Artykuł 17, § 2 – 3 ustawy o wyborze Prezydenta Ukrainy.
  6. ↑ a b Rozdział II, Artykuł 17, § 4 ustawy o wyborze Prezydenta Ukrainy.
  7. ↑ Rozdział II, Artykuł 15, § 4 ustawy o wyborze Prezydenta Ukrainy.
  8. ↑ І. П. Чепіга: Пересопницьке євангеліє. Українська мова. Енциклопедія. (ukr.). litopys.org.ua/. [dostęp 2015-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-18)].
  9. ↑ a b Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 2 Konstytucji Ukrainy.
  10. ↑ a b Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 6 Konstytucji Ukrainy.
  11. ↑ Rozdział XIII, Artykuł 156 Konstytucji Ukrainy.
  12. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 8 Konstytucji Ukrainy.
  13. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 7 Konstytucji Ukrainy.
  14. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 29 Konstytucji Ukrainy.
  15. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 30 Konstytucji Ukrainy.
  16. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 11 Konstytucji Ukrainy.
  17. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 22 Konstytucji Ukrainy.
  18. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 23 Konstytucji Ukrainy.
  19. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 27 Konstytucji Ukrainy.
  20. ↑ a b Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 10 Konstytucji Ukrainy.
  21. ↑ a b Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 3 Konstytucji Ukrainy.
  22. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 4 Konstytucji Ukrainy.
  23. ↑ a b Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 5 Konstytucji Ukrainy.
  24. ↑ a b c Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 24 Konstytucji Ukrainy.
  25. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 14, Konstytucji Ukrainy.
  26. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 17, Konstytucji Ukrainy.
  27. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 18, Konstytucji Ukrainy.
  28. ↑ Rozdział V, Artykuł 107, ust. 3 i ust. 7 Konstytucji Ukrainy.
  29. ↑ Rozdział V, Artykuł 107, ust. 4 Konstytucji Ukrainy.
  30. ↑ a b Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 19 Konstytucji Ukrainy.
  31. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 20 Konstytucji Ukrainy.
  32. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 9 Konstytucji Ukrainy.
  33. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 15 Konstytucji Ukrainy.
  34. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 3 Konstytucji Ukrainy.
  35. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 12 Konstytucji Ukrainy.
  36. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 13 Konstytucji Ukrainy.
  37. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 16 Konstytucji Ukrainy.
  38. ↑ a b Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 25 Konstytucji Ukrainy.
  39. ↑ a b c Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 26 Konstytucji Ukrainy.
  40. ↑ Rozdział V, Artykuł 106, ust. 1, pkt. 28 Konstytucji Ukrainy.
  41. ↑ Rozdział V, Artykuł 108 Konstytucji Ukrainy.
  42. ↑ Rozdział V, Artykuł 109 Konstytucji Ukrainy.
  43. ↑ Rozdział V, Artykuł 110 Konstytucji Ukrainy.
  44. ↑ Rozdział V, Artykuł 111 Konstytucji Ukrainy.
  45. ↑ Symbole Prezydenta Ukrainy (ukr. • ros. • ang.). Oficjalna strona internetowa Prezydenta Ukrainy. [dostęp 2015-01-05].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lesser Coat of Arms of Ukraine.svg
Lesser Coat of Arms of Ukraine, the so called Tryzub. A stylised trident symbol in gold on a background shield of blue.
Bulawa of the President of Ukraine.jpg
Bulawa of the President of Ukraine
Ukrpressign.jpg
Collar of the President of Ukraine
Creating Seal of the President of Ukraine.jpg
Official stamp of the President of Ukraine
Візит Зеленського до інституцій ЄС і НАТО у Брюсселі, 2019, 16 (cropped).jpg
(c) President.gov.ua, CC BY 4.0
Визит Президента Украины в институты ЕС и НАТО в Брюсселе
Standard of the President of Ukraine.png
Standard of the President of Ukraine.