Proces IG Farben

Proces IG Farben (oficj. USA vs. Carl Krauch i inni) – szósty z dwunastu procesów procesów norymberskich, przeprowadzonych przed amerykańskimi trybunałami wojskowymi po zakończeniu II wojny światowej. Na ławie oskarżonych zasiadło 24 pracowników ze stanowisk kierowniczych przedsiębiorstwa IG Farben.

Oskarżeni podczas pierwszego dnia procesu.

Sędziowie

Sędziami w procesie byli Curtis Grover Shake, James Morris, Paul M. Hebert oraz Clarence F. Merrell. Głównym prokuratorem był Telford Taylor. Spośród 24 oskarżonych 13 zostało uznanych za winnych; skazano ich na karę więzienia od półtora roku do ośmiu lat. Dziesięciu oskarżonych uniewinniono ze wszystkich zarzutów. Max Brüggemann nie wziął udziału w procesie, a jego sprawa została wstrzymana 9 września 1947 roku ze względów medycznych.

Oskarżeni

Wszystkimi oskarżonymi byli dyrektorzy IG Farben, niemieckiego koncernu chemicznego. Koncern ten odgrywał dużą rolę już podczas I wojny światowej, kiedy to rozwinęła metodę Habera-Boscha, a następnie produkował syntetyczne azotany, potrzebne do wytwarzania materiałów wybuchowych, takich jak proch, dynamit czy trotyl. Podczas II wojny światowej, IG Farben produkował cyklon B, granulat ziemi okrzemkowej nasączony cyjanowodorem, wydzielający trujący gaz używany w obozach zagłady (innym dostawcą tego gazu była firma Tesch/Stabenow). IG Farben kupiło technologie syntezy benzyny syntetycznej i gumy z węgla od Standard Oil Rockefellerów, a tym samym przyczynił się znacznie do zdolności Niemiec do angażowania się w wojnę, mimo odcięcia od wszystkich głównych pól naftowych. Oskarżenia skoncentrowane były więc na przygotowaniu do prowadzenia agresywnej wojny, zmuszaniu do pracy niewolniczej i grabieży.

Zarzuty

1. Planowanie, przygotowanie, wszczęcie i prowadzenie wojny najeźdźczej w innych krajach;
2. Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości poprzez rabunek i grabież z terytoriów okupowanych oraz zajęcie fabryk przemysłowych w Austrii, Czechosłowacji, Norwegii, Polsce, Francji i ZSRR;
3. Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości poprzez udział w zniewoleniu i deportacji do pracy przymusowej na gigantyczną skalę więźniów obozu koncentracyjnego, ludności cywilnej w krajach okupowanych oraz jeńców wojennych, a także złe traktowanie, terroryzowanie, torturowanie i zamordowanie osób wziętych do niewoli;
4. Członkostwo w organizacji przestępczej, SS;
5. Działanie jako przywódcy w spisku mającym na celu popełnienie przestępstw wymienionych w punktach 1, 2 oraz 3.

Wszyscy zostali oskarżeni o przestępstwa z punktów 1, 2, 3 i 5. Tylko Christian Schneider, Heinrich Bütefisch oraz Erich von der Heyde zostali dodatkowo oskarżeni o członkostwo w SS, które już wcześniej zostało uznane za organizację przestępczą.

Pomimo dużej ilości dowodów przedstawionych przez oskarżenie, które wykazały, że koncern IG Farben był głęboko zaangażowany w remilitaryzację Niemiec po I wojnie światowej, sąd odrzucił zarzuty o przygotowanie agresywnej wojny i spiskowanie w tym celu. W przypadku zapisu punktu trzeciego dotyczącego "pracy niewolniczej" sąd "pozwolił oskarżonym skorzystać z konieczności obrony"^[1]. Jedynie w przypadku Auschwitz, gdzie IG Farben zbudował fabryki obok obozu koncentracyjnego z wyraźnym zamiarem wykorzystania więźniów jako robotników przymusowych, sąd dokonał oceny dowodów i stwierdził, że IG Farben działało z własnej inicjatywy. Sąd uznał, że oskarżeni mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności tylko w tym jednym przypadku.

Sędzia Herbert był innego zdania – twierdził, że skorzystanie z "konieczności" obrony nie znajduje zastosowania, a wszyscy oskarżeni powinni być uznani za winnych popełnienia przestępstw, o których mowa w punkcie 3 aktu oskarżenia. Stwierdził, że "akta ukazują, że Farben chętnie współpracowało i wykorzystywało każde nowe źródło siły roboczej, by się rozwijać. Lekceważenie podstawowych praw człowieka nie zniechęcało oskarżonych"^[2], oraz że "chęć współpracy z wykorzystującą niewolniczą pracę Trzecią Rzeszą wynikała z polityki firmy, która wpłynęła na całą organizację Farben"^[3]. Uważał także, że odpowiedzialności karnej powinni być poddani nie tylko oskarżeni, ale także inni menadżerowie IG Farben i ci, którzy świadomie uczestniczyli w kształtowaniu polityki korporacji^[4]. Sędzia Herbert wydał to oświadczenie 28 grudnia 1948 roku, prawie 5 miesięcy po procesie.

Wyrok

Prokurator Josiah DuBois podsumował orzeczenie w ten sposób: Na taki lekki wyrok nie skarżyłby się nawet złodziej kurczaków^[5].

Zdjęcie	Oskarżony	Funkcja	Zarzuty					Wyrok
			1	2	3	4	5
	Carl Krauch	przewodniczący Rady Nadzorczej członek Biura Planu Czteroletniego (Göringa)	N	N	W		N	6 lat
	Hermann Schmitz	prezes zarządu członek Reichstagu	N	W	N		N	4 lata
	Georg von Schnitzler	przywódca ds. gospodarki militarnej kapitan w SA	N	W	N		N	2,5 roku
	Fritz Gajewski	dyrektor AGFA	N	N	N		N	uniewinniony
	Heinrich Hörlein	szef ds. badań chemicznych	N	N	N		N	uniewinniony
	August von Knierim	główny doradca szef działu prawnego	N	N	N		N	uniewinniony
	Fritz ter Meer	kierownik II departamentu, odpowiedzialnego za zakłady chemiczne w pobliżu Auschwitz	N	W	W		N	7 lat
	Christian Schneider	kierownik I departamentu, odpowiedzialnego za produkcję azotu i benzyny kierownik departamentu personalnego, wspierającego SS	N	N	N	N	N	uniewinniony
	Otto Ambros	szef komisji ds. wojny chemicznej w ministerstwie wojny szef produkcji w Auschwitz	N	N	W		N	8 lat
	Max Brüggemann	szef fabryki	N	N	N		N	nie brał udziału w procesie z powodów zdrowotnych
	Ernst Bürgin	szef fabryki	N	W	N		N	2 lata
	Heinrich Bütefisch	szef produkcji w Auschwitz Obersturmbannführer w SS	N	N	W	N	N	6 lat
	Paul Häfliger	kierownik departamentu metali	N	W	N		N	2 lata
	Max Ilgner	szef wywiadu i propagandy	N	W	N		N	3 lata
	Friedrich Jähne	szef inżynierii	N	W	N		N	1,5 roku
	Hans Kühne	szef fabryki	N	N	N		N	uniewinniony
	Carl Lautenschläger	szef fabryki	N	N	N		N	uniewinniony
	Wilhelm Mann	farmaceuta członek SA	N	N	N		N	uniewinniony
	Heinrich Oster	menadżer syndykatu ds. azotu	N	W	N		N	2 lata
	Karl Wurster	szef fabryki	N	N	N		N	uniewinniony
	Walter Dürrfeld	kierownik budowy zakładu w Auschwitz kierownik budowy zakładu w Monowicach (Auschwitz III)	N	N	W		N	8 lat
	Heinrich Gattineau	wywiad i policja fabryki	N	N	N		N	uniewinniony
	Erich von der Heyde	zastępca ds. wywiadu i policji fabryki Hauptsturmführer w SS członek OKW	N	N	N	N	N	uniewinniony
	Hans Kugler	szef ds. sprzedaży barwników dla Europy Południowo-Wschodniej	N	W	N		N	1,5 roku

N – uniewinniony   W – uznany za winnego

Bibliografia

• Grietje Baars: Capitalism´s Victor´s Justice? The Hidden Stories Behind the Prosecution of Industrialists Post-WWII. In: The Hidden Histories of War Crime Trials. Hrsg.: Heller und Simpson, Oxford University Press 2013, ISBN 978-0-19-967114-4.
• Kevin Jon Heller: The Nuremberg Military Tribunals and the Origins of International Criminal Law. Oxford University Press, 2011, ISBN 978-0-19-955431-7.
• Stefan H. Lindner: Das Urteil im I.G.-Farben-Prozess. In: NMT – Die Nürnberger Militärtribunale zwischen Geschichte, Gerechtigkeit und Rechtschöpfung. Priemel und Stiller, Hamburger Edition 2013, ISBN 978-3-86854-577-7.
• Gerd R. Ueberschär: Der Nationalsozialismus vor Gericht. Die alliierten Prozesse gegen Kriegsverbrecher und Soldaten 1943–1952. Fischer-Taschenbuch-Verlag, Frankfurt am Main 1999, ISBN 3-596-13589-3.

Linki zewnętrzne

• Akta (ang.)

Przypisy