Prolacertiformes

Prolacertiformes
Camp, 1945
Tanystropheus
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
Rząd	Prolacertiformes

Prolacertiformes (nazywane też protorozaurami - Protorosauria) – rząd diapsydów żyjących w permie i triasie. Grupę tę wyróżnił w 1945 roku Charles Camp, zaliczając do niej rodzaje Prolacerta, Protorosaurus, Tangasaurus i Youngina^[1] (dwa ostatnie rodzaje później zostały zaliczone do grupy Younginiformes). W przeszłości Prolacertiformes/Protorosauria zaliczano do lepidozaurów^[1][2][3], bywały nawet zaliczane do gadów łuskonośnych i uznawane za możliwych przodków współczesnych jaszczurek^[4]. Rodzaje Protorosaurus i Tanystropheus bywały też zaliczane do grupy Euryapsida i uznawane za bliskich krewnych zauropterygów^[2]. Analizy kladystyczne wykazały jednak, że Prolacertiformes w rzeczywistości należały do archozauromorfów^[5][6][7].

Oprócz rodzajów, którym cała grupa zawdzięcza swe nazwy – Prolacerta i Protorosaurus – do Prolacertiformes zaliczana jest też rodzina Tanystropheidae (rodzaje Tanystropheus, Tanytrachelos i Dinocephalosaurus, czasem do tej rodziny zalicza się również rodzaje Macrocnemus i Langobardisaurus^[8]) oraz szereg rodzajów nieprzypisanych do żadnej rodziny, m.in. Trachelosaurus czy Jesairosaurus. Z niektórych analiz kladystycznych wynika też przynależność rodziny Drepanosauridae do protorozaurów lub przynajmniej jej bliskie pokrewieństwo z nimi^[8][9]; inne analizy kwestionują jednak bliskie pokrewieństwo Drepanosauridae z protorozaurami^[10][11][12]. Do protorozaurów bywa też zaliczany rodzaj Sharovipteryx^[13], jednak jak dotąd nie uwzględniano tego zwierzęcia w opublikowanych analizach kladystycznych, które mogłyby potwierdzić jego przynależność do tej grupy (nie licząc kontrowersyjnej analizy Davida Petersa z 2000 r, z której wynikała przynależność do protorozaurów nie tylko rodzaju Sharovipteryx, ale także rodzaju Longisquama oraz pterozaurów^[14]; większość naukowców podchodzi sceptycznie do badań Petersa^[15][16]).

Stopień pokrewieństwa między różnymi rodzajami protorozaurów pozostaje słabo poznany. Nie jest nawet pewne, czy grupa ta jest monofiletyczna; niektóre analizy sugerują, że rodzaj Prolacerta jest bliżej spokrewniony z kladem Archosauriformes niż ze zwierzętami tradycyjnie zaliczanymi do protorozaurów^[8][9][17]. Również w analizie Müllera (2004) Prolacertiformes są parafiletyczne: rodzaje Prolacerta, Macrocnemus i Tanystropheus są sukcesywnie bardziej odległymi grupami zewnętrznymi w stosunku do kladu obejmującego rynchozaury, trilofozaury i grupę Archosauriformes^[10]. Z analizy kladystycznej Magdaleny Borsuk−Białynickiej i Susan Evans (2009) wynika, że rodzaj Prolacerta, rodzina Tanystropheidae oraz klad obejmujący rodzaje Protorosaurus i Czatkowiella były sukcesywnie bardziej odległymi grupami zewnętrznymi w stosunku do Archosauriformes lub w stosunku do kladu tworzonego przez rynchozaury, trilofozaury i Archosauriformes^[18].

Przypisy