Chmielnicki
![]() Ulica Proskurowska – główny deptak miasta | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||
Burmistrz | Ołeksandr Semczyszyn | ||||
Powierzchnia | 93,05 km² | ||||
Wysokość | 295 m n.p.m. | ||||
Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy | +380 382 | ||||
Kod pocztowy | 29000 | ||||
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||
![]() | |||||
Strona internetowa | |||||
Portal ![]() |
Chmielnicki (ukr. Хмельницький, Chmelnyćkyj; do 1954 Płoskirów, ukr. Проскурів, Proskuriw) – miasto w zachodniej części Ukrainy, nad Bohem, stolica obwodu i rejonu. Miasto liczy 273 713 mieszkańców (2020)[1], dla porównania spis powszechny w 2001 zanotował ich 251 077[2].
Około 100 km na północ od miasta znajduje się elektrownia jądrowa o mocy 2 GW.
Historia
W czasach I Rzeczypospolitej nosiło nazwę Płoskirów i wchodziło początkowo w skład dóbr królewskich. Leżało w granicach województwa podolskiego prowincji małopolskiej Korony Królestwa Polskiego. W 1550 roku dzięki nadaniu króla Zygmunta II Augusta właścicielem miasta stał się rycerz Maciej Włodek z Hermanowa (zwycięzca w bitwie z Wołochami pod Gojścem, zasłużony w bitwie pod Obertynem). Od 1616 roku właścicielem miasta był Stanisław Lanckoroński z Brzezia, a w XVIII wieku w dożywotniej dzierżawie miał je ordynat Klemens Zamoyski. Płoskirów był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[4].
Po II rozbiorze Polski znalazł się w zaborze rosyjskim, został stolicą powiatu płoskirowskiego w guberni podolskiej. W 1801 roku powstał w mieście nowy kościół katolicki pw. św. Anny z fundacji Macieja Żurowskiego. W XIX wieku w mieście istniała znana fabryka powozów. Płoskirów stał się wówczas także znaczącym punktem handlu zbożem[5]. W 1870 ukończono budowę linii kolejowej Wołoczyska-Żmerynka, wiodącej przez Płoskirów[6]. W 1891 roku otwarto w Płoskirowie cukrownię, która stała się największym zakładem przemysłowym miasta[7]. Na początku XX wieku istniało tu tajne nauczanie języka polskiego dla dziewcząt[5].
W roku 1917 czasowo stacjonował w mieście polski oddział partyzancki Feliksa Jaworskiego[8].
W lutym 1919 roku, gdy Płoskirów wchodził w skład Ukraińskiej Republiki Ludowej, miejscowi bolszewicy próbowali wywołać w mieście antyukraińskie powstanie, co doprowadziło do fali pogromów antyżydowskich, podczas których oddziały atamana Iwana Semesenki(ukr.) dokonały mordów na żydowskich mieszkańcach miasta, pozbawiając życia 1200–1400 osób, a spośród 600 rannych wkrótce umarło 300[9][10].
Po zakończeniu I wojny światowej postulowano na konferencji w Wersalu powrót Płoskirowa do odrodzonego państwa polskiego ze względu na przeważający odsetek ludności polskiej. Pod zarządem polskim w 1920 roku Płoskirów przynależał administracyjnie do okręgu podolskiego. Ostatecznie miasto znalazło się w granicach ZSRR, zaledwie 40 km od nowej granicy państwowej, jednak prężnie działały tutaj organizacje polskie, m.in. klub piłkarski PKS Płoskirów, a w latach 1926–1928 wzniesiono kaplicę katolicką w podmiejskich Greczanach, będącą współcześnie główną świątynią rzymskokatolicką miasta[5]. Stan ten trwał do czasu rozpoczęcia operacji NKWD skierowanej przeciwko Polakom. W 1936 roku decyzją bolszewików został zniszczony kościół św. Anny[11]. Od lipca 1941 do marca 1944 roku miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką.
W 2003 roku założony został Ogród Botaniczny Chmielnickiego Uniwersytetu Narodowego.
Nazwa miasta
Nazwę Chmielnicki nadano miastu w 1954 roku, w 300 rocznicę zawarcia traktatu w Perejasławiu między kozakami pod przywództwem Bohdana Chmielnickiego a Moskwą. W czasach zaboru rosyjskiego miasto nazywano Proskurow.
Transport
W mieście znajduje się dworzec kolejowy Chmielnicki obsługujący między innymi połączenia do Polski. Przed budynkiem dworca stoi pomnik Bohdana Chmielnickiego.
Zabytki
- Zamek w Proskurowie, siedziba starosty[12]
- kościół katolicki św. Anny z 1801 r. (przebudowany, obecnie kino)
- cmentarz katolicki z XIX wieku w południowej części miasta, za wiaduktem po prawej stronie drogi do miejscowości Jarmolińce
- Cerkiew Narodzin Matki Bożej z XIX w.
- Sobór św. Andrzeja z 1889 r.
- Cerkiew św. Jerzego[13] z 1898 r.
- stara poczta
- wieża ciśnień
- budynek szkoły muzycznej z drugiej połowy XIX w.
- gmach szkoły realnej z pocz. XX w., współcześnie rada miejska[14]
- Teatr Schilmana
- kamienice eklektyczne
- Kino Planeta z lat 1951–1954
- budynki socrealistyczne
Sport
W mieście działa klub piłkarski Podilla Chmielnicki, który w 2016 roku występował w trzeciej klasie rozgrywek ligowych. Istnieje także polski klub piłkarski Polonia Chmielnicki występujący w lidze obwodowej. Przed wojną działał Polski Klub Sportowy Płoskirów.
Miasta partnerskie
Urodzeni w mieście
- Swiatosław Fiodorow – rosyjski okulista
- Anatolij Kaszpirowski – rosyjski hipnotyzer
- Marian Niedźwiecki – podpułkownik uzbrojenia Wojska Polskiego
- Aleksander Ożarowski – polski farmaceuta
- Ołeksandr Ponomariow – ukraiński wokalista estradowy i kompozytor
- Aleksandr Ruckoj – rosyjski polityk
- Mieczysław Słupski – generał brygady Wojska Polskiego
- Julian Stawiński – polski tłumacz literatury angielsko- i rosyjskojęzycznej
- Bohdan Szerszun – ukraiński piłkarz
- Wasilij Zieńkowski – rosyjski filozof
- Anatolij Ziniewicz – radziecki wojskowy
- Ernest Malinowski – polski inżynier drogowy i kolejowy
- Helena z Derewojedów Hołówko - polska lekarka
Galeria
Przypisy
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2020 року. (ukr.).
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu chmielnickiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
- ↑ Komplet austro-węgierskich map sztabowych w skali 1:200 z roku 1910.
- ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 13.
- ↑ a b c Polacy w Płoskirowie i Greczanach. Kresy, kresy.pl [dostęp 2017-11-22] (pol.).
- ↑ Dworzec kolejowy stacji Chmielnicki, Chmielnicki, www.lvivcenter.org [dostęp 2017-11-22] (pol.).
- ↑ Otwarte Akcyjne Przedsiębiorstwo „Chmielnicka cukrownia”, Chmielnicki, www.lvivcenter.org [dostęp 2017-11-22] (pol.).
- ↑ Zofia Kossak, Pożoga. Wspomnienie z Wołynia 1917-1919.
- ↑ E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919. Thomas Seltzer, Inc, 1921. s. 39–42, s. 202–227. [dostęp 2013-02-12]. (ang.). Yitsḥaḳ Arad: The Holocaust in the Soviet Union. Yad Vashem, 2009, s. 13. [dostęp 2013-02-12]. (ang.). D. Vital: A People Apart: The Jews in Europe, 1789-1939. Oxford University Press, 1999, s. 716–717. ISBN 0-19-8219806. [dostęp 2013-02-12]. (ang.).
- ↑ Ukraina 1919: czas pogromów, www.tygodnikpowszechny.pl, 4 lutego 2019 [dostęp 2019-02-18] (pol.).
- ↑ Dawny kościół pw. Św. Anny, Chmielnicki, www.lvivcenter.org [dostęp 2017-11-22] (pol.).
- ↑ Antoni Urbański: Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi (II cz. książki Memento kresowe). Gdańsk: Oficyna Wydawnicza „Graf”: 1991, s. 46.
- ↑ Храмове будівництво на околицях міста.
- ↑ Chmielnicki komitet wykonawczy rady miejskiej, Chmielnicki, www.lvivcenter.org [dostęp 2017-11-22] (pol.).
Linki zewnętrzne
- Mapa 1:100 000 – część zachodnia. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-10)].
- Mapa 1:100 000 – część wschodnia. sunsite.berkeley.edu:8085. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-10)].
- Proskurów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 53 .
- Opis Płoskirowa na portalu kresy.pl
Media użyte na tej stronie
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Хмельницкой области с 17 июля 2020 года
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Ukraine
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Autor: Amakuha, Licencja: CC BY-SA 3.0
Blank map of Ukraine with oblasts in 4 colors. It's based on my map Map of Ukraine Oblasts simple DEMO.svg, which is based on Map of Ukraine political simple blank.svg. It's easy to edit.
Autor: Борис Мавлютов, Licencja: CC BY-SA 3.0
Здание на перекрёстке
Autor: Alina Vozna, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 68-101-0100
Autor: ЯдвигаВереск, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 68-101-0153
Autor: ЯдвигаВереск, Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 68-101-0130
Autor: Борис Мавлютов, Licencja: CC BY-SA 3.0
Многофункциональный центр
Autor: Zysko serhii, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 68-101-0154
Coat of arms of Proskuriv (nowadays Khmelnitsky) at times of Polish–Lithuanian Commonwealth
Autor: Alina Vozna, Licencja: CC BY-SA 4.0
Улица Проскуровская в городе Хмельницком.
Autor: Dovgorukyura, Licencja: CC BY-SA 3.0
Пам’ятник відомому релігійному і духовному діячу ХХ віку - Папі Римському Івану Павлу II встановили у м. Хмльницькому на території храму Христа Царя Всесвіту, що на проспекті Миру, 55 (фотографія).
Autor: ЯдвигаВереск, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 68-101-0096
Autor: Bogdan csgo, Licencja: CC BY-SA 3.0
Водонапірна вежа по вулиці Гастелло
(c) Lazdynas at the Lithuanian language Wikipedia, CC-BY-SA-3.0
Khmelnitsky Srities administracijos pastatas
Autor: Prymasal, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 68-101-0089
Autor: Infenergy, Licencja: CC BY-SA 4.0
Графічна реконструкція плоскирівського замку 17ст. Автор ідеї Володимир Захар'єв, художник Юрій Адамчук
Coat of arms of Khmelnytskyi Oblast, Ukraine
Okolice Greczan k. Proskurowa (Chmielnicki) na austrowęgierskiej mapie sztabowej
Autor: Анатолій Іванов, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 68-101-0132
Autor: ЯдвигаВереск, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 68-101-0148
Autor: Volodymyr D-k, Licencja: CC BY-SA 3.0
This is a photo of a natural heritage site in Ukraine, id: 68-101-5006
Autor: Борис Мавлютов, Licencja: CC BY-SA 3.0
Собор Андрея Первозванного
Autor: Bogdan csgo, Licencja: CC BY-SA 4.0
Подільська, 25 - приміщення колишнього пожежного депо, із 1980-х - кінотеатр Планета
Autor: Борис Мавлютов, Licencja: CC BY-SA 3.0
Костёл Крови Христа