Prosument

Prosument – zbitka wyrazów „producent” lub „profesjonalista” i „konsument”, przy czym chodzi tu o konsumenta zaangażowanego we współtworzenie i promowanie produktów ulubionej marki albo w jednoczesną produkcję i konsumpcję dóbr lub usług.

Początkowo pojęcie „prosument” było jedynie połączeniem słów „producent” i „konsument”.

Koncepcja „prosumpcji” po raz pierwszy pojawiła w 1972 roku, kiedy to Marshall McLuhan i Barrington Nevitt postawili tezę, że wraz z rozwojem nowych technologii elektrycznych konsument może coraz częściej stawać się producentem[1]. Dopiero jednak w 1980 roku termin został wprowadzony w książce The Third Wave przez Alvina Tofflera, pisarza i futurologa.

Z punktu widzenia nauk ekonomicznych prosumpcję definiuje się jako podjęte przez konsumenta czynności kreujące wartość, w wyniku których zostaje wytworzony produkt, który ostatecznie zostaje przez niego skonsumowany, a czynności te stają się doświadczeniami konsumenta z produktem[2].

Termin prosumpcja w sensie socjologicznym jest rozumiany zaś jako zjawisko będące przyczyną rozmycia dotychczasowego podziału na rynku na sferę produkcyjną oraz sferę konsumpcyjną. Jest to proces obejmujący uczestniczenie jednostek, bądź zorganizowanych grup prosumentów w czynnościach wytwarzania produktu przeznaczonego dla własnego użytku[3][4].

Prosument jest zaś uczestnikiem procesu prosumpcji, czyli użytkownikiem/konsumentem wytwarzającym produkt w celu jego skonsumowania we własnym zakresie, inaczej mówiąc produktu wytworzonego na własny użytek[4][5].

W wyniku działalności prosumenta wytworzone może być zarówno dobro materialne, usługa, jak również koncepcja[2].

Toffler podzielił prosumenta na dwie główne kategorie[4]:

  • prosumenta zaangażowanego w czynności prosumpcji pierwszej fali
  • prosumenta zaangażowanego w czynności prosumpcji trzeciej fali.

Prosument pierwszej fali oczekuje głównie korzyści ekonomicznych płynących z czynności prosumpcyjnych, natomiast prosument trzeciej fali także korzyści społecznych i ekologicznych[3]. Różnice w poziomie odczuwanych przez prosumenta korzyści można zilustrować, porównując prosumentów z krajów wysoko rozwiniętych oraz rozwijających się[5][6].

Kolejną płaszczyzną, na której można dokonać klasyfikacji prosumpcji oraz prosumenta jest stopień i zakres kooperacji pomiędzy uczestnikami tego procesu. Prosumenta ze względu na zakres współpracy z pozostałymi uczestnikami rynku dzielimy na prosumenta uczestniczącego w[5]:

  • prosumpcji indywidualnej: cechuje ją całkowity brak kooperacji, pełna niezależność prosumenta od innych uczestników rynku, występuje wtedy, gdy prosument jako jednostka uczestniczy w procesie prosumpcji samodzielnie
  • intraprosumpcji: to prosumpcja kolektywna, zachodzi wyłącznie w obrębie grupy prosumentów. Prosument uczestniczy w procesie współprojektowania lub koprodukcji produktu (przykładowo tworzenie otwartego oprogramowania, uzupełnianie wiedzy w bazie danych Wikipedii)
  • interprosumpcji: zachodzi ona pomiędzy grupą prosumentów a producentem. Występuje w formie współpracy prosumenta internauty z producentem za pośrednictwem portali społecznościowych w celu opracowania nowych lub ulepszenia istniejących produktów (np. smaku produktów spożywczych).

Równie istotnym podziałem jest podział ze względu na etap produkcji, w którym uczestniczy prosument i jest związany z procesem kreowania wartości; można rozróżnić trzy jego główne etapy: etap początkowy, przedział centralny oraz etap końcowy[2]. Przedziały te obejmują najczęściej czynności takie jak: badania rynku i projektowanie, gromadzenie surowców i wytwarzanie, marketing i reklama, sprzedaż i zakup, użytkowanie i konsumpcja oraz czynności post-konsumpcyjne, czyli utylizacja i recycling[2]. Zauważyć jednak należy, iż prosument skłania się równie często do udziału we wszystkich etapach produkcji jednocześnie, co oznacza zarazem, iż uczestniczyć może on we wszystkich fazach wchodzących w skład procesu kreowania wartości[2].

Należy również nadmienić, że za prosumenta (w nowoczesnym tego słowa znaczeniu) uznawany jest również konsument mający szeroką wiedzę o interesujących go produktach i usługach[6]. Wiedzę tę wykorzystuje przy podejmowaniu decyzji zakupowych, a także chętnie przekazuje ją innym. Stara się, zwłaszcza za pośrednictwem Internetu, mieć aktywny udział w tworzeniu oraz w promowaniu produktów i usług jego ulubionej marki[7].

Aktywność prosumentów widoczna jest również w obszarze zrównoważonego rozwoju[3], a w szczególności ochrony środowiska[8]. Określenie „prosument” jest używane, między innymi, w stosunku do producentów/konsumentów energii z mikro i małych źródeł odnawialnych[9][10][11]. Wdrażanie rozwiązań energetyki rozproszonej tj. idea Autonomicznych Regionów Energetycznych czy Program Prosument, określane jest mianem prosumeryzmu energetycznego[2].

Prosumeryzm (w szerokim tego słowa znaczeniu) można zdefiniować jako zbiór zachowań społecznych i postaw prosumenckich, które uznają za wyznacznik wartości produktu maksymalizację korzyści materialnych, jak również niematerialnych, tych płynących z procesu produkcji, jak również tych powstających w momencie konsumpcji[2].

Prosumeryzm (poza formą społeczną i energetyczną) może przyjmować również formę polityczną (np. demokracja elektroniczna, demokracja bezpośrednia, demokracja energetyczna, jednomandatowe okręgi wyborcze) lub gospodarczą (rynki i gospodarki prosumenckie); może również stanowić podstawę do tworzenia nowego rodzaju ładu społeczno-gospodarczo-politycznego, stwarzając alternatywę dla rozwiązań oferowanych przez kapitalizm (lub komunizm)[2].

Jedną z uczelni wyższych zajmujących się tematyką zachowań prosumenta na rynkach międzynarodowych jest Uniwersytet Techniczny w Monachium.

Inne znaczenie

Termin „prosument” może też oznaczać nabywcę zaawansowanych technicznie towarów (na przykład kamer cyfrowych) o jakości (a więc i cenie) pośredniej między profesjonalną (biznesową) a standardową (konsumencką).

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Take Today: The Executive as Dropout (Marshall McLuhan, Barrington Nevitt – 1972).
  2. ↑ a b c d e f g h Tomasz Szymusiak, Prosument – Prosumpcja – Prosumeryzm. Ekonomiczne oraz społeczne korzyści prosumpcji na przykładzie Polski oraz Niemiec (podejście naukowe), 30 października 2015, ISBN 978-3-639-89210-9.
  3. ↑ a b c Szymusiak T., Social and economic benefits of Prosumption and Lead User Phenomenon in Germany – Lessons for Poland, [w:] Sustainability Innovation, Research Commercialization and Sustainability Marketing, Sustainability Solutions, Kraków 2013.
  4. ↑ a b c Toffler, A., The Third Wave, William Collins Sons & Co. Ltd., New York 1980 (polskie wydanie: Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1997, ISBN 83-06-02594-6).
  5. ↑ a b c Szymusiak T., Prosumpcja – wyzwanie dla marketingu oraz zarządzania. Charakterystyka oraz klasyfikacja współczesnego Prosumenta. Studium przypadku: Polacy a Niemcy, [w:] Finanse, zarządzanie i rachunkowość. Polska, Europa, Świat 2020, pod red. D. Adrianowski, K. Patora, J. Sikorski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013.
  6. ↑ a b Szymusiak T., Zaufanie społeczne jako czynnik determinujący Prosumeryzm na przykładzie ekologicznej żywności w Polsce oraz Niemczech, [w:] Zarządzanie przedsiębiorstwem we współczesnej gospodarce, pod red. T. Bernat, PPH ZAPOL Dmowski, Sobczyk Sp.J., Szczecin 2013.
  7. ↑ Prosument, czyli aktywny konsument 16 stycznia 2008.
  8. ↑ Szymusiak T., Prosumption – ein neues Konzept. Zwischen Markt und Ökologie., Sustainability Solutions, Kraków 2013.
  9. ↑ Każdy może produkować energię, 24.10.2012.
  10. ↑ Portal Gram w Zielone: Encyklopedia OZE – prosument.
  11. ↑ Zielony Instytut: Demokracja energetyczna.

Bibliografia

  • Szymusiak Tomasz, Prosument – Prosumpcja – Prosumeryzm, Ekonomiczne oraz społeczne korzyści prosumpcji na przykładzie Polski oraz Niemiec (podejście naukowe), Wydawnictwo Bezkresy Wiedzy, 2015-10-30
  • Prosument – konsument przyszłości, Marketing w praktyce 18.02.2009
  • Dominik Koza: Prosument dobry dla dobrej reklamy, 13 stycznia 2008
  • Nadchodzi era prosumenta, Świat Konsumenta 10.05.2008
  • Biznes forum
  • Szymusiak Tomasz, Prosumpcja – wyzwanie dla marketingu oraz zarządzania. Charakterystyka oraz klasyfikacja współczesnego Prosumenta. Studium przypadku: Polacy a Niemcy, [w:] Finanse, zarządzanie i rachunkowość. Polska, Europa, Świat 2020, pod red. D. Adrianowski, K. Patora, J. Sikorski, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2013
  • Szymusiak Tomasz, Zaufanie społeczne jako czynnik determinujący Prosumeryzm na przykładzie ekologicznej żywności w Polsce oraz Niemczech, [w:] Zarządzanie przedsiębiorstwem we współczesnej gospodarce, pod red. T. Bernat, PPH ZAPOL Dmowski, Sobczyk Sp.J., Szczecin 2013
  • Szymusiak Tomasz, Alvin Toffler Prosument czy Lead User współczesnej ekonomii?, [w:] Dokonania naukowe doktorantów, Creativetime, Kraków 2013
  • Szymusiak Tomasz, Social and economic benefits of Prosumption and Lead User Phenomenon in Germany – Lessons for Poland, [w:] Sustainability Innovation, Research Commercialization and Sustainability Marketing, Sustainability Solutions, Kraków 2013
  • Szymusiak Tomasz, Prosumption – ein neues Konzept. Zwischen Markt und Ökologie., Sustainability Solutions, Kraków 2013
  • Szwed D., Maciejewska B., Smart grid – mądra sieć prosumentek i prosumentów OZE w: Demokracja energetyczna. Zielony Instytut, 2013
  • Oficjalna strona programu PROSUMENT