Protektorat Czech i Moraw

Protektorat Czech i Moraw
Protektorat Böhmen und Mähren
Protektorát Čechy a Morava
	1939–1945
Flaga	Herb
	Hymn: Kde domov můj
Język urzędowy	niemiecki, czeski
Stolica	Praga
Ustrój polityczny	protektorat; państwo marionetkowe
Głowa państwa	prezydent Emil Hácha
Zależne od	III Rzesza
faktyczna władza	protektor Wilhelm Frick
Szef rządu	premier Richard Bienert
Powierzchnia ; • całkowita	; 49 363 km²
Liczba ludności (1939); • całkowita ; • gęstość zaludnienia	; 7 380 000; 150 osób/km²
Waluta	Korona Protektoratu Czech i Moraw
Data powstania	15 marca 1939
Data likwidacji	13 maja 1945
Strefa czasowa	UTC +1 (zima); UTC+2 (lato)

Protektorat Czech i Moraw (cz. Protektorát Čechy a Morava, niem. Protektorat Böhmen und Mähren) – autonomiczna jednostka administracyjna utworzona 16 marca 1939 przez niemiecką Rzeszę z okupowanych od 15 marca 1939 Czech, Moraw i Śląska Czeskiego, nieprzyłączonych w konsekwencji układu monachijskiego do III Rzeszy 30 września 1938 jako Kraj Sudetów (niem. Sudetenland). Większość społeczności międzynarodowej nigdy nie uznała istnienia tego tworu.

Protektorat wchodził w skład tzw. Wielkich Niemiec (Großdeutsches Reich), ale miał wewnętrzny samorząd, natomiast władze Niemiec pozostawiły sobie prawo zawieszania przepisów i zarządzeń władz czeskich. Autonomia była stopniowo ograniczana przez okupanta metodą faktów dokonanych – poprzez infiltrację Gestapo, wzmożone represje, ucisk językowy i rabunek czeskiej gospodarki. Protektorat Czech i Moraw istniał formalnie do końca II wojny światowej. Prezydentem rządu kolaborującego z Niemcami był Emil Hácha, do 15 marca 1939 prezydent Czecho-Słowacji. Społecznym oparciem władz kolaboracyjnych była masowa organizacja Narodowe Zjednoczenie (deklaracje członkowskie podpisało ponad 98% pełnoletnich Czechów).

Władze

Prezydent

Emil Hácha 15 marca 1939 – 4 maja 1945

Protektorzy

Johannes Blaskowitz 15 marca 1939 – 21 marca 1939
Konstantin von Neurath 21 marca 1939 – 20 sierpnia 1941, nominalnie do 20 sierpnia 1943
Reinhard Heydrich (zastępca) 29 września 1941 – 4 czerwca 1942
Kurt Daluege (zastępca) 5 czerwca 1942 – 20 sierpnia 1943
Wilhelm Frick 20 sierpnia 1943 – 4 maja 1945

Premierzy

Rudolf Beran 15 marca 1939 – 27 kwietnia 1939
Alois Eliáš 27 kwietnia 1939 – 29 września 1941
Jaroslav Krejčí 19 stycznia 1942 – 19 stycznia 1945
Richard Bienert 19 stycznia 1945 – 5 maja 1945

Ministrowie

Polityka zagraniczna i obronna pozostawały w gestii III Rzeszy

Formacje kolaboracyjne polityczne, paramilitarne i militarne

Vlajka
Narodowo-Socjalistyczna Partia Czeskich Robotników i Chłopów
Czeska Liga przeciw Bolszewizmowi
Narodowy Związek Pracujących (Czechy)
Gwardie Światopełkowe
Czeski Związek Wojskowy
Vládní vojsko
Ochotnicza Kompania SS Świętego Wacława
Czeskie Bataliony Porządkowo-Ochronne Żandarmerii i Policji Protektoratu
cety ZZ
bataliony ochrony kolei RAD

Waluta

Jednostkę walutową Protektoratu stanowiła korona Protektoratu Czech i Moraw (emitowano monety i banknoty z napisami w językach niemieckim i czeskim).

Podział administracyjny

Lata 1939–1940

(Podział na kraje, powiaty (Oberlandratsbezirke)^[1] i przynależące do nich miasta)

Böhmen
Budweis	Budweis, Moldauthein, Neuhaus, Wittingau
Deutsch-Brod	Chotieborsch, Deutsch Brod, Gumpolds, Kamnitz an der Linde, Ledetsch an der Sasau, Pilgrams, Wlaschim
Jitschin	Horschitz, Jitschin, Jungbunzlau, Münchengrätz, Neupaka, Semil, Starkenbach, Turnau
Kladno	Beraun, Kladno, Laun, Rakonitz, Schlan
Klattau	Blatna, Klattau, Pschestitz, Schüttenhofen, Strakonitz, Taus
Kolin	Böhmisch Brod, Kolin, Kuttenberg, Neu Bidschow, Neuenburg an der Elbe, Podiebrad, Tschaslau
Königgrätz	Königgrätz, Königinhof an der Elbe, Nachod, Neustadt an der Mettau, Reichenau, Senftenberg
Melnik	Brandeis an der Elbe, Kralup an der Moldau, Melnik, Raudnitz an der Elbe
Pardubitz	Chrudim, Hohenmauth, Leitomischl, Pardubitz, Politschka
Pilsen	Horschowitz, Kralowitz, Pilsen, Rokitzan,
Prag	Eule, Hauptstadt Prag, Prag-Land, Ritschan
Tabor	Beneschau, Mühlhausen, Pibrans, Pisek, Seltschan, Tabor
Mähren
Brünn	Brünn-Land, Landeshauptstadt Brünn, Gaya, Göding, Tischnowitz
Iglau	Datschitz, Groß Meseritsch, Iglau, Mährisch Budwitz, Neustadtl, Trebitsch
Kremsier	Holleschau, Kremsier, Wallachisch Meseritsch, Wischau
Mährisch Ostrau	Friedberg, Friedeck, Mährisch Ostrau
Olmütz,	Mährisch Weißkirchen, Olmütz-Land, Olmütz-Stadt, Prerau
Proßnitz	Boskowitz, Littau, Proßnitz
Zlin	Ungarisch Brod, Ungarisch Hradisch, Wsetin, Zlin

Lata 1940–1942

Böhmen
Budweis	Budweis, Moldauthein, Wittingau, Wodnian
Jitschin	Brandeis an der Elbe, Jitschin, Jungbunzlau, Melnik, Münchengrätz, Neupaka, Semil, Starkenbach, Turnau
Kladno	Beraun, Kladno, Kralup an der Moldau, Laun, Rakonitz, Raudnitz an der Elbe, Schlan
Klattau	Blatna, Klattau, Pisek, Pschestitz, Schüttenhofen, Strakonitz, Taus
Kolin	Böhmisch Brod, Gumpolds, Kolin, Kuttenberg, Ledetsch an der Sasau, Neu Bidschow, Neuenburg an der Elbe, Podiebrad, Tschaslau
Königgrätz	Horschitz, Königgrätz, Königinhof an der Elbe, Nachod, Neustadt an der Mettau, Reichenau, Senftenberg
Pardubitz	Chotieborsch, Chrudim, Hohenmauth, Leitomischl, Pardubitz
Pilsen	Horschowitz, Kralowitz, Pilsen, Rokitzan,
Prag	Eule, Hauptstadt Prag, Prag-Land, Ritschan
Tabor	Beneschau, Kamnitz an der Linde, Mühlhausen, Pibrans, Pilgrams, Seltschan, Tabor, Wlaschim
Mähren
Brünn	Boskowitz, Brünn-Land, Landeshauptstadt Brünn, Tischnowitz, Wischau
Iglau	Groß Meseritsch, Iglau, Mährisch Budwitz, Neustadtl, Teltsch, Trebitsch
Mährisch Ostrau	Friedberg, Friedeck, Mährisch Ostrau, Wallachisch Meseritsch, Wsetin
Olmütz,	Kremsier, Littau, Mährisch Weißkirchen, Olmütz-Land, Olmütz-Stadt, Proßnitz, Prerau
Zlin	Gaya, Göding, Holleschau, Ungarisch Brod, Ungarisch Hradisch, Zlin

Lata 1942–1945

Böhmen
Budweis	Budweis, Gumpolds, Ledetsch, Pilgrams, Tabor, Wittingau
Königgrätz	Chrudim, Hohenmauth, Jitschin, Königgrätz, Königinhof, Leitomischl, Nachod, Neu Bidschow, Neuenburg, Pardubitz, Reichenau, Semil
Pilsen	Klattau, Kralowitz Pilsen-Land, Pilsen-Stadt, Pisek, Schüttenhofen, Strakonitz, Taus
Prag	Beneschau, Beraun, Böhmisch Brod, Brandeis, Jungbunzlau, Kladno, Kolin, Laun, Melnik, Pibrans, Prag-Land-Nord, Prag-Land-Süd, Prag-Stadt, Rakonitz, Raudnitz, Schlan, Seltschan, Tschaslau
Mähren
Brünn	Boskowitz, Brünn-Land, Brünn-Stadt, Gaya, Göding, Ungarisch Brod, Ungarisch Hradisch, Wischau, Zlin
Iglau	Groß Meseritsch, Iglau, Mährisch Budwitz, Neustadtl, Trebitsch
Mährisch Ostrau	Friedberg, Kremsier, Littau, Mährisch Ostrau, Mährisch Weißkirchen, Olmütz-Land, Olmütz-Stadt, Prerau, Proßnitz, Wallachisch Meseritsch, Wsetin

Miejscowości powyżej 20 tys. ludności (stan na 01.12.1930)

Czechy

Praga (848 823)
Pilzno (114 704)
Czeskie Budziejowice (43 788)
Pardubice (28 846)
Kladno (20 751)

Morawy

Brno (264 925)
Morawska Ostrawa (125 304)
Ołomuniec (66 440)
Prościejów (33 481)
Igława (31 028)
Przerów (22 280)
Śląska Ostrawa (22 242)
Zlin (21 582)^[2]

Ruch oporu

W Protektoracie działał czeski ruch oporu. Działania nie przybrały znaczącego zakresu zbrojnego, działalność konspiracyjną prowadziła KPCz i podziemie beneszowskie (głównie Centralny Komitet Krajowego Ruchu Oporu). Największym sukcesem był udany zamach na protektora Reinharda Heydricha w 1942 roku, przygotowany przez czechosłowacki rząd emigracyjny. Organizacje ruchu oporu:

Centrum Polityczne (PÚ)
Obrona Narodu (ON)
Komitet Petycyjny „Pozostaniemy wierni” (PVVZ)
Centralny Komitet Krajowego Ruchu Oporu (ÚVOD)

Zobacz też

Przypisy

↑ Protektorat Böhmen und Mähren. [dostęp 2017-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-22)].
↑ Protektorat Böhmen und Mähren - Gemeinden mit 10.000 und mehr Einwohnern. [dostęp 2017-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-22)].

Linki zewnętrzne

[1] Protektorat Böhmen und Mähren. [dostęp 2017-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-22)].

[2] Protektorat Böhmen und Mähren - Gemeinden mit 10.000 und mehr Einwohnern. [dostęp 2017-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-22)].

[1]

[2]

Czechosłowacja
		1918-1938	II wojna światowa (1938–1945)		1945–1948	1948–1989		1989–1992	Rozpad
Czechy, Morawy, Śląsk Czeski	kraje koronne Austro-Węgier	„pierwsza” Republika Czechosłowacka (ČSR) (1918–1938)	Kraj Sudetów i inne tereny wcielone do III Rzeszy po układzie monachijskim 1938 (1938–1945)		„trzecia” Republika Czechosłowacka (ČSR) (1945–1948)	Republika Czechosłowacka (ČSR) (1948–1960)	Czechosłowacka Republika Socjalistyczna (ČSSR) (1960–1990) od 1969 – Czeska Republika Socjalistyczna i Słowacka Republika Socjalistyczna	Czeska i Słowacka Republika Federacyjna (ČSFR) (1990–1992) składająca się z Republiki Czeskiej i Republiki Słowackiej	Czechy (od 1993)
Czechy, Morawy, Śląsk Czeski			„druga” Republika Czecho-Słowacka (ČSR) (1938–1939) Zawierająca autonomiczne regiony Słowacji i Ukrainy Karpackiej	Protektorat Czech i Moraw (1939–1945)					Czechy (od 1993)
Słowacja				„pierwsza” Republika Słowacka (1939–1945)					Słowacja (od 1993)
Słowacja				Południowa Słowacja i płd. Ukraina Karpacka przyznane w I arbitrażu wiedeńskim (1938) Węgrom, Karpato-Ukraina zajęta przez Węgry 15 III 1939 (1938–1947)					Słowacja (od 1993)
Ruś Podkarpacka					Obwód zakarpacki USRR (1944/1946–1991)			Obwód zakarpacki Ukrainy (od 1991)
			Czechosłowacki Rząd na Uchodźstwie

Państwo czeskie	Księstwo Czech Królestwo Czech Korona Królestwa Czech Pierwsza Republika Czechosłowacka (1918–1938) Druga Republika Czechosłowacka (1938–1939) Protektorat Czech i Moraw (1939–1945) Trzecia Republika Czechosłowacka (1945–1948) Republika Czechosłowacka (1948–1960) Czechosłowacka Republika Socjalistyczna (1960–1990) Czeska i Słowacka Republika Federacyjna (1990–1992) Czechy
Pozostałe	Naród czeski Władcy Czech Plemiona czeskie Ustrój polityczny Czech Stosunki polsko-czeskie

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne