Protektorat Czech i Moraw

Protektorat Czech i Moraw
Protektorat Böhmen und Mähren
Protektorát Čechy a Morava
1939–1945
Herb Protektoratu Czech i Moraw
FlagaHerb
Hymn: Kde domov můj
Położenie Protektoratu Czech i Moraw
Język urzędowy

niemiecki, czeski

Stolica

Praga

Ustrój polityczny

protektorat
państwo marionetkowe

Głowa państwa

prezydent Emil Hácha

Zależne od

 III Rzesza

faktyczna władza

protektor Wilhelm Frick

Szef rządu

premier Richard Bienert

Powierzchnia
 • całkowita


49 363 km²

Liczba ludności (1939)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia


7 380 000
150 osób/km²

Waluta

Korona Protektoratu Czech i Moraw

Data powstania

15 marca 1939

Data likwidacji

13 maja 1945

Strefa czasowa

UTC +1 (zima)
UTC+2 (lato)

Mapa Protektoratu Czech i Moraw

Protektorat Czech i Moraw (cz. Protektorát Čechy a Morava, niem. Protektorat Böhmen und Mähren) – autonomiczna jednostka administracyjna utworzona 16 marca 1939 przez niemiecką Rzeszę z okupowanych od 15 marca 1939 Czech, Moraw i Śląska Czeskiego, nieprzyłączonych w konsekwencji układu monachijskiego do III Rzeszy 30 września 1938 jako Kraj Sudetów (niem. Sudetenland). Większość społeczności międzynarodowej nigdy nie uznała istnienia tego tworu.

Protektorat wchodził w skład tzw. Wielkich Niemiec (Großdeutsches Reich), ale miał wewnętrzny samorząd, natomiast władze Niemiec pozostawiły sobie prawo zawieszania przepisów i zarządzeń władz czeskich. Autonomia była stopniowo ograniczana przez okupanta metodą faktów dokonanych – poprzez infiltrację Gestapo, wzmożone represje, ucisk językowy i rabunek czeskiej gospodarki. Protektorat Czech i Moraw istniał formalnie do końca II wojny światowej. Prezydentem rządu kolaborującego z Niemcami był Emil Hácha, do 15 marca 1939 prezydent Czecho-Słowacji. Społecznym oparciem władz kolaboracyjnych była masowa organizacja Narodowe Zjednoczenie (deklaracje członkowskie podpisało ponad 98% pełnoletnich Czechów).

Władze

Prezydent
Protektorzy
Premierzy
Ministrowie

Polityka zagraniczna i obronna pozostawały w gestii III Rzeszy

Formacje kolaboracyjne polityczne, paramilitarne i militarne

Waluta

Jednostkę walutową Protektoratu stanowiła korona Protektoratu Czech i Moraw (emitowano monety i banknoty z napisami w językach niemieckim i czeskim).

Podział administracyjny

Lata 1939–1940

(Podział na kraje, powiaty (Oberlandratsbezirke)[1] i przynależące do nich miasta)

Böhmen
BudweisBudweis, Moldauthein, Neuhaus, Wittingau
Deutsch-BrodChotieborsch, Deutsch Brod, Gumpolds,

Kamnitz an der Linde, Ledetsch an der Sasau, Pilgrams, Wlaschim

JitschinHorschitz, Jitschin, Jungbunzlau, Münchengrätz, Neupaka, Semil, Starkenbach, Turnau
KladnoBeraun, Kladno, Laun, Rakonitz, Schlan
KlattauBlatna, Klattau, Pschestitz, Schüttenhofen, Strakonitz, Taus
KolinBöhmisch Brod, Kolin, Kuttenberg, Neu Bidschow, Neuenburg an der Elbe, Podiebrad, Tschaslau
KöniggrätzKöniggrätz, Königinhof an der Elbe, Nachod, Neustadt an der Mettau, Reichenau, Senftenberg
MelnikBrandeis an der Elbe, Kralup an der Moldau, Melnik, Raudnitz an der Elbe
PardubitzChrudim, Hohenmauth, Leitomischl, Pardubitz, Politschka
PilsenHorschowitz, Kralowitz, Pilsen, Rokitzan,
PragEule, Hauptstadt Prag, Prag-Land, Ritschan
TaborBeneschau, Mühlhausen, Pibrans, Pisek, Seltschan, Tabor
Mähren
BrünnBrünn-Land, Landeshauptstadt Brünn, Gaya, Göding, Tischnowitz
IglauDatschitz, Groß Meseritsch, Iglau, Mährisch Budwitz, Neustadtl, Trebitsch
KremsierHolleschau, Kremsier, Wallachisch Meseritsch, Wischau
Mährisch OstrauFriedberg, Friedeck, Mährisch Ostrau
Olmütz,Mährisch Weißkirchen, Olmütz-Land, Olmütz-Stadt, Prerau
ProßnitzBoskowitz, Littau, Proßnitz
ZlinUngarisch Brod, Ungarisch Hradisch, Wsetin, Zlin

Lata 1940–1942

Böhmen
BudweisBudweis, Moldauthein, Wittingau, Wodnian
JitschinBrandeis an der Elbe, Jitschin, Jungbunzlau, Melnik, Münchengrätz, Neupaka, Semil, Starkenbach, Turnau
KladnoBeraun, Kladno, Kralup an der Moldau, Laun, Rakonitz, Raudnitz an der Elbe, Schlan
KlattauBlatna, Klattau, Pisek, Pschestitz, Schüttenhofen, Strakonitz, Taus
KolinBöhmisch Brod, Gumpolds, Kolin, Kuttenberg, Ledetsch an der Sasau, Neu Bidschow, Neuenburg an der Elbe, Podiebrad, Tschaslau
KöniggrätzHorschitz, Königgrätz, Königinhof an der Elbe, Nachod, Neustadt an der Mettau, Reichenau, Senftenberg
PardubitzChotieborsch, Chrudim, Hohenmauth, Leitomischl, Pardubitz
PilsenHorschowitz, Kralowitz, Pilsen, Rokitzan,
PragEule, Hauptstadt Prag, Prag-Land, Ritschan
TaborBeneschau, Kamnitz an der Linde, Mühlhausen, Pibrans, Pilgrams, Seltschan, Tabor, Wlaschim
Mähren
BrünnBoskowitz, Brünn-Land, Landeshauptstadt Brünn, Tischnowitz, Wischau
IglauGroß Meseritsch, Iglau, Mährisch Budwitz, Neustadtl, Teltsch, Trebitsch
Mährisch OstrauFriedberg, Friedeck, Mährisch Ostrau, Wallachisch Meseritsch, Wsetin
Olmütz,Kremsier, Littau, Mährisch Weißkirchen, Olmütz-Land, Olmütz-Stadt, Proßnitz, Prerau
ZlinGaya, Göding, Holleschau, Ungarisch Brod, Ungarisch Hradisch, Zlin

Lata 1942–1945

Böhmen
BudweisBudweis, Gumpolds, Ledetsch, Pilgrams, Tabor, Wittingau
KöniggrätzChrudim, Hohenmauth, Jitschin, Königgrätz, Königinhof, Leitomischl, Nachod, Neu Bidschow, Neuenburg, Pardubitz, Reichenau, Semil
PilsenKlattau, Kralowitz Pilsen-Land, Pilsen-Stadt, Pisek, Schüttenhofen, Strakonitz, Taus
PragBeneschau, Beraun, Böhmisch Brod, Brandeis, Jungbunzlau, Kladno, Kolin, Laun, Melnik, Pibrans, Prag-Land-Nord, Prag-Land-Süd, Prag-Stadt, Rakonitz, Raudnitz, Schlan, Seltschan, Tschaslau
Mähren
BrünnBoskowitz, Brünn-Land, Brünn-Stadt, Gaya, Göding, Ungarisch Brod, Ungarisch Hradisch, Wischau, Zlin
IglauGroß Meseritsch, Iglau, Mährisch Budwitz, Neustadtl, Trebitsch
Mährisch OstrauFriedberg, Kremsier, Littau, Mährisch Ostrau, Mährisch Weißkirchen, Olmütz-Land, Olmütz-Stadt, Prerau, Proßnitz, Wallachisch Meseritsch, Wsetin

Miejscowości powyżej 20 tys. ludności (stan na 01.12.1930)

Czechy

  • Praga (848 823)
  • Pilzno (114 704)
  • Czeskie Budziejowice (43 788)
  • Pardubice (28 846)
  • Kladno (20 751)

Morawy

  • Brno (264 925)
  • Morawska Ostrawa (125 304)
  • Ołomuniec (66 440)
  • Prościejów (33 481)
  • Igława (31 028)
  • Przerów (22 280)
  • Śląska Ostrawa (22 242)
  • Zlin (21 582)[2]

Ruch oporu

W Protektoracie działał czeski ruch oporu. Działania nie przybrały znaczącego zakresu zbrojnego, działalność konspiracyjną prowadziła KPCz i podziemie beneszowskie (głównie Centralny Komitet Krajowego Ruchu Oporu). Największym sukcesem był udany zamach na protektora Reinharda Heydricha w 1942 roku, przygotowany przez czechosłowacki rząd emigracyjny. Organizacje ruchu oporu:

  • Centrum Polityczne (PÚ)
  • Obrona Narodu (ON)
  • Komitet Petycyjny „Pozostaniemy wierni” (PVVZ)
  • Centralny Komitet Krajowego Ruchu Oporu (ÚVOD)

Zobacz też

Przypisy

  1. Protektorat Böhmen und Mähren. [dostęp 2017-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-22)].
  2. Protektorat Böhmen und Mähren - Gemeinden mit 10.000 und mehr Einwohnern. [dostęp 2017-07-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-22)].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of Germany (1935–1945).svg
National flag and merchant ensign of Germany from 1935 to 1945.
Greater arms of Bohemia and Moravia (1939-1945).svg
Greater Coat of Arms of Bohemia and Moravia (1939-1945); Drawing according to File:ProtectorateLargeCoA.gif. Further details taken from Neubecker: “Flaggenbuch”, 1939
Protectorate of Bohemia and Moravia (1942).svg
Autor: TRAJAN 117, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Protectorate of Bohemia and Moravia in 1942.
Protektorat Bohmen-Mahren.png
Autor: XrysD, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Administrative map of the Protectorate of Bohemia-Moravia